အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်း တင်းမာမှုများသည် အာရှဒေသ၏ လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသည့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်း ပဋိပက္ခများနှင့် ပတ်သက်၍ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်သင့်သည့် နည်းလမ်းများ၊ တရုတ်နှင့် မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံတို့ ၎င်းပဋိပက္ခတွင် ပါဝင်လာမည်ဆိုပါက အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မနိုင်ဝန်ထမ်းရမည့် အခြေ အနေများ၊ ဥရောပနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်း ပဋိပက္ခများသည် အာရှဒေသအား တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်း ရိုက်ခတ်လာနိုင်ခြင်းနှင့် ပတ်သက်သည့် ကိစ္စရပ်များကို သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

ရုရှား-ယူကရိန်းစစ်ပွဲအပြင် လက်ရှိ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် ဖြစ်ပွား နေသည့် အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စ္စတိုင်းဟားမက်စ်အဖွဲ့တို့အကြား ထိပ်တိုက်ထိတွေ့မှု များသည် ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်း (Global Order) ကို တုန်လှုပ်စေခဲ့ပါသည်။ ဟားမက်စ် အဖွဲ့သည် ပြီးခဲ့သည့် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအား အလစ်အငိုက် တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ပြည်သူ ၁,၀၀၀ ခန့်အား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ခဲ့ကြောင်း၊ ပါလက်စ္စတိုင်း အရေးကို ကာလရှည်ကြာမျက်ကွယ်ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့် တုံ့ပြန်လာခြင်းဖြစ်သော်လည်း အဆိုပါအကြမ်းဖက်မှုများကို ခွင့်လွှတ်ပေးနိုင်မည်မဟုတ်ဟုဆိုသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့ သည် နိုင်ငံခြားသားများအပါအဝင် ပြည်သူ ၁၀၀ ကျော်အား ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီး၍ ခြိမ်းခြောက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်းလုံခြုံရေး အတွက် ခုခံကာကွယ်မှုများ လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အဆိုပါခုခံကာကွယ်မှုတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသဆိုင်ရာ မြေပြင်ထိုးစစ်ဆင်မှုများသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအပေါ် သက်ရောက်လာနိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းများထွက်ပေါ်လျက်ရှိပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပြည်သူလူထု ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှု အနည်းဆုံးဖြစ်စေရန် လုပ်ဆောင်ရမည့် နည်းလမ်းများ၊ ဂါဇာဒေသ အား ထိန်းချုပ်ထားနိုင်မည့်နည်းလမ်းများ၊ ထိန်းချုပ်ထားနိုင်မည်ဆိုပါက ဒေသတွင်း တည်ငြိမ်မှုများကို မည်ကဲ့သို့လုပ်ဆောင်ရမည့် နည်းလမ်းများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်း များရှိနေပါသည်။ အနောက်နှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုံခြုံရေး ကျွမ်းကျင်သူများ အနေဖြင့်လည်း ဖြစ်လာနိုင်မည့် အခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်၍ တိကျစွာခန့်မှန်း နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ အဆိုးရွားဆုံး ခန့်မှန်းချက်များအရ ဂါဇာဒေသကို တိုက်ခိုက် ခြင်းသည် အခြေအနေပိုမိုဆိုးရွားလာနိုင်ပြီး ဒေသတွင်းပဋိပက္ခများ အရှိန်မြင့်တက် လာနိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် ယူကရိန်းအရေးနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်းရှိ ပဋိပက္ခများပိုမိုပြင်းထန်လာခြင်းသည် ထိုင်ဝမ်ရေလက်ကြားအရေးနှင့် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ် အရေးကိစ္စများကိုပါ သက်ရောက်စေနိုင်ပြီး အမေရိကန်တွင် ထိုဒေသ ၂ ခုလုံး၌ ဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခများအားလုံးကို တစ်ပြိုင်နက်ဖြေရှင်းနိုင်သည့် စစ်ရေး အင်အားလုံလောက်မှုမရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်သမ္မတ Barack Obama က အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေဖြင့် ကမ္ဘာ့အရေးကိစ္စများတွင် အမြဲတမ်းပါဝင်စွက်ဖက်သူ (World’s Policeman) အဖြစ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်တော့မည်မဟုတ်ကြောင်း စတင်ပြောဆိုခဲ့ပြီးနောက် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်မျက်နှာနှစ်ခု တစ်ပြိုင်နက်ဖွင့်ရမည့်အခြေအနေ မဖြစ်ပွားစေရန်နှင့် ၎င်းစစ်မျက်နှာနှစ်ခုရင်ဆိုင်သည့် စစ်ရေးအယူအဆများကိုလည်း ရပ်တန့်နိုင်ရေး ပြင်ဆင်ခဲ့ပါသည်။ ဥရောပ၊ အရှေ့အလယ်နှင့် အာရှဒေသတို့တွင် စစ်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့မည်ဆိုပါက အမေရိကန်စစ်ဘက်အနေဖြင့် နိုင်နင်းအောင်ဆောက်ရွက် နိုင်ခြင်း ရှိ/မရှိနှင့်ပတ်သက်၍ ပင်တဂွန် ပူးတွဲစစ်ဦးစီးချုပ်များ အဖွဲ့ဥက္ကဋ္ဌ Mark Milly က အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်မျက်နှာတစ်ခုအတွက် စစ်ရေးပြင်ဆင်မှုများ လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် အခြားစစ်မျက်နှာအား ထိန်းချုပ်ဟန့်တားမှုများ (Deterrence) ဆောင်ရွက်ထားနိုင်ရန် ပြင်ဆင်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ပဋိပက္ခစတင်ဖြစ်ပွားသည့် နေရာတွင် စစ်ပွဲမဖြစ်ပွားအောင် ဟန့်တားနိုင်ရန်ကြိုးပမ်း၍ နောက်ဆက်တွဲစစ်ပွဲများ မဖြစ်ပွား စေရေး ထိန်းချုပ်ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ပြီး အကယ်၍ တရုတ်နိုင်ငံက ထိုင်ဝမ်အားကျူးကျော်ပြီး မြောက်ကိုရီးယားတပ်ဖွဲ့များ တောင်ကိုရီးယားဘက်သို့ ကျူးကျော်လာမည်ဆိုပါက အမေရိကန်အနေဖြင့် စိုးရိမ်ဖွယ်ရာစိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ရနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ အဆိုပါအခြေအနေကို ဟန့်တားနိုင်ရန်အတွက် အမေရိကန်နှင့် ၎င်းမိတ်ဖက်နိုင်ငံများ အနေဖြင့် တရုတ်နှင့် မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံတို့အား ဟန့်တားမှုများ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ထို့အပြင် အမေရိကန်ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနဆိုင်ရာ အကြံပေးတစ်ဦးက ဥရောပဒေသတွင်းစစ်ပွဲများသည် မြေပြင်တပ်ဖွဲ့များအဓိကထား အသုံးပြုရခြင်းကြောင့် (ကုန်းမြေပေါ်တွင်ဗဟိုပြု၍ ဖြစ်ပွားသည့်စစ်ပွဲ) အာရှဒေသ၏လုံခြုံရေးအပေါ် ကြီးမားစွာ သက်ရောက်မှုမရှိနိုင်သော်လည်း အာရှဒေသရှိစစ်ပွဲများသည် ရေပြင်ကိုဗဟိုပြု၍ ဖြစ်ပွားမည်ဖြစ်ခြင်းကြောင့် သက်ရောက်မှုကြီးမားနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန် နိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်၏သဘောသဘာဝမတူညီသည့် ဒေသနှစ်ခုအတွင်း တစ်ပြိုင်နက် စစ်မျက်နှာဖွင့်နိုင်ရန်မှာ လွယ်ကူသည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုမဟုတ်ဘဲ လက်နက်ခဲယမ်းများ၊ ဒုံးကျည်များနှင့် လေယာဉ်များကို စစ်မျက်နှာ ၂ ခုလုံးတွင် အသုံးပြုရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံသည် လာမည့် ၂၀၂၇ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ၎င်း၏ စစ်ရေး အသုံးစရိတ်အား ၂ ဆအထိ တိုးမြှင့်သွားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး အမေရိကန်နှင့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကိုလည်း တိုးမြှင့်လျက်ရှိပါသည်။ ထို့အပြင် ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လတွင် ဂျပန်၊ အမေရိကန်နှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ တို့မှ ခေါင်းဆောင်တို့သည် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးပွင့်ဆိုင် ထိပ်သီးအစည်းအဝေးပွဲတစ်ခု ကျင်းပခဲ့ပါသည်။

သို့သော်လည်း ထိုင်ဝမ်အရေးကိစ္စတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် အရေးသာသည့် အခြေအနေမရှိပါ။ အာရှဒေသအတွင်းရှိ အမေရိကန်-တရုတ် အင်အား နှိုင်းယှဉ်ရာတွင် တရုတ်နိုင်ငံက သာလွန်လျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံဘက်မှ ခန့်မှန်းချက်များအရ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တိုက်ခိုက်ရေးဂျက်လေယာဉ်များ၊ ရေပြင်တိုက်ခိုက်ရေးသင်္ဘောများနှင့် ရေငုပ်သင်္ဘောများသည် အမေရိကန် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဌာနချုပ်ရှိ သင်္ဘောအရေအတွက် (ဂျပန်၏ စစ်အင်အားအပါအဝင်) ထက် ၅ ဆမှ ၅.၆ ဆခန့်အထိ သာလွန်များပြားလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ၂၀၂၁ ခုနှစ်အထိ နှိုင်းယှဉ် မှုတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တိုက်ခိုက်ရေးဂျက်လေယာဉ်များသည် အနောက်အုပ်စုနှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ်များထက် ၃.၇ ဆ၊ ရေပြင်တိုက်ခိုက်ရေးသင်္ဘောများတွင် ၁.၅ ဆနှင့်ရေငုပ်သင်္ဘော ၂.၅ ဆ ခန့်အထိ သာလွန်နေပါသည်။

ဂျပန်နှင့် အမေရိကန်တပ်ဖွဲ့ များအနေဖြင့် အရှေ့တရုတ်ပင်လယ်နှင့် ထိုင်ဝမ်ရေလက်ကြားအတွင်း ဖြစ်လာနိုင်သည့် တိုက်ပွဲငယ်ပုံစံများနှင့် war game ပုံစံစစ်ကစားမှုလေ့ကျင့်ခန်းများ လုပ်ဆောင် နေသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံနှင့် လက်တွေ့ ထပ်တိုက်ရင်ဆိုင်ရန်မဖြစ်နိုင်သေးဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဥရောပနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအတွင်း စစ်ပွဲများ တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပါက တရုတ်နှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့အနေဖြင့် ၎င်းတို့အကျိုးအမြတ်အတွက် အခွင့်ကောင်းယူလာနိုင် ဖွယ်ရှိခြင်းကြောင့် ထိုသို့ ဖြစ်ပေါ်မလာစေရေးအတွက် အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏ မဟာမိတ် များအနေဖြင့် တရုတ်နှင့်မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအား ဟန့်တားမှုများ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင် ရမည်ဟု ဆိုပါသည်။

ထို့အပြင် အာရှဒေသ၏ နောက်ထပ်ရင်ဆိုင်ရမည့် အားနည်းချက်များအနက် တစ်ခုမှာ စွမ်းအင်ကဏ္ဍတွင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအား မှီခိုနေရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အသုံးပြုနေသည့် ရေနံ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကို အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသမှ တင်သွင်းလျက်ရှိပြီး တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံက ၆၀ ရာခိုင်နှုန်း တင်သွင်းလျက်ရှိပါသည်။ ထို့အပြင် ၁၉၄၈ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၇၃ ခုနှစ် တို့အကြား ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အာရပ်-အစ္စရေးစစ်ပွဲများတွင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ ဆက်လက်ရပ်တည် လည်ပတ်နိုင်ခြင်းသည် အမေရိကန်နိုင်ငံက ဒေသတွင်းတည်ငြိမ်ရေးအတွက် ဦးဆောင်နေခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း လက်ရှိအချိန်တွင် အခြေအနေများက မတူညီတော့သည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတို့အကြား ဖျန်ဖြေမှုများ ပြုလုပ်၍ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်း ဟန်ချက်ညီအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ရေး ဆောင်ရွက်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း ယခုအချိန်တွင် ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိတော့ပါ။

အကယ်၍ အမေရိကန်၏ အစီအစဉ်အတိုင်း ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် အခြား ပင်လယ်ကွေ့နိုင်ငံများက အစ္စရေးနှင့် လက်တွဲ၍ အီရန်နိုင်ငံအား ရင်ဆိုင်ထားမည် ဆိုလျှင်သော်မှ ဒေသတွင်းတင်းမာမှုများကို လျှော့ချနိုင်မည်မဟုတ်ဘဲ တည်ငြိမ်မှုကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိသာ ထိန်းထားနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်က ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည့် အခြေအနေများကို ဥပမာယူခြင်းအားဖြင့် ယခုဥရောပနှင့် အရှေ့ အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်ဖြစ်ပွားနေသည့် စစ်ပွဲများနှင့် ပဋိပက္ခများသည် အာရှဒေသသို့ မတည်ငြိမ်မှုများ တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်း ကူးစက်လာနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နှင့် အာရှဒေသမှ ၎င်းမဟာမိတ်များအနေဖြင့် သမိုင်းကြောင်းမှ သင်ခန်းစာ ယူပြီးဆောင်ရွက်သင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဤဆောင်းပါးသည် အနောက်အုပ်စု၏အာဘော်ဖြစ်ပြီး လက်ရှိဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခများကို အခွင့်ကောင်းယူလာနိုင်ဖွယ်ရှိသည့် တရုတ်နှင့် မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံအား ကြိုတင်ဟန့်တားမှုများ၊ ပိတ်ဆို့မှုများ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ရန် အကြံပြုရေးသား ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ယခုလက်ရှိဖြစ်ပွားနေသည့် ရုရှား-ယူကရိန်းစစ်ပွဲနှင့် အစ္စရေး- ဟားမက်စ်စစ်ပွဲများတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ဆင်နွှဲနေခြင်း မဟုတ်သော်လည်း ၎င်းအနေဖြင့် နောက်ကွယ်မှထောက်ပံ့ပေးထားသည့် အကြီးစား ကိုယ်စားပြုစစ်ပွဲ (Big Proxy-War) များပင်ဖြစ်ပါသည်။

၎င်းအပြင် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေတွင်းရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ၎င်းမဟာမိတ်များ၏ စစ်အင်အားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စစ်အင်အားကိုနှိုင်းယှဉ်ပြထားပြီး အကယ်၍ အမေရိကန် အနေဖြင့် စစ်ပွဲများတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်လာမည်ဆိုပါက ကမ္ဘာ့ဒေသများ အားလုံးတွင် စစ်မျက်နှာ ၂ ခုဖွင့်နိုင်မည်မဟုတ်ကြောင်း ကြိုတင်ထောက်ပြ အကြံပြုချက်များ ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်သမ္မတ Barack Obama က အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ကမ္ဘာ့အရေးကိစ္စများတွင် အမြဲတမ်းဝင်ရောက်စွက်ဖက်သူ (World’s Policeman) အဖြစ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည် မဟုတ်ဟု ပြောကြားခဲ့ သော်လည်း အမေရိကန်အနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒများကို ထိရောက်စွာ ပြုပြင်ပြောင်းလဲနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိခြင်းကြောင့် ယခုကဲ့သို့ ဘေးကျပ်နံကျပ် အနေအထားသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အလေးထားဆောင်ရွက်မည့် နည်းလမ်း မှာ ကြိုတင်ခြိမ်းခြောက် ဟန့်တားခြင်း (Deterrence) နည်းလမ်းသည် ပြိုင်ဘက်အား ရည်ရွယ်ချက်ပျက်ပြားစေရန်၊ အလုပ်များနေစေရန်၊ အားနည်းနေစေရန် ဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ပြိုင်ဘက်ရန်သူများအတွက် ပဋိပက္ခအသေးစားများဖန်တီးခြင်း၊ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့ခြင်းများဆောင်ရွက်၍ ဖိအားပေးထားခြင်း၊ ပြည်တွင်းရေး မတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်အောင် ဖန်တီးခြင်း စသည့်နည်းလမ်းများ ပါဝင်လျက်ရှိပါ သည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်၏ အဓိကစိုးရိမ်မှုဖြစ်နေသည့် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေးအရ၊ တည်နေရာအရ အရေးပါနေသည့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအားဝိုင်းပတ်ပိတ်ဆို့ခြင်း၊ ဖိအားပေးခြင်းမဟာဗျူဟာအတွက် အဓိကဗဟိုချက်တစ်ခု ဖြစ်မလာစေရေးသည် သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

143110323

[1]။ HIROYUKI AKITA. “Tensions in Middle East threaten security in Asia”. Nikkei Asia. October 29, 2023, [https://asia.nikkei.com/.../Tensions-in-Middle-East...]