ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲနှင့် ဖြစ်လာနိုင်သည့် နိုင်ငံရေ: အခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ ၂၀၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလတွင် ကျင်းပပြုလုပ်မည့် ရွေးကောက်ပွဲအခြေအနေနှင့် နောင်ဖြစ်လာနိုင်သည့် အလားအလာများကို ယခင် ဖြစ်ခဲ့သည့် နိုင်ငံရေးအခြေအနေများနှင့်ချိန်ထိုး၍ သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

လက်ရှိ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် ရွေးကောက်ပွဲအခြေအနေများကြောင့် နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုများရှိနေပြီး နိုင်ငံ၏အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကို ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလတွင် ကျင်းပပြုလုပ်ရန် စီစဉ်ထားရှိပါသည်။ ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲများတွင် အငြင်းပွားမှုများရှိခဲ့ရာ ယခုရွေးကောက်ပွဲကို နိုင်ငံတကာမှ စိတ်ဝင်စားမှုမြင့်တက်လျက်ရှိပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ ပေးထားချက် ၃ ခုကို အခြေခံ၍ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သော အခြေအနေ ၄ ရပ်ကို သုံးသပ် ဖော်ပြသွားပါမည်။ အခြေခံကျသည့် ပထမဆုံးပေးထားချက်မှာ နိုင်ငံ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံအရလည်းကောင်း၊ အာဏာရ Awami League ပါတီအနေဖြင့် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ထိန်းသိမ်းသူ၊ သို့မဟုတ် နိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီအသွင်ကို အာမခံပေးသူ အဖြစ် ပုံဖော်လိုခြင်းကြောင့် နိုင်ငံအတွင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပ ပြုလုပ်ရန်မှာ သေချာနေပါသည်။ ထိုကိစ္စက အာဏာရ Awami League ပါတီအတွက် အားသာချက်ဖြစ်သကဲ့သို့ အားနည်းချက်တစ်ခုလည်းဖြစ်လာပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် နိုင်ငံ၏ ပညာတတ်လူလတ်တန်းစားများသည် Awami League ပါတီကို ထောက်ခံကြပြီး ၎င်းတို့အတွက် ဒီမိုကရေစီသည် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာ တစ်ရပ်ဖြစ်နေပါသည်။ ထို့ကြောင့် မည်သည့်အခြေအနေဖြစ်နေစေကာမူ ရွေးကောက်ပွဲအား ဆက်လက် ကျင်းပနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဒုတိယအခြေခံအချက်အနေဖြင့် ရွေကောက်ပွဲတွင် အချက် ၃ ချက်ကြောင့် Awami League ပါတီသာ အနိုင်ရနိုင်ဖွယ်ရှိနေပါသည်။ ပထမအချက်မှာ ဝန်ကြီးချုပ် Sheikh Hasina သည် နိုင်ငံရေးသမားတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၎င်းအောက်တွင် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များ၊ လုံခြုံရေးအေဂျင်စီများ၊ တရားရုံးများ၊ အစိုးရများ၊ မီဒီယာနှင့် စီးပွားရေးလူတန်းစားများ ပါရှိသည့် ပူးပေါင်းအင်အားတစ်ခုရှိနေပါသည်။ အဆိုပါအင်အားစုသည် လက်ရှိ အတိုက်အခံ ပါတီ(Bangladesh Nationalist Party-BNP)ကို ဆန့်ကျင်လျက်ရှိပြီး နိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ကောင်းမွန်လာခြင်းကြောင့် လက်ရှိ Awami League ပါတီနှင့် Sheikh Hasina ၏ ဦးဆောင်မှုများ ဆက်လက်လိုအပ်သည်ဟု ပြည်သူလူထုထင်မြင်လျက်ရှိပါသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ နိုင်ငံအစိုးရအရာရှိကြီးများမှ နယ်အစိုးရများ၊ ရဲဘက်နှင့် တရားရေးအရာရှိများသည် ယခုအစိုးရနှင့်ပေါင်း၍ အကျင့်ပျက် ခြစားမှုများမှ အကျိုးအမြတ်များကို ရရှိထားခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် Awami League ပါတီရှုံးနိမ့်ပါက ၎င်းတို့အနေဖြင့် နောက်ဆက်တွဲ အကျိုးဆက်များကို ခံရမည်ဖြစ်ရာ လက်ရှိအာဏာရပါတီအနိုင်ရရန် မည်သည့်နည်းလမ်းများမဆို လုပ်ဆောင် နိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ တတိယအချက်မှာ Sheikh Hasina သည် ပြည်တွင်းသာမက ပြည်ပနိုင်ငံကြီးများနှင့်ပါ ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်အောင်တည်ဆောက်ထားနိုင်ခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့၏ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှု အလွန်နည်းပါးမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အခြေခံကျသည့် တတိယအချက်မှာ BNP ပါတီသည် လက်ရှိအာဏာရအစိုးရ လက်အောက် ကျင်းပမည့် ရွေးကောက်များကို ဆန့်ကျင်နိုင်ဖွယ်ရှိပြီး ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲများတွင်လည်း ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြပါသည်။ ၎င်းက Awami League ပါတီအနေဖြင့် မဲလုပ်ငန်းစဉ်များအားလုံးကို ကြိုးကိုင်ခြယ်လှယ်လျက် ရှိသည်ဟု စွပ်စွဲပြောဆိုထားပါသည်။ အခြေခံကျသည့် စတုတ္ထအချက်မှာ အမှန်တကယ် တရားမျှတသည့် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြုလုပ်မည်ဆိုပါက BNP ပါတီ အနိုင်ရနိုင်ဖွယ် ရှိပါသည်။ အကြောင်းမှာ နိုင်ငံမဲဆန္ဒရှင်ပြည်သူများ၏ နိုင်ငံရေးရေချိန်ကြောင့်ဖြစ်ပြီး စံနှုန်းများ၊ အတွေးအခေါ်များကို ကိုယ်စားပြုနိုင်ခြင်းတို့ထက် နိုင်ငံအတွင်း ပါတီ ၂ ခုသာ ရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ပြည်သူများအနေဖြင့် Awami League ပါတီ၏ နိုင်ထက်စီးနင်းလုပ်မှု၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများကို မလိုလား၍ အခြားရွေးချယ်ရန် အတွက် BNP ပါတီတစ်ခုတည်းသာရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ထို့ကြောင့် အထက်ပါအခြေခံကျသည့် ပေးထားချက် ၄ ချက်ကို အခြေခံ၍ ဖြစ်လာနိုင်သည့် ခန့်မှန်းချက်များမှာ ပထမဦးဆုံးအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်လာ နိုင်ပါသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် BNP ပါတီသည် ရွေးကောက်ပွဲကို ဆန့်ကျင်လျက် ရှိသော်လည်း ရွေးကောက်ပွဲဆက်လက်ကျင်းပခဲ့ခြင်းကြောင့် ဆန္ဒပြမှုများ ပေါ်ပေါက် လာခဲ့ပါသည်။ BNP ပါတီဦးဆောင်သည့် ဆန္ဒပြမှုများသည် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များ၏ ဖိနှိမ်မှုကို ခံရပြီး BNP ပါတီဆန္ဒပြသူများအနေဖြင့် အကျဉ်းချခံရခြင်းများ၊ ၎င်းမိသားစုဝင်များပါ လုံခြုံရေးအေဂျင်စီများ၏ ဖမ်းဆီးအရေးယူခံရခြင်းများ တွေ့ကြုံခဲ့ရပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ BNP ပါတီမထောက်ခံသည့် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပပြုလုပ်မည်ဆိုပါက ရွေးကောက်ပွဲ အတွင်း ရှုံးနိမ့်မည်ကို ကြိုတင်သိရှိ၍ အကြမ်းဖက်မှုများ ပိုမိုလုပ်ဆောင်လာနိုင်ဖွယ် ရှိနေပါသည်။ ဆန္ဒပြသူများအနေဖြင့် ၂၀၀၆ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၄ ခုနှစ်က ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အတိုင်း အများသုံးမော်တော်ယာဉ်များအား ဖျက်ဆီးခြင်း၊ လက်လုပ်ဗုံးများ၊ အုတ်ခဲများ ပစ်ခတ်၍ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးမှုများ လုပ်ဆောင်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ Awami League ပါတီဘက်မှ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများကလည်း တုတ်၊ သေနတ်များ စွဲကိုင်၍ တန်ပြန်ဆန္ဒပြမှုများတွင် ပြုလုပ်မည်သာဖြစ်ပါသည်။ အဆိုပါအခြေအနေများကို တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးနည်းလမ်းများဖြင့် ဖြေရှင်းပြီးသောအခါ လက်ရှိခေါင်းဆောင် အာဏာပိုင်များက အာဏာကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်မည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြ ထားပါသည်။

ဒုတိယခန့်မှန်းခြေမှာ စီးပွားရေးပျက်ကပ်ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိအစိုးရခေါင်းဆောင် များသည် နိုင်ငံရေးပဋိပက္ခများကြောင့် စီးပွားရေးကျဆင်းမှုများဖြစ်လာပြီး ပြည်သူ များ၏ ထောက်ခံမှု လျော့ကျကာ အခြားအဖွဲ့ဘက်သို့ ယိမ်းသွားမည်ကို စိုးရိမ်လျက် ရှိပါသည်။ လက်ရှိတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရသည် တည်ငြိမ်အေးချမ်းရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးကို အဓိကထားပုံဖော်ပြောကြားနေပြီး အကယ်၍ စီးပွားရေး ကျဆင်းမှုများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပါက နိုင်ငံအတွင်း ဆင်းရဲသည့် မိသားစုများအပြင် စစ်တပ်မိသားစုဝင်များနှင့် အရေးပါသည့် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များကဲ့သို့ အလယ်အလတ် တန်းစားမိသားစုများကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။ အစိုးရအနေဖြင့် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများတွင် ပညာရှင်များကို ထိန်းချုပ်၍ စစ်ဘက်အဖွဲ့ဝင်များဖြင့် လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင် နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလာနိုင်ဖွယ်ရှိသော်လည်း ပညာရှင်များက နိုင်ငံတကာအလယ်တွင် အစိုးရအပေါ် အပြုသဘောဆောင်သည့် မှတ်ချက်များမပေးခဲ့ပါက အစိုးရ၏ နိုင်ငံတကာ ရပ်တည်မှုနှင့် ၎င်း၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ပုံဖော်ထားရှိမှုများကို ထုတ်ဖော် ပြသနိုင်ခွင့်ရမည်မဟုတ်ပါ။ ထို့ကြောင့် ပြည်တွင်း၌ အစိုးရအပေါ် ယုံကြည်မှုများ လျော့ကျကာ ဆန္ဒပြမှုများဖြစ်လာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ ထိုသို့ဖြစ်လာလျှင် လက်ရှိအာဏာရ ခေါင်းဆောင်နှင့် အတိုက်အခံခေါင်းဆောင်တို့၏ အရည်အချင်းပေါ်တွင်မူတည်နေပြီး လက်ရှိအာဏာရခေါင်းဆောင်က အရင်းအမြစ်များကို ချုပ်ကိုင်ထားနိုင်သည့်အတွက် အားသာချက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားရှိပါသည်။

ရွေးကောက်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိသည့် တတိယခန့်မှန်းချက်မှာ အပေးအယူတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် အာဏာရ BNP ပါတီ(ယခုအတိုက်အခံပါတီ)သည် ရွေးကောက်ပွဲကို ထိန်းချုပ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့ သော်လည်း ဆန္ဒပြမှုများဖြင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး နောက်ဆုံးတွင် အာဏာကို စွန့်လွှတ် ခဲ့ရပါသည်။ ထို့နောက် ပညာရှင်များနှင့် နိုင်ငံအတွင်းအရေးပါသည့်သူများ၏ အကြံဉာဏ်ဖြင့် ကြားနေ အိမ်စောင့်အစိုးရ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ယခုအခါတွင်လည်း အဆိုပါ ပညာရှင်များသည် ပါတီ ၂ ခုလုံး လက်ခံနိုင်သည့် အစီအစဉ်အသစ်တစ်ခု ဖော်ဆောင် လာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း Awami League ပါတီအနေဖြင့် ယခုအခါတွင် အာဏာကို လက်လွှတ်လိုက်မည်ဆိုပါက တစ်ချိန်တွင် အာဏာပြန်လည် ရရှိရန် တရားသဖြင့် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်သေးသည်ဟူသည့် အာမခံချက်ရှိနေရန် လိုအပ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း Awami League ပါတီသည် BNP ပါတီအပေါ် ယုံကြည်မှုမရှိဘဲ BNP ပါတီအနေဖြင့်လည်း လက်ရှိအစိုးရ၏ ဖိနှိပ်မှုကိုခံခဲ့ရသဖြင့် ၎င်းတို့အာဏာ ပြန်ရပါက လက်ရှိအာဏာရပါတီကို ပြန်လည်ဖိနှိပ်မည်သာဖြစ်သောကြောင့် နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ယုံကြည်မှုမရှိကြပါ။ ထို့ကြောင့် နှစ်ဦးနှစ်ဖက်ယုံကြည်မှုဖြင့် ကြားနေအိမ်စောင့် အစိုးရတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်လာနိုင်မှုမှာလည်း ရာခိုင်နှုန်းနည်းပါးကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

နောက်ဆုံးအချက်အနေဖြင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် ယခင်ရွေးကောက်ပွဲများ ကဲ့သို့ပင် မတရားမှုများ၊ ဖိနှိပ်မှုများ၊ ဆန္ဒပြမှုများ၊ အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပေါ် လာနိုင်သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် ပိုနေမြဲ၊ ကျားနေမြဲ အခြေအနေသို့သာ ပြန်ရောက်မည် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးဝန်းကျင်နှင့် ရွေးကောက်ပွဲသည် ပြည်သူ များ၏ အားပေးထောက်ခံမှုနှင့် ချစ်ခင်နှစ်သက်မှုကိုရရှိရန် ပြိုင်ဆိုင်နေကြခြင်းမဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံရေးယဉ်ကျေးမှုနိမ့်ကျနေသေးသည့် အောက်လုံးယှဉ်ပြိုင်မှုများသာ ဖြစ်နေသေးသည်ဟုဆိုသည်။ သို့သော်လည်း ဒီမိုကရေစီစနစ်တွင် ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရပါတီသည် ပို၍စွမ်းဆောင် နိုင်သော၊ လူထုထောက်ခံသောပါတီဖြစ်သည်ဟုသာ ယေဘုယျသတ်မှတ်ကြမည် ဖြစ်ခြင်းကြောင့် နောက်ဆုံးတွင် လက်ရှိအာဏာရပါတီကသာ အနိုင်ရသွားနိုင်ခြေ များကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်လာနိုင်သည့် အခြေအနေ များနှင့် ရွေးကောက်ပွဲနောက်ဆက်တွဲခန့်မှန်းချက်များကို အချက်အလက်များဖြင့် အသေးစိတ် သုံးသပ်ရေးသားထားပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးရေချိန်နိမ့်နေသေးမှု၊ အတိုက်အခံများ၏ စွမ်းဆောင်ရည် ညံ့ဖျင်းမှုကိုလည်း အနည်းအကျဉ်း လှစ်ပြထားပြီး နောက်ဆုံးတွင် လက်ရှိဒုံရင်း အခြေအနေဖြင့်သာ ဆက်ရှိနေပြီး လက်ရှိအာဏာရပါတီသာ အနိုင်ရသွားနိုင်ခြေများကြောင်း သုံးသပ်ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံအရ ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ကျင့်သုံးပြီး နိုင်ငံ၏ အကြီးအကဲသည် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်ပါသည်။ ဝန်ကြီးချုပ်ကို နှစ်စဉ် ၅ နှစ်တစ်ကြိမ် ရွေးကောက်ပွဲပြုလုပ်၍ ရွေးချယ်တင်မြောက်လေ့ရှိပြီး Awami League ပါတီနှင့် The Bangladesh Nationalist Party (BNP) ပါတီ ၂ ပါတီ ကြီးစိုးသည့် စနစ်ဖြင့်သာ လည်ပတ်နေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံအစိုးရအား BNP ပါတီ တောင်းဆိုသည့်အတိုင်း ဆောင်ရွက်ရန် အမေရိကန်နိုင်ငံလွှတ်တော်အမတ် ၂၀ ဦးမှ တောင်းဆိုခဲ့ပြီး မကြာမီ ရက်ပိုင်းအတွင်းက အမေရိကန်နိုင်ငံကွန်ဂရက်လွှတ်တော်အမတ် ၂ ဦးဖြစ်သော မက်ကော်မစ်နှင့် အက်ဒ်ကေ့စ်တို့သည် ၄ ရက်ကြာ ခရီးလည်ပတ်၍ အာဏာရနှင့် အတိုက်အခံပါတီများမှ တာဝန်ရှိပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့သည့် ပြည်ပဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှုအချို့ တွေ့ရှိရပါသည်။

အတိုက်အခံ BNP ပါတီသည် ရွေးကောက်ပွဲမတိုင်မီ လက်ရှိအစိုးရ ဆင်းပေး၍ အိမ်စောင့်အစိုးရနှင့် ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် တောင်းဆိုလျက်ရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း လက်ရှိဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သူ Sheikh Hasina ၏ ပြည်တွင်း၌ အဓိကကျသည့် စစ်တပ်နှင့် ဝန်ထမ်းအပါအဝင် အခြားသော နိုင်ငံရေးအင်အားစုများကို စုစည်းထားမှု၊ နိုင်ငံကြီးများအကြား ထိန်းညှိထားနိုင်မှုများကို နိုင်ငံရေးသမားများ အသိအမှတ်ပြုရမည့် အနေအထားဖြစ်ပြီး “နိုင်ငံရေးချည်းသာလော...တိုင်းပြည်တည်ဆောက်ရေးလော” ဟူသည်ကား ဆက်လက်စောင့်ကြည့်သွားရမည်ဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

90082223

[1]။ Arild Engelsen Ruud,“ As Elections Near, Three Scenarios for Bangladesh”. The Diplomat. August 14, 2023 [https://thediplomat.com/.../as-elections-near-three.../]- accessed on August 17, 2023.