နိဒါန်း
ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းကို လွှမ်းမိုးထားသည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှု နောက်ဆက်တွဲနှင့်ပတ်သက်၍ The Diplomat ၏ ပင်တိုင်ဆောင်းပါးရှင် Mercy Kuo နှင့် Analysis of US Grand Strategy စင်တာ၏ ညွှန်ကြားရေးမှူး၊ RAND Corporation ၏ အကြီးတန်းနိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင်နှင့် “Alternative Futures Following a Great Powers War” အမည်ရှိ RAND အစီရင်ခံစာကို တွဲဖက်ရေးသားသူ Dr Miranda Priebe တို့၏ တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုများအား သုံးသပ်ဖော်ပြပေးပါမည်။
ဖော်ပြချက်
တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတွင် အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ ပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားမှုနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်သည့် အကြောင်းအရာများကို လေ့လာ ဖော်ထုတ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး အစီရင်ခံစာနှင့်ပတ်သက်၍ အဓိကဆွေးနွေးသည့် အကြောင်းအရာ ၃ ချက်ရှိပါသည်။ ပထမအချက်အနေဖြင့် ငြိမ်းချမ်းနေသည့်ကာလ၌ နိုင်ငံအကြီးအကဲများ၏ အနာဂတ်တွင် ပေါ်ပေါက်လာနိုင်သော စစ်ပွဲများ/ပဋိပက္ခများနှင့် ပတ်သက်သည့် ခန့်မှန်းချက်များတွင် အဓိကလွဲချော်မှု တချို့ရှိနေသည့် ကိစ္စဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း အရကြည့်မည်ဆိုပါက မူဝါဒချမှတ်သူများအနေဖြင့် အနာဂတ်စစ်ပွဲများ၏ အဓိကအချက် ဖြစ်သည့် စစ်ဖြစ်ပွားမှုကာလအတိုင်းအတာ (သို့မဟုတ်) ပဋိပက္ခတွင်ပါဝင်မည့် အဖွဲ့များ (သို့မဟုတ်) စစ်ဖြစ်ပွားမှုအလွန် အခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်၍ မှားယွင်းစွာ ယူဆခဲ့ကြပါသည်။ထို့ကြောင့် အနာဂတ်စစ်ပွဲဖြစ်ပွားနိုင်သည့် လမ်းကြောင်းနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ရလဒ်များ ခန့်မှန်းခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ လက်တွေ့ကျကျ တွေးခေါ်စဉ်းစားသင့်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် ပဋိပက္ခများတွင် ကိုယ်တိုင်တိုက်ရိုက်ပါဝင်ခြင်းမရှိသည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံများအနေဖြင့် အကျိုးစီးပွားပိုမိုရရှိသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ရုရှား-အမေရိကန် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားနေခြင်းက တရုတ်နိုင်ငံအတွက် အကျိုးအမြတ်များရရှိလိမ့်မည်ဟု ဆိုသည်။ တတိယအချက်အနေဖြင့် စစ်ပွဲကိုအောင်နိုင်သည့် အင်အားကြီးနိုင်ငံအနေဖြင့် နောက်ပိုင်းကာလများတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးကိုလည်း ဆက်လက် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်နိုင်မည်ဟု တရားသေမှတ်ယူထား၍မရဘဲ စစ်ပွဲတွင်အနိုင်ရသည့် နိုင်ငံများအနေဖြင့် စစ်ပွဲပြီးနောက်ပိုင်းတွင် စစ်ပွဲဖြစ်ပွားနေချိန်ကာလနှင့်မတူညီသည့် မဟာမိတ်များပြောင်း လဲခြင်း၊ ပြန်လည်စုဖွဲ့ခြင်းနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
အစီရင်ခံစာတွင်ဖော်ပြထားသည့် ခန့်မှန်းချက် ၃ ချက်နှင့် ပတ်သက်သည့် အဓိကယူဆချက်၊ ပုံဖော်နေသူများ၏ အခန်းကဏ္ဍနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက်ရလဒ် များကိုမေးမြန်းရာတွင် Dr Miranda Priebe အနေဖြင့် စစ်ပြီးခေတ်အခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်၍ လေ့လာမှုများတွင် မတူညီသည့်နည်းလမ်းများဖြင့် ချဉ်းကပ်လေ့လာမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ အင်အား ကြီးနိုင်ငံများ၏ ပဋိပက္ခများနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသော ခန့်မှန်းချက်များကို ရှာဖွေထားပြီး တရုတ်-အမေရိကန်ပဋိပက္ခ၏ အဆုံးသတ်ကို ခန့်မှန်းချက် ၃ ရပ်ဖြင့် လေ့လာသုံးသပ်ထားပါသည်။ ပထမခန့်မှန်းချက်အနေဖြင့် အဆိုပါအင်အားကြီး နှစ်နိုင်ငံ၏ အဆုံးသတ်စစ်ပွဲတွင် အနိုင်အရှုံးကွဲပြားမှု မရှိခြင်း ကြုံရနိုင်သည်။ ဒုတိယခန့်မှန်းချက် အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် အမေရိကန်နှင့်ဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခများကို တရုတ်နည်း တရုတ်ဟန်ဖြင့် ဖြေရှင်းရာတွင် ရုရှားနိုင်ငံရင်ဆိုင်နေရသည့် ပြဿနာရပ်များဖြင့် မကြုံတွေ့ရဘဲ အောင်မြင်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်လိမ့်မည်။ သို့သော် တရုတ်အနေဖြင့် ထိုင်ဝမ်ကို အင်အားသုံး၍ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းခဲ့ခြင်းကြောင့် နောက်ဆက်တွဲအနေဖြင့် စိန်ခေါ်မှုများဖြင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် အရှေ့အာရှဒေသရှိနိုင်ငံများသည် တရုတ်နိုင်ငံကို ချိန်ခွင်လျှာညှိရန်အတွက် NATO ကဲ့သို့ မဟာမိတ်ဖွဲ့စည်းခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပြီး ဂျပန်နှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် နျူကလီးယားကိစ္စရပ်များကို ဆက်လက်အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဂျပန်တို့၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု အောင်မြင်လာနိုင်ပြီး အရှေ့တရုတ်ပင်လယ်တွင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုများ အရှိန်မြင့်လာနိုင်ပါသည်။ ထိုအခြေအနေတွင် အမေရိကန်၏ တရုတ်စစ်ရေးအင်အားလျှော့ချ ထိန်းချုပ်ရေးဆောင်ရွက်မှုများ အောင်မြင်လာနိုင်ပြီး အမေရိကန်နှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတို့သည် ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ရေပိုင်နက် အငြင်းပွားနေမှုများကို ကာကွယ်နိုင်မည့်အပြင် PLA ၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကိုလည်း ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။
သို့သော်လည်း တတိယယူဆချက်မှာ တွက်ဆထားသလို အမေရိကန်နှင့် ဂျပန်တို့ဘက်မှ အောင်မြင်မှုများမရနိုင်ဘဲ ပေးဆပ်ရမှုများလည်း များစွာရှိလာနိုင်သည်ဟုဆိုသည်။ ထိုယူဆချက်တွင် ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အကြား စစ်ပြီးခေတ် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေး (Post-war alliance) ဆက်ရှိနေနိုင်ပြီး အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ တို့သည် လက်နက်အပြိုင်တပ်ဆင်မှုများ အရှိန်မြှင့်လာနိုင်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရဝေးကွာသော အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုကို မလိုလားတော့ဘဲ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ စစ်ရေးအရအခြေစိုက်မှုကို လျှော့ချလာနိုင်ပြီး ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းစွာရှေ့ဆက်ရမည့်နည်းလမ်းများကို လက်ခံစဉ်းစားလာနိုင်ကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။
စစ်ပွဲများတွင် နည်းပညာအသစ်များ အသုံးပြုခြင်း၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ နားလည်မှုလွဲမှားနေခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ သမိုင်းကြောင်းအရကြည့်မည် ဆိုပါက စီစဉ်သူများနှင့် မူဝါဒချမှတ်သူများသည် နည်းပညာအသစ်များ၏ သက်ရောက် မှုများကို ကြိုတင်လေ့လာမှန်းဆမှုများပြုလုပ်ရန် အကြိမ်ကြိမ် ပျက်ကွက်ခဲ့ကြသည်ဟု ဆိုသည်။၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဥရောပအလယ်ပိုင်းနှင့် အရှေ့အာရှတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် စစ်ပွဲများတွင် ဥရောပခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် လက်နက်သစ်များ၏ ပစ်ခတ်မှုစွမ်းရည်နှင့် မီးရထားလမ်းများ (သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး) နှင့် စစ်ရေးစွမ်းရည် ဆက်စပ်နေမှုကို အကြိမ်ကြိမ် လွဲမှားဆုံးဖြတ်ခဲ့မှုများရှိခဲ့ကြပါသည်။ ထိုနည်းတူစွာပင် ပထမကမ္ဘာစစ်တွင် ခေတ်စားလာသည့် ကတုတ်ကျင်းနှင့် ဆက်သွယ်ရေးတူမြောင်း စစ်ဆင်ရေး (Trench warfare) က တိုက်စစ်အောင်မြင်ခြင်းနှင့် လွယ်လွယ်ကူကူအနိုင် ရနိုင်ခြေကို များစွာခက်ခဲသွားစေနိုင်သည့်အချက်ကို လျှော့တွက်ခဲ့ကြကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။
ဆက်လက်၍ ပဋိပက္ခအရှိန်မြင့်လာစေခြင်းအန္တရာယ်ကို လျော့ပါးစေနိုင် သည့်အချက်များနှင့်ပတ်သက်ပြီး မေးမြန်းမှုအား ပြန်လည်ဖြေကြားရာတွင် စစ်ပွဲများကိုရှောင်ရှားနိုင်မည့် အခြားသောနည်းလမ်းများကို ဗဟိုပြု၍ စဉ်းစားသုံးသပ်ခြင်းက စစ်ပွဲများကို ရှောင်ရှားနိုင်မည်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာဆုံးရှုံးမှုများကို တွက်ချက်ဖော်ထုတ်ခြင်းနည်းလမ်းက မူဝါဒချမှတ်သူများအတွက် အဆိုးဆုံးအခြေအနေ ဦးတည်နေသည်ကိုသိရှိပြီး ရှောင်ရှားနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ စစ်ပွဲမတိုင်မီ ဖြစ်တန်စွမ်း အခြေအနေအရပ်ရပ်ကို သုံးသပ်ခြင်းများသည် စစ်ပွဲကြီးထွားလာမှုအန္တရာယ်ကို လျှော့ချပေးနိုင်သည့် အခြားသောရွေးချယ်စရာ နည်းလမ်းများကို ဖော်ထုတ်ခြင်းနှင့် ပဋိပက္ခလျှော့ချရေးကို ဦးတည်သည့်နည်းလမ်းများကို ပိုမိုအလေးသာ စေမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။
အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ စစ်ပွဲများ၏ အကျိုးဆက်များကိုအကဲဖြတ်ရန်နှင့် အဆိုပါအကျိုးဆက်များကို အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ်နိုင်ငံများ၏ ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ခြင်းများတွင် မည်သို့ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်သနည်းဆိုသည့် မေးမြန်းမှုအား ပြန်လည်ဖြေကြားရာတွင် အင်အားကြီးနိုင်ငံများအကြား ဖြစ်ပွားသောစစ်ပွဲများသည် အဖျက်စွမ်းအား အလွန်ကြီးမားသည့်အပြင်၊ စစ်ပြီးခေတ် လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် စီးပွားရေး အခြေအနေများအတွက် သိသာထင်ရှားသည့် သက်ရောက်မှုများ ခံစားရမည်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ သမိုင်းကြောင်းအရကြည့်မည်ဆိုပါက စစ်ပွဲများကျယ်ပြန့်လာပြီး မျှော်လင့်မထားသည့် နိုင်ငံများပါဝင်လာခြင်းကို မူဝါဒချမှတ်သူများက လျှော့တွက်ကြပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကိုရီးယားစစ်ပွဲတွင် တရုတ်နိုင်ငံပါဝင်လာခဲ့မှုကို ပြန်လည်သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ ထိုသို့သောစစ်ပွဲများသည် မူဝါဒချမှတ်သူများ ခန့်မှန်းသည်ထက်ပို၍ ကြာရှည်ပြီး ပို၍ပြင်းထန်ပြီး မမျှော်မှန်းနိုင်သည့် စစ်ပြီးကာလ အကျိုးဆက်များနှင့်လည်း ရင်ဆိုင်ရပါသည်။ ယခုကဲ့သို့သော နျူကလီးယားခေတ်တွင် အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ စစ်ပွဲများက နျူကလီးယားလက်နက် အသုံးပြုခြင်းကို မြင့်တက်လာစေနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နှင့် ၎င်း၏မဟာမိတ် နိုင်ငံများအနေဖြင့် အနာဂတ်စစ်ပွဲများနှင့် ပတ်သက်ပြီး ကြိုတင်ခန့်မှန်းမှုများပြုလုပ်ရာတွင် ခေတ်မီရန်လိုအပ်ပြီး အနာဂတ်စစ်ပွဲအခြေ အနေနှင့် မမျှော်မှန်းထားသည့် ဖြစ်နိုင်ခြေများကိုပါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်သည်ဟုဆိုပါသည်။ ထိုသို့စဉ်းစား ဆုံးဖြတ်ခြင်းက အင်အားသုံးဖြေရှင်းခြင်း၏ ပေးဆပ်ရနိုင်ခြေများကို ပိုမိုတိကျစွာ တွက်ဆနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း အကြံပြုဖြေကြားထားသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။
တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်
တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှု၏ ဖြေကြားချက်များကို လေ့လာခြင်းအားဖြင့် လက်ရှိ အမေရိကန်နှင့် တရုတ်တို့၏ အားပြိုင်မှုများသည် စစ်ပွဲအသွင်သို့ ရောက်ရှိခဲ့မည်ဆိုပါက (၁) အနိုင်အရှုံးမပြတ်သားသည့် အခြေအနေနှင့်လည်း ရင်ဆိုင်ရနိုင်ကြောင်း၊ (၂) တရုတ်နိုင်ငံ၏ ထိုင်ဝမ်ကျူးကျော်မှုအောင်မြင်နိုင်သော်လည်း တရုတ်ဆန့်ကျင်ရေးအားကောင်းလာပြီး ၎င်း၏စစ်ရေးစွမ်းရည်နှင့် စစ်အင်အား ချဲ့ထွင်မှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အရှေ့အာရှတွင် NATO ကဲ့သို့ တရုတ်၏အင်အားကို ကန့်သတ် မည့် စစ်ရေးမဟာမိတ်အဖွဲ့တစ်ခု ပေါ်လာနိုင်ကြောင်း (၃) တရုတ်နိုင်ငံ၏ ထိုင်ဝမ်ကျူးကျော်မှု အောင်မြင်ခြင်းက ဒေသတွင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် တရုတ်နှင့်ငြိမ်းချမ်းစွာနေနိုင်ရန် စဉ်းစားလာနိုင်ပြီး အမေရိကန်၏ ဩဇာကျဆင်းမှုနှင့် စစ်စခန်းများစွန့်လွှတ်ရမှုများလည်း ဖြစ်လာနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုယူဆချက်များကို သုံးသပ်ခြင်းအားဖြင့် အမေရိကန်အနေဖြင့် တရုတ်၏ ထိုင်ဝမ် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေး အောင်မြင်ခဲ့သော်မှ ၎င်းအတွက် တိုက်ရိုက်ထိခိုက်နိုင်ခြေ မရှိသေးဘဲ၊ အရှေ့အာရှဒေသတွင် NATO ကဲ့သို့ စစ်ရေးမဟာမိတ်တစ်ခု ဖွဲ့စည်း၍ တရုတ်အား ထိန်းချုပ်ထားလိမ့်ဦးမည်ဆိုသည့် အစီအမံကို ဆက်လက်ဆောင်ရွက်မည်သာဖြစ်ပါသည်။
ယခုတွင်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံကိုဗဟိုပြု၍ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများတွင် စစ်ဘက်မဟာမိတ်များချဲ့ထွင်နေခြင်းက ထိုအစီအစဉ်၏ ကနဦးခြေလှမ်းများအဖြစ် တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း Dr Miranda Priebe အနေဖြင့် မူဝါဒချမှတ်သူ များအနေဖြင့် အနာဂတ်စစ်ပွဲများ၏ ဆိုကျိုးများအပေါ် ခန့်မှန်းချက်များမှာ လိုအပ်ချက် များစွာရှိနေပြီး လက်ရှိ အမေရိကန်-ရုရှားအားပြိုင်မှုတွင် တရုတ်နိုင်ငံပါဝင်လာမည် ဆိုပါက ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် အကျိုးဆက်များကို လျှော့တွက်နေကြကြောင်း ထောက်ပြထားသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရပါသည်။ အချုပ်အားဖြင့် အနာဂတ်စစ်ပွဲများ၏ သက်ရောက်မှုများမှာ မျှော်မှန်းမထားနိုင်အောင် ကြီးမားမည်ဖြစ်ပြီး ထိပ်တိုက် တွေ့မှုကို ရှောင်ရှားကြရန် အကြံပြုရေးသားထားသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။
ခြုံငုံသုံးသပ်ရပါသော် လက်ရှိအင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ အားပြိုင်မှုများသည် ၎င်းတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို အမှန်တကယ်ထိခိုက်လာပြီး၊ အနိုင်အရှုံးပြတ်သားမှုမရှိ နိုင်သည့် အခြေအနေကို ရိပ်စားမိကြသဖြင့် ဩဇာခံနိုင်ငံငယ်များမှတစ်ဆင့် ကိုယ်စား ပြုစစ်ပွဲ (Proxy-War) များဆင်နွှဲခြင်း ၊ ဆန့်ကျင်ဘက်နိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ စိန်ခေါ်မှု များဖြင့် အလုပ်ပေးထားခြင်းဘက်ကိုသာ အတိအလင်း ခြေဦးလှည့်လာနိုင်သည် ဟုယူဆရပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး တည်ငြိမ်မှုမရှိသော ဒေသများနှင့် နိုင်ငံများသည် အင်အားကြီးနိုင်ငံများအားပြိုင်ရာ Proxy များ အလိုအလျောက် ဖြစ်လာနိုင်သည့်အတွက် ထိုအရေးကိစ္စအား ရှောင်လွှဲနိုင်ခြင်း၊ ဖိအားများလျော့ချနိုင်ခြင်းသည် ပညာခန်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။
Myanmar Aspect
58070623
