အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့်တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိသော သံတမန်ဆက်ဆံရေး ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေမှုများ

 

နိဒါန်း

အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden သည် နိုဝင်ဘာလတွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကို၌ ကျင်းပမည့် အာရှ-ပစိဖိတ်စီးပွားရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping နှင့်တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်နိုင်ရန် အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ အလည်အပတ် လာရောက်ခဲ့သည့် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi နှင့် အိမ်ဖြူတော်၌ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ပါသည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden သည် အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက်နေ့၌ အိမ်ဖြူတော်တွင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi နှင့် တစ်နာရီကြာ တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာသော ဆက်ဆံရေးကို ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းသွားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ Roosevelt Room တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် ၎င်းအစည်းအဝေးသို့ အမေရိကန်နိုင်ငံဘက်မှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken နှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေး အကြံပေး Jake Sullivan တို့ တက်ရောက်ခဲ့သည်ဟု အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ John Kirby က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အောက်တိုဘာလ ၂၇ ရက်နေ့ မွန်းလွဲပိုင်း သီးခြားတွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုတွင် အမေရိကန်အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး Jake Sullivan နှင့် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Wang Yi တို့သည် နိုဝင်ဘာလတွင် ဆန်ဖရန်စစ္စကို၌ကျင်းပမည့် အာရှ-ပစိဖိတ် စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ထိပ်သီးအစည်းအဝေး Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) Leaders Summit တွင် အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden နှင့် တရုတ် သမ္မတ Xi Jinping တွေ့ဆုံရန် သဘောတူညီခဲ့သည်ဟု အမေရိကန် အကြီးတန်း အရာရှိတစ်ဦးက ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ John Kirby က အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့သည် ကာလရှည်ကြာ သံတမန်ဆက်ဆံရေးရှိခဲ့သည့် နိုင်ငံများဖြစ်ပြီး အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden အနေဖြင့်လည်း တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု ပြုလုပ်နိုင်ရန် မျှော်လင့်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden က “အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် သံတမန်ဆက်ဆံရေးတွင် ပြိုင်ဆိုင်မှုများကို တာဝန်သိစွာစီမံခန့်ခွဲရန်နှင့် ပွင့်လင်းသော ဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်း များကို ထိန်းသိမ်းထားရန် လိုအပ်သည်” ဟု တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi နှင့် တွေ့ဆုံရာတွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အနေဖြင့် နယ်ပယ်အသီးသီးရှိ နှစ်နိုင်ငံကြား ယှဉ်ပြိုင်မှုများ၌ မျှတမှုရှိစွာ ယှဉ်ပြိုင်ဆောင်ရွက်သွားရန်နှင့် နှစ်နိုင်ငံသံတမန်ရေးတွင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစွာ ဆက်ဆံမှုပြုလုပ်နိုင်ရန်လိုအပ်ပါသည်။ နိုင်ငံတကာတွင် ဖြစ်ပေါ် နေသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြဿနာအခက်အခဲများကိုလည်း နှစ်နိုင်ငံအတူတကွ လက်တွဲ ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းမှုများ ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်သွားရမည်ဖြစ်သည်ဟု အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden က အလေးအနက်ထားပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အိမ်ဖြူတော်မှ ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် အစည်းအဝေးမှတ်တမ်းတွင် အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden က ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း Li Keqiang ကွယ်လွန်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဝမ်းနည်းကြောင်းကိုလည်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

The Diplomat ၏ ဖော်ပြချက်[2]တွင်လည်း တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Wang Yi က မီဒီယာများသို့ပြောကြားရာတွင် ပြေရာပြေကြောင်း ပြောဆိုသည့်သဘောထားကိုတွေ့ရပြီး အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အကြားတွင် သဘောထား မတိုက်ဆိုင်မှုများနှင့် မတူညီမှုများရှိနေသည်ဟုဆိုသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ တို့တွင် အရေးကြီးသော ဘုံအကျိုးစီးပွားများလည်းရှနေပြီး အတူတကွပူးပေါင်း၍ ရင်ဆိုင်ရမည့် စိန်ခေါ်မှုများလည်းရှိနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်နှစ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများလိုအပ်ကြောင်း၊ ထိုသို့တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများ ပြန်လည် စတင်ရုံဖြင့် မလုံလောက်ဘဲ နက်ရှိုင်းပြီး ကျယ်ဝန်းသည့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများ ဖြစ်ရန်လိုကြောင်း၊ ထိုအရာကပင် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်အကြား တည်ငြိမ်သည့် ဆက်ဆံရေးကို ပြန်လည်ဖော်ဆောင်နိုင်လိမ့်မည်ဖြစ်ကြောင်း Wang Yi က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi အား လက်ခံ တွေ့ဆုံမှုသည် ပြီးခဲ့သည့်ဇွန်လအတွင်း အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Blinken ၏ တရုတ်နိုင်ငံခရီးစဉ်အတွင်း တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping က ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ တွေ့ဆုံခွင့် ပေးခဲ့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်ကြောင်းလည်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

မေလအတွင်းက တရုတ်ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီး Wang Wentao အနေဖြင့် APEC ၏ အစီအစဉ်တစ်ခုသို့ တက်ရောက်ခဲ့သည်မှလွဲ၍ တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး Wang Yi ၏ အမေရိကန်ခရီးစဉ်သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ် မှစ၍ ၅ နှစ်ကျော်အကြာ တွင် ပထမဆုံး တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆင့်မြင့်အရာရှိကြီးတစ်ဦး ရောက်ရှိလာခြင်းဟု ဆိုရမည်ဖြစ်ပါသည်။ နှစ်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ၊ အဆင့်မြင့်တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် အီတလီ၊ ဆွစ်ဇာလန်၊ အင်ဒိုနီးရှားစသည့် နိုင်ငံများတွင်သာ ရံဖန်ရံခါ တွေ့ဆုံမှုများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၁၉ ရက်နေ့တွင် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Antony Blinken ၊ ဇူလိုင်လ အစောပိုင်းတွင်ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီး Janet Yellen၊ ဇူလိုင်လနှောင်းပိုင်းတွင် အမေရိကန်သမ္မတ၏ ရာသီဥတုဆိုင်ရာသံတမန် John Kerry နှင့် ဩဂုတ်လတွင် ကုန်သွယ်ရေးဝန်ကြီး Gina Raimondo တို့ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ဆက်တိုက်လာရောက်ခဲ့ကြပါသည်။ ဤ သံတမန်ရေးရာ လုပ်ဆောင်မှုများကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ် နိုင်ငံနှင့် စေ့စပ်ညှိုနှိုင်းရန်၊ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန် သဘောထားကို စတင်ပြသနေခဲ့ခြင်းဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။

ယခု တရုတ်နိုင်ငံခြားရေး Wang Yi ၏ အမေရိကန်ခရီးစဉ်တွင်လည်း လာမည့် အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden အနေဖြင့် နိုဝင်လာလတွင် အမေရိကန် နိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပမည့် အာရှ-ပစိဖိတ်စီးပွားရေး ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှု ထိပ်သီးအစည်းအဝေး (APEC) တွင် တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping ကိုယ်တိုင်တက်ရောက်ရန် ဆန္ဒရှိနေသော်လည်း အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden နှင့် တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping တို့၏ တွေ့ဆုံမှုအစီအစဉ်သည် လွယ်ကူချောမွေ့နိုင်မည့် အလားအလာ မရှိကြောင်း တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi က ၎င်း၏ သံတမန် ခရီးစဉ်အပြီးတွင် နိုင်ငံပိုင်သတင်းမီဒီယာတစ်ခုတွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။[3] တရုတ် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Wang Yi ၏ ပြောကြားချက်အရ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးကို တည်ငြိမ်မှု မြှင့်တင်ရန် မျှော်လင့်ပြီး နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးအနေဖြင့် APEC ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသို့ အတူတကွတက်ရောက်ရန် သဘောတူညီခဲ့သည်ဟု ဆိုသော်လည်း တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping အနေဖြင့် ယခုအချိန်အထိ တက်ရောက်ရန် တရားဝင်ထုတ်ပြန်ကြေညာခြင်း မရှိသေးသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် လာမည့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပရန်ရှိသောကြောင့် တရုတ်နှင့် ဆက်ဆံရေးတိုးမြှင့်ရန်ထက် ပြည်တွင်း ပါတီနိုင်ငံရေး ပြိုင်ဆိုင်မှုများက အားကောင်းလျက်ရှိပါသည်။ ယခု Wang Yi ၏ ခရီးစဉ်တွင်လည်း လွှတ်တော်အတွင်းရှိ ရီပါဘလစ်ကန်အမတ်များက သမ္မတ Joe Biden အား နိုင်ငံရေးအရထိုးနှက်မှုများ ဆောင်ရွက်နေပြီး တရုတ်နိုင်ငံအပေါ်လည်း “the CCP has made clear that it is an unreliable partner” ဟူသည့် အပြုသဘော မဆောင်သည့် သဘောထားများကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရပါသည်။[4]

ထို့ကြောင့် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်တို့အနေဖြင့် ထိပ်တိုက်တွေ့မှုများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက်သာ ဟန်ပြသံတမန်ရေးရာများ ဆောင်ရွက်နေသော်လည်း လက်တွေ့ကျသည့် တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများနှင့် ပုံမှန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်တည်ဆောက် နိုင်မှုများ ဆောင်ရွက်နိုင်မှု မရှိကြောင်းတွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ကြောင့် အင်အားကြီး အိမ်နီးချင်း တရုတ်နိုင်ငံအား ဝိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့ရန် ကြိုးပမ်းနေသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံ တို့အကြား သံတမန်ရေးဆိုင်ရာ ကစားကွက်များနှင့် မူဝါဒများကို မျက်ခြည်မပြတ်သိရှိနေပြီး သံတမန်ရေးရာမူဝါဒများကို လိုအပ်သလို ထိန်းညှိမှုများ ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်မှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

142110223

[1]။ Ken Moriyasu,“Biden Meets China's Wang Yi, In Prep for Summit with Xi”. Nikkei Asia. 28 October 2023, [/https://asia.nikkei.com/.../Biden-meets-China-s-Wang-Yi.../]

[2]။ Shannon Tiezzi,“After 5 Year Absence, China’s Foreign Minister Visits Washington”. The Diplomat. 28 October 2023, [/https://thediplomat.com/.../after-5-year-absence-chinas.../]

[3]။ “China's foreign minister Wang Yi says path to Biden-Xi meeting not smoot”. The Economic Times. 29 October 2023, [/https://economictimes.indiatimes.com/ news/international/ world-news/chinas-foreign-minister-wang-yi-says-path-to-biden-xi-meeting-not-smooth/article show/ 104795728.cms/]

[4]။ Shannon Tiezzi,“After 5 Year Absence, China’s Foreign Minister Visits Washington”. The Diplomat. 28 October 2023, [/https://thediplomat.com/.../after-5-year-absence-chinas... - minister-visits-washington/]