မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ၏ မြေရှားဒြပ်သတ္တုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့် ပထဝီနိုင်ငံရေး အခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံသည် တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့အကြားတွင် တည်ရှိပြီး ခေတ်သစ်နည်းပညာများအတွက် အလွန်အရေးပါသည့် မြေရှားဒြပ်သတ္တုပေါများသော နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်က ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁ ရက်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ ချစ်ကြည်ရေးခရီးသွားရောက်ခဲ့ပြီး မြေရှားဒြပ်သတ္တုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ လုပ်ဆောင်သွားရန် သဘောတူညီခဲ့သည်အခြေအနေနှင့် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် အလားအလာများနှင့်ပတ်သက်ပြီး သိသင့်သည့်များကို သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

ကြေးနီနှင့် မြေရှားကဲ့သို့ သတ္တုတွင်းထွက်ပေါများသည့် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံသည် ပထဝီအနေအထားအရ တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့အကြားတည်ရှိသည့် ကုန်းတွင်းပိတ် နိုင်ငံဖြစ်ပြီး လက်ရှိတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံဘက်သို့ ယိမ်းလိုနေသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပါသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ ၁ ရက်တွင် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် Oyun-Erdene Luvsannamsrai သည် ၎င်းသက်တမ်း ၅ နှစ်တာကာလအတွင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် အမေရိကန်နိုင်ငံသို့ ချစ်ကြည်ရေးခရီးသွားရောက်ခဲ့ပြီး အဆိုပါ ခရီးစဉ်သည် အမေရိကန်-မွန်ဂိုလီးယားတို့အကြား အလွန်အရေးပါသည့် သတ္တုနှင့် မြေရှားဒြပ်စင်တူးဖော်ရေး ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်မှုများကို တိုးမြှင့်နိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ထို့ပြင် မွန်ဂိုလီးယားနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့သည် တိုက်ရိုက်ကုန်သွယ်ရေး လုပ်ငန်းများလုပ်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် Open Skies လေကြောင်းသဘောတူညီချက် တစ်ခုကိုလည်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်းနှင့် တရုတ်-အမေရိကန်နိုင်ငံတို့အကြား မဟာ ဗျူဟာမြောက်ယှဉ်ပြိုင်မှုများ မြင့်တက်နေစဉ်အတွင်း မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံ၏ရည်မှန်းချက်များ အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခြင်းရှိ/မရှိကို စောင့်ကြည့်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။

တရုတ်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့၏ မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် စစ်အေးကာလ အပြီးကတည်းက အရေးပါသည့် ဆက်ဆံရေးဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း မကြာသေးမီ ကာလက ကုန်သွယ်ရေးနှင့် နည်းပညာကဏ္ဍများတွင် နှစ်နိုင်ငံယှဉ်ပြိုင်မှုများ မြင့်တက် လာပြီး မြေရှားသတ္တုထုတ်လုပ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရန်လည်း ယှဉ်ပြိုင်လျက် ရှိပါသည်။ အဆိုပါယှဉ်ပြိုင်မှုများတွင် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့သည် Chokepoint မဟာဗျူဟာ[2]ကို အသုံးချလျက်ရှိကြပါသည်။ ပထမဆုံးအနေဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ၎င်းအားသာချက်ရှိသည့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက်ကို အကျိုးရှိရှိအသုံးချ၍ နည်းပညာကဏ္ဍနှင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ လွှမ်းမိုးနိုင်ရေး တိုးချဲ့ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံက တရုတ်နိုင်ငံ၏ ချပ်စ်ပြားတိုးချဲ့ထုတ်လုပ်မှုကို နှောင့်ယှက်လျက်ရှိရာ တရုတ်နိုင်ငံကလည်း အမေရိကန်နိုင်ငံကို တန်ပြန်သည့်အနေဖြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းအတွက် အရေးပါသည့်ပစ္စည်းများတင်ပို့ရောင်းချခြင်းကို ကန့်သတ် ခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် တရုတ်နိုင်ငံသည် မြေရှားသတ္တုသန့်စင်ခွဲထုတ်ခြင်း(Seperation)နှင့် ပြန်လည်ချက်လုပ်ခြင်း(Refinement)လုပ်ငန်းများတွင် ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် လုပ်ဆောင်လာ ခဲ့ကြောင်း၊ ယခုအခါ တရုတ်နိုင်ငံသည် လျှပ်စစ်ကား EV များ၏ လျှပ်စစ်မော်တာများအတွက် လိုအပ်သည့် စွမ်းရည်မြင့်သံလိုက်များကို ထုတ်လုပ်နေသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

မြေရှားသတ္တုဒြပ်စင်များသည် ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးမြဲစွမ်းအင်ထုတ်လုပ်သည့် နည်းပညာများတွင် အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍ၌ ပါဝင်နေပါသည်။ ၎င်းတို့ကို လျှပ်စစ် မော်တော်ယာဉ်များ၊ ဆိုလာစွမ်းအင်များနှင့် ဆက်စပ်နည်းပညာလုပ်ငန်းများတွင် တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်အသုံးပြုလျက်ရှိပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ဝယ်လိုလား ၃၇ ရာခိုင်နှုန်းထိ မြင့်တက်လာခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် မြေရှားသတ္တုဒြပ်စင် ၁၇ မျိုးအတွက် လုံလောက်သည့် အရန်ပမာဏရှိနေပြီး သတ္တုသန့်စင်ခွဲထုတ်ခြင်းနှင့် ပြန်လည် ချက်လုပ်ခြင်းများလုပ်ငန်းများကို အဆင့်မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံသည် မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ခြင်း၊ နိုင်ငံပိုင်ကုမ္ပဏီများ တည်ရှိခြင်းနှင့် အရေးပါသည့် သုတေသနစင်တာများဖြင့် တွင်ကျယ်စွာလုပ်ကိုင်လျက်ရှိပြီး ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကမ္ဘာ့မြေရှားသတ္တုကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းတွင် ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ပထမနှစ်ဝက်ကာလများတွင်လည်း မြေရှားသတ္တုရိုင်းနှင့် သတ္တုတန် ၉၀,၉၂၀ ကို တင်သွင်းခဲ့ပြီး ပြန်လည်သန့်စင်ချက်လုပ်ခြင်း ဆောင်ရွက်ကာ မြေရှား သတ္တုနှင့် သံလိုက်စွမ်းအင်သုံးပစ္စည်းများ စုစုပေါင်းတန်ချိန် ၂၆,၂၃၆ တန်ကို တင်ပို့ နိုင်ခဲ့ပြီး ယခုအခါ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး မြေရှားသတ္တု တင်သွင်း၊ တင်ပို့သည့်နိုင်ငံ အဖြစ် ရပ်တည်လျက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

 မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ခြင်းနှင့် သတ္တုသန့်စင်ခြင်း လုပ်ငန်းများကြောင့် ပထဝီ နိုင်ငံရေးနှင့် သဘာဝဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများ ရှိနေသော်လည်း ယှဉ်ပြိုင်မှု လုံခြုံရေးက ဦးစားပေးဖြစ်နေပါသည်။ ထို့ပြင် အနောက်အုပ်စုနိုင်ငံများသည် တရုတ် နိုင်ငံနှင့် တန်းညှိနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံကို မှီခိုမှုမရှိသည့် သတ္တု တူးဖော်ခြင်းနှင့် စက်ရုံများဖြန့်ကြက်တည်ဆောက်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေပါသည်။ ထိုသို့ တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြေရှားသတ္တုထုတ်လုပ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက်လွှမ်းမိုးမှုကို လျှော့ချရန် အတွက် ပထဝီနိုင်ငံရေးယှဉ်ပြိုင်မှုများ၌ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံအပါအဝင် အခြားနိုင်ငံ အများအပြားသည် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံများအုပ်စုဘက်သို့ ပိုမိုယိမ်းလာသည်ဟု ဆိုပါသည်။

အဆိုပါလုပ်ရပ်များကို တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် စစ်လက်နက် ပစ္စည်းများအပါအဝင် မဟာဗျူဟာမြောက်အရေးပါသည့် ပစ္စည်းများအတွက် လိုအပ်သည့် သတ္တုနှစ်မျိုးဖြစ်သော Gallium နှင့် Germanium သတ္တု တင်ပို့ရောင်းချမှုကို လျှော့ချခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေးဥပဒေသစ်ကိုလည်း ပြဋ္ဌာန်းခဲ့ပြီး ဒရုန်းတင်ပို့မှု ထိန်းချုပ်ရေးမူဝါဒများ ပြန်လည်ချမှတ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် အမေရိကန်နှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့မှ ကုမ္ပဏီကြီးများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တန်ပြန်ရေးအစီအမံများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက် Gallium နှင့် Germaniumသတ္တုရိုင်းများ ပြန်လည် အသုံးပြုခြင်းနှင့် ပြန်လည်သန့်စင်ခြင်းလုပ်ငန်းများ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ပြင်ဆင် ခဲ့ကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်၏ အမေရိကန်နိုင်ငံခရီးစဉ်နှင့်မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုလုပ်ငန်းများက အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံထိန်းချုပ်ရေးမူဝါဒကို အရှိန်မြှင့်တင်သည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုအဖြစ် ယူဆနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အမေရိကန်နှင့် မွန်ဂိုလီယားနိုင်ငံတို့အကြား မြေရှားသတ္တုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများသည် အပြန်အလှန်အကျိုးရှိသည့် လုပ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ ပူးပေါင်းခြင်းက အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် မြေရှင်းသတ္တုအရင်းအမြစ်ကို ရရှိမည် ဖြစ်ပြီး မွန်းဂိုလီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုဖြင့် ၎င်း၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ထောက်ကူပေးနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အဆိုပါ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုတွင် ဆိုးကျိုးများလည်း ရှိနေပါသည်။ ပထမအချက်အနေဖြင့် စီးပွားရေးအရ မြေရှားဒြပ်သတ္တုထုတ်လုပ်ခြင်းတွင် ဒြပ်စင်ရောယှက်မှုပေါင်း ၁ ရာခိုင်နှုန်းမှ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိသည့်အတွက် ထုတ်လုပ်ရရှိနိုင်မှုနှင့် သန့်စင်နိုင်မှုပမာဏမှာ ရေရာမှု မရှိဘဲ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံဘက်မှ လိုအပ်သည့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုပမာဏကို ထည့်ဝင်နိုင်ရန်လည်း အာမခံနိုင်မည့် အခြေအနေတွင်မရှိပါ။ ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် ဒြပ်သတ္တု တူးဖော်ခြင်းကြောင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုများဖြစ်လာနိုင်ပြီး စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများ၊ လေထုနှင့် ရေထုညစ်ညမ်းမှုများရှိနေပြီး ရေအရင်းအမြစ်နှင့် စွမ်းအင်အရင်းအမြစ် များစွာသုံးစွဲရပါသည်။ ထိုသို့ပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုများကို ပြန်လည်ကုစားနိုင်ရန် နှစ်ပေါင်း ၅၀ မှ ၁၀၀ ခန့်အထိ အချိန်ယူရပြီး ပြန်လည်ကုစားရန် ကုန်ကျစရိတ်လည်း အလွန်များပြားပါသည်။ ထို့ကြောင့် မွန်ဂိုလီးယားပြည်သူများ၏ ဆန့်ကျင်မှု များနှင့် ကြုံတွေ့လာရနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။

တတိယအချက်အနေဖြင့် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံတွင် ဒြပ်သတ္တုများ သယ်ယူ ပို့ဆောင်ရန် ကောင်းမွန်ပြည့်စုံသည့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးမရှိသကဲ့သို့ လုံလောက်သည့် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားမရှိသေးဘဲ ထိုကဏ္ဍများ၌ တရုတ်နိုင်ငံကို မှီခိုနေရပါသည်။ ယခင်က မွန်ဂိုလီးယားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့သည် အခြေခံအဆောက်အဦများအပါအဝင် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်တံတားများ၊ ကုန်သွယ်ရေးဆိပ်ကမ်းများနှင့် လမ်း၊ မီးရထားလမ်းများ တည်ဆောက်ရန် သဘောတူညီခဲ့ပါသည်။ နောက်ဆုံးအချက်အနေဖြင့် မွန်ဂိုလီးယား နိုင်ငံသည် ကုန်တွင်းပိတ်နိုင်ငံဖြစ်သည့်အတွက် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ချိတ်ဆက် နိုင်ရန် တရုတ်ဆိပ်ကမ်းများကို အသုံးပြုနေရပါသည်။ ယခု အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် သဘောတူညီထားသည့် Open Skies လေကြောင်းသဘောတူညီမှုဖြင့် လေကြောင်းမှ တစ်ဆင့် ဒြပ်သတ္တုသယ်ဆောင်ခြင်းသည်လည်း ကုန်ကျစရိတ်များခြင်းကြောင့် စီးပွားရေး အရ တွက်ခြေမကိုက်လှပါ။ ထို့ပြင် လေကြောင်းလိုင်းများ ဖြတ်သန်းရန်အတွက် ပတ်ဝန်းကျင် တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့၏ လေပိုင်နက်များကို ဖြတ်သန်းသွားရမည် ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့၏သဘောတူညီချက်လိုအပ်ပါသည်။ မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံသည် စီးပွားရေး လက်တွေ့အကျိုးမျှော်ဝါဒကို ကျင့်သုံးရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသော်လည်း ၎င်းလုပ်ရပ် များသည် တရုတ်-မွန်ဂိုလီးယား ဆက်ဆံရေးကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။ လက်ရှိတွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် မွန်းဂိုလီးယားနိုင်ငံ၏ ကြေးနီနှင့် ကျောက်မီးသွေးအပါအဝင် သတ္တု တင်ပို့ရောင်းချခြင်းလုပ်ငန်းတွင် အရေးပါလျက်ရှိရာ နောက်ပိုင်းကာလများ၌ မွန်ဂိုလီးယား နိုင်ငံ၏ ကုန်ပစ္စည်းတင်ပို့မှုလုပ်ငန်းများတွင် အကျပ်အတည်းဖြင့် ရင်ဆိုင်ရနိုင်ဖွယ် ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံသည် တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့အား ထိန်းညှိမှု ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် မြေရှားသတ္တုပိုင်ဆိုင်သည့် အားသာချက်ကို အသုံးပြု၍ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် စီးပွားရေးအရ ဆက်ဆံရေးတိုးမြှင့်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသော်လည်း လက်တွေ့တွင် အလုပ်ဖြစ်ရန်ခဲယဉ်းကြောင်း ထောက်ပြရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၁၁ ရာစုအစောပိုင်းက မွန်ဂိုလီးယားအင်ပါယာကို ဂျင်ဂျစ်ခန်က စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး အင်ပါယာကြီးအဖြစ် သမိုင်းတင်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ ၎င်း၏သား ကူဘလိုင်ခန်လက်ထပ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံတစ်ဝက်လောက်ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့ပြီး Yuan မင်းဆက်ကို တည်ထောင်ခဲ့ပါသည်။ ထိုမင်းဆက်ပြိုကျပြီးနောက် ၁၆ ရာစုနှင့် ၁၇ ရာစုများတွင် မန်ချူး Qing မင်းဆက်၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်ရှိခဲ့ပါသည်။ ၁၉၁၁ ခုနှစ်တွင် တရုတ်တော်လှန်ရေးပေါ်ပေါက်ခဲ့ရာမှ မန်ချူးတို့၏ အာဏာစက်အောက်မှ လွတ်မြောက်ပြီး လွတ်လပ်ရေးကြေညာနိုင်ခဲ့ပါသည်။

ပထဝီအနေအထားအရ အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံများဖြစ်သည့် ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အကြားတွင် ကုန်းတွင်းပိတ် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖြစ် တည်ရှိနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့၏ လွှမ်းမိုးမှုအား ပြန်လည်ထိန်းကြောင်းနိုင်ရန်အတွက် ကြိုးပမ်းချက်မှာ သီအိုရီသဘောအရနားလည်နိုင် သော်လည်း လက်တွေ့အလုပ်ဖြစ်/မဖြစ်ဆိုသည်မှာ ဆက်လက်စောင့်ကြည့်ရမည်ဖြစ်ပြီး ထိုသို့ထိန်းညှိနိုင်ရန်အတွက် မွန်ဂိုလီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် လက်ရှိအခြေအနေထက် ပိုမို ကောင်းမွန်သည့် စီးပွားရေး၊ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံခြားရေးနှင့် သံတမန်ရေးရာ စွမ်းပကားများ လိုအပ်နေလိမ့်မည်ဟု ယူဆမိပါသည်။

မိမိတို့ မြန်မာနိုင်ငံသည်လည်း မြေရှားသတ္တုပေါကြွယ်ဝသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး တူးဖော်ရေးနှင့်ပတ်သက်၍ မြန်မာနိုင်ငံ၊ ကချင်ပြည်နယ်၊ ချီဖွေမြို့နယ်၊ ပန်ဝါဒေသများတွင် မြေရှားသတ္တုကို အများဆုံးတွေ့ရှိရပါသည်။ ယခုအခါ မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ရှိသည့် မြေရှားသတ္တုများကို တရုတ်နိုင်ငံက အများဆုံးဝယ်ယူပြီး အမေရိကန် ဘူမိလေ့လာရေးအသင်း USGS ၏ အဆိုအရ ၂၀၁၈ ခုနှစ် တစ်နှစ်တည်းတွင် မြန်မာ နိုင်ငံမှ မြေရှားသတ္တုတန်ချိန် ၅,၀၀၀ ခန့်ကို တရုတ်နိုင်ငံသို တင်ပို့လျက်ရှိကြောင်း သိရှိရပါသည်။[3] ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံတွင်ရှိသော တရုတ်မြေရှားသတ္တုလုပ်ငန်းများသည် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုနှင့် ကျင့်ဝတ်လိုက်နာမှုအပိုင်းတွင် မကြာခဏဆိုသလို နာမည်ဆိုးဖြင့် ကျော်ကြားကြောင်းလည်း တွေ့ရှိနေရပါသည်။[4]

၁၁။ ဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားချက်များအရ မြေရှားသတ္တု၏ အရေးပါမှုသည် သာမန်မဟုတ်ဘဲ အင်အားကြီးနိုင်ငံများ၏ မဟာဗျူဟာမြောက် ပြိုင်ဆိုင်မှုကို အဆုံးအဖြတ်ပေးနိုင်သည့် အခြေအနေတွင်ရှိနေသောကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် မိမိတို့၏ မြေရှားသတ္တုများပိုင်ဆိုင်ထားသည့် အရေးပါမှုစွမ်းအား(Power of Natural Resources)ကို စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်၌ ယခုထက်မြှင့်တင်၍ အသုံးချနိုင်ရန်နှင့် ထုတ်လုပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာမည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်မှုဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များအတွက်လည်း စနစ်တကျ ထည့်သွင်းတွက်ချက်ရန်မှာလည်း ပညာခန်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

89082123

[1]။ Marina Yue Zhang,“ Mongolia’s Rare Earths Diplomacy and Its Geopolitical Implications”. The Diplomat. August 12, 2023 [https://thediplomat.com/.../mongolias-rare.../]-accessed on August 15, 2023.

[2]။ Chokepoint မဟာဗျူဟာဆိုသည်မှာ မိမိ၏ယှဉ်ပြိုင်ဘက်များမှ ထိန်းချုပ်ရန်ကြိးပမ်းနေသော မြေရှားသတ္ထုထုတ်လုပ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက် (Supply Chain) ထဲမှ အရေးပါပြီး အစားထိုးမရသည့် နေရာ/ဒေသ/နိုင်ငံတစ်ခုကို ဆိုလိုပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားရမည့် နေရာဒေသတစ်ခုကို ရည်ညွှန်းပါသည်။

[3]။ “မြေရှားသတ္ထုဆိုတာ ဘာလဲ”. Myanmar House. January 19, 2023 [https:// www. Myanmar house. com.mm/blog/392/myeyahathttausaota-baale]-accessed on August 15, 2023.

[4]။ “Myanmar’s Poisoned Mountains,” Global Witness, August 9, 2022 [https:///en/campaigns/natural-resource-governance/myanmars-poisoned-mountains/]accessed August 15, 2023.