နိဒါန်း
တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ ကာလရှည်အကျိုးစီးပွားအတွက် အာမခံချက် နည်းပါးလာသည့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုလုပ်ငန်းများကို လျှော့ချရန် ကြိုးပမ်းနေခြင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။ [1]
ဖော်ပြချက်
တရုတ်-ပါကစ္စတန် နှစ်နိုင်ငံအကြား အဆင့်မြင့်ဆွေးနွေးပွဲတစ်ခုတွင် တရုတ် နိုင်ငံသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံနှင့် ဆောင်ရွက်နေသည့်ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း(Belt and Road Projects) များတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများလုပ်ဆောင်ရန် တောင်းဆိုမှုများကို ငြင်းပယ်ခဲ့ပါသည်။ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေးပြဿနာများနှင့် လုံခြုံရေးမတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ငြင်းပယ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ပညာရှင်များက သုံးသပ်နေကြပါသည်။ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် တရုတ်-ပါကစ္စတန် စီးပွားရေးစင်္ကြံ(China-Pakistan Economic Corridor-CPEC) အောက်ရှိ စွမ်းအင်ကဏ္ဍ၊ ရာသီဥတုပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကဏ္ဍ၊ လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်မှုကဏ္ဍနှင့် ခရီးသွား လုပ်ငန်းကဏ္ဍများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအသစ်များ ထပ်မံပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်သည့် CPEC တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၅၀ ဘီလီယံခန့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။
ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ တောင်ဘက်ဆိပ်ကမ်းမြို့ Gwadar မှ Karachi မြို့သို့ ချိတ်ဆက်မည့် ဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းကွန်ရက်စနစ်နှင့် ၅၀၀ ကီလိုဗို့အား ထုတ်လွှင့်မှုစနစ်တည်ဆောက်မည့် စီမံကိန်းကိုလည်း ငြင်းဆိုထားသကဲ့သို့ ၎င်းကျောက်မီးသွေးသုံး ဓာတ်အားပေးစက်ရုံကို ပြည်ပမှ တင်ပို့လာသည့် ကျောက်မီးသွေးများထက် ပြည်တွင်းထုတ်ကျောက်မီးသွေးများကိုသာ အသုံးပြုနိုင်သည့် နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန်အချက်ကိုလည်း ငြင်းဆိုထားပါသည်။ ထို့နောက် CPEC အတွက် အရေးပါသည့် (၁၁)ကြိမ်မြောက် Joint Cooperation Committee (JCC)ကို ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးအစည်းအဝေးမှတ်တမ်း အစီရင်ခံစာကိုမူ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လတွင် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြပါသည်။ ထိုအချက်ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအရေးကိစ္စတွင် ထဲထဲဝင်ဝင် ပါဝင်ခြင်းမရှိတော့ဟု ဆိုသည်။ သို့သော် ပါကစ္စတန်စီမံကိန်းနှင့် ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ရေးဝန်ကြီးဌာနကမူ နှစ်နိုင်ငံအကြား CPEC ကဏ္ဍများ၌ တိုးချဲ့လုပ်ဆောင် သွားရန်ကတိပြုခဲ့သည်ဟု ဆိုထားပါသည်။
ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း ၁၀ နှစ်ပြည့်အထိမ်းအမှတ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် အခြေခံ အဆောက်အဦတည်ဆောက်ရေးနှင့် ၎င်း၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို အာရှမှ ဥရောပ၊ ဥရောပမှ အာဖရိကဒေသများအထိ ချဲ့ထွင်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ပြောကြားထား သော်လည်း ၎င်းကိုယ်တိုင် စီးပွားရေးကျဆင်းနေသောကြောင့် ပြည်ပရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များကို အထူးသတိပြုရွေးချယ်ဆောင်ရွက်နေဟန်တူပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် BRI ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို အတွေ့အကြုံဟောင်းများအပေါ်တွင်သာမက တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာရည်မှန်းချက်ကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများမှတစ်ဆင့် မည်သို့ပိုမိုထိရောက်အောင် ဆောင်ရွက်မည်ဟူသည့် အချက်ပေါ်တွင် ချိန်ညှိနိုင်ရန် ဆောင်ရွက်မည်ဟု ပြောကြားထားပါသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေရှည်တည်ငြိမ်မှုကိုရှေးရှုကာ ပါးနပ်လိမ္မာစွာဖြင့် မျှော်မှန်း လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ဆိုထားပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံကဲ့သို့ လုံခြုံရေးအာမခံချက် မရှိသည့် အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသားများအပေါ် လုံခြုံမှုမပေးနိုင်သည့် မိတ်ဖက် နိုင်ငံများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများလုပ်ဆောင်ရန် စိုးရိမ်လျက်ရှိနေပါသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာနှင့် ဒေသတွင်း စိန်ခေါ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်နေစဉ်အတွင်း မိတ်ဖက်နိုင်ငံများ၌ တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားနှင့် ရေရှည်အောင်မြင်မှုကို ရည်မှန်း၍ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုလုပ်ဆောင်ခြင်းကို ထိန်းညှိနိုင်ရန်မှာ မရှိမဖြစ်အရေးကြီးသည်ဟု တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သုတေသနစင်တာမှ တရုတ်နိုင်ငံဆိုင်ရာပညာရှင် Andy Mok က ပြောကြားထားပါသည်။
၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Imran Khan နှင့် ၎င်းအစိုးရ အဖွဲ့ဖြုတ်ချခံခဲ့ရပြီးနောက် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ် ခဲ့ပြီး ဆန္ဒပြမှုများလည်း ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် ပါကစ္စတန်သူပုန်များသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်းရှိ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားများကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက် ခဲ့ကြပြီး CPEC စီမံကိန်းတွင်ပါဝင်သည့် တရုတ်အင်ဂျင်နီယာလုပ်သားများအား ချောင်းမြောင်း တိုက်ခိုက်ခြင်းများ၊ အသေခံဗုံးခွဲ တိုက်ခိုက်ခြင်းများ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများအား ငြင်းပယ်မှုများတွင် အခြား ပြဿနာရပ်များ ရှိနိုင်သော်လည်း နိုင်ငံအတွင်း လုံခြုံရေးမတည်ငြိမ်မှုများသည် အဓိက ကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ အရေးပါသည့်ဒေသဖြစ်သော်လည်း ဒုစရိုက်နယ်မြေတစ်ခု ဖြစ်သောကြောင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ထပ်တိုးလုပ်ဆောင်ရန် ဝန်လေးနေကြောင်းနှင့် ၎င်း၏ လူအင်အားနှင့် စက်ရုံပစ္စည်းပိုင်ဆိုင်မှုများကို ပါကစ္စတန် နိုင်ငံအတွင်းထားရှိခြင်းသည် အန္တရာယ်များသည့်လုပ်ရပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်ဟု ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များက သုံးသပ်ထားပါသည်။
ပါကစ္စတန်နိုင်ငံကလည်း CPEC စီမံကိန်းတွင် ပါဝင်သည့် တရုတ်နိုင်ငံသား များနှင့်ပတ်သက်၍ လုံခြုံရေးကဏ္ဍကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ရန် သဘောတူညီခဲ့ပြီး တရုတ်လုပ်သားများအတွက် ကျည်ကာယာဉ်များကို အသုံးပြုခြင်းများ ဆောင်ရွက်နေ သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အလိုမကျသည့် အခြားအကြောင်းအရာများ ရှိနေ နိုင်ပါသည်။ မဟာဗျူဟာနှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ သုတေသနပညာရှင် Qamar Cheema ၏ သုံးသပ်ချက်အရ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရေးသမားများသည် CPEC စီမံကိန်းများကို တရုတ်- ပါကစ္စတန် စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမြှင့်တင်ရန်ထက် ၎င်းတို့၏ ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရရှိရေးအကျိုးအမြတ်အဖြစ် အသုံးချလျက်ရှိပါသည်။ ကြန့်ကြာမှုများရှိနေခဲ့ သော်လည်း လာမည့်ဇန်နဝါရီလတွင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း ရွေးကောက်ပွဲ ကျင်းပ လာနိုင်ဖွယ်ရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။
ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် CPEC စီမံကိန်းများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် အကျိုးစီးပွား ဖြစ်/မဖြစ်နှင့် ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်စရာရှိလာပါသည်။ ကာလတိုကိုသာကြည့်၍ ပါကစ္စတန် နိုင်ငံမှ အကျိုးအမြတ်ရရှိရန်ကြိုးပမ်းခြင်းသည် အန္တရာယ်များသောလုပ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်းနှင့် လက်ရှိတွင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် တရုတ်စွမ်းအင်ကုမ္ပဏီကြီးများအပေါ်တွင် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၁.၂ ဘီလီယံခန့် အကြွေးတင်နေပြီး နိုင်ငံအတွင်း ငွေကြေးပြတ်လပ်မှု များကြောင့် အကြွေးဆပ်နိုင်ခြင်းမရှိသေးပါ။ ထို့ကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် အကျိုးအမြတ်များ ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သော်လည်း အထူးသဖြင့် စွမ်းအင်ကဏ္ဍတွင် ပြဿနာများစွာ ကြုံတွေ့ ရနိုင်သည်ဟု Virginia တက္ကသိုလ်မှ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလေလာရေး လက်ထောက် ကထိက Muhammad Tayyab Safdar က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် သုတေသန ပညာရှင် Garlick က တရုတ်အစိုးရအနေဖြင့် CPEC အား ၎င်းနိုင်ငံနှင့် ဒေသအတွက် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကျိုးကျေးဇူးများထပ်မံရရှိမည့် စီမံကိန်းအဖြစ်ယုံကြည်ခြင်းမရှိတော့ဟု ပြောကြားထားပါသည်။
ပါကစ္စတန်နိုင်ငံမှ သုတေသနပညာရှင် Cheema ကမူ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တောင်အာရှဈေးကွက်အတွက် အရေးပါသည့်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး တရုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများအတွက် အရေးပါလျက်ရှိကြောင်းနှင့် ရွေးကောက်ပွဲပြီးနောက်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ပြန်လည်လုပ်ဆောင်လာနိုင်သည်ဟု ပြောကြားထားပါသည်။ တစ်ဖက်တွင်လည်း သုတေသနပညာရှင် Garlick က တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ကာလ ရှည်ကြာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ဆောင်ရွက်ပြီးနောက် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအား မွေးရာပါ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်သည့်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပြီးဖြစ်ကြောင်းနှင့် တည်ငြိမ်သည့်စီးပွားရေးတိုးတက်မှုများ ရရှိနိုင်မည်ဟု မယုံကြည်တော့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်
တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့သည် ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို တည်ထောင်ခဲ့ကြပြီး ၎င်းကာလများအတွင်း စီးပွားရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများလည်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပါသည်။ ထို့နောက် ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ်များတွင် နှစ်နိုင်ငံအကြား ခိုင်မာ အားကောင်းသည့် စီးပွားရေးမိတ်ဖက်လုပ်ငန်းများကို စတင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ် များတွင် မဟာဗျူဟာမြောက်သည့် စီးပွားဖက်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါသည်။ ထိုအချိန်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ အခြေခံအဆောက်အဦ၊ ဆက်သွယ်ရေး၊ စွမ်းအင်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးလုပ်ငန်းများ၌ အဓိကရင်းနှီးမြှုပ်နှံသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်လာ ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၃ ခုနှစ်တွင် ပိုးလမ်းမစီမံကိန်းအောက်မှ တရုတ်-ပါကစ္စတန် စီးပွားရေး စင်္ကြံ(China-Pakistan Economic Corridor -CPEC)ကို စတင်အကောင်အထည် ဖော်ခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသည် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ အဓိကကုန်သွယ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်လာကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးလုပ်ငန်း အများအပြား လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပါသည်။
ထို့နောက် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Imran Khan နှင့် ၎င်းအစိုးရအဖွဲ့ ဖြုတ်ချခံခဲ့ရပြီးနောက် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ ဖြုတ်ချမှု၏ နောက်ကွယ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံရှိနေသည် ဟူသော သုံးသပ်ချက်များလည်းထွက်ပေါ်ခဲ့ပြီး[2] ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း တရုတ်စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်မှုများ၊ တရုတ်နိုင်ငံသားများအတွက် လုံခြုံရေး အာမခံချက် မရှိမှု၊ အကြမ်းဖက်ဗုံးခွဲမှုများ မြင့်တက်နေပြီး နိုင်ငံရေး တည်ငြိမ်မှုနှင့် စီးပွားရေးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာ အာမခံချက်မရှိခြင်း၊ အကြွေးမဆပ်နိုင်ခြင်းနှင့် အကျင့်ပျက် ခြစားမှုစသည့် ပြဿနာရပ်များကြောင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ခေတ္တရပ်ဆိုင်းထားရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံမှ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလိုက်သည့် ငွေများအား နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် အစိုးရတာဝန်ရှိသူများကလာမည့်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ၎င်းတို့အောင်နိုင်ရေးအတွက် အသုံးချသွားမည်ကို စိုးရိမ် နေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
သို့သော်လည်း ဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသကဲ့သို့ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံအား လုံးဝပစ်ပယ်ထားလိုက်သည့်နီးနီး အယူအဆမှာ အစွန်းရောက်နေပြီးပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ပင် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာသို့ ထွက်ပေါက်ဖြစ်သည့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် အိန္ဒိယနိုင်ငံအား ပိတ်ဆို့ထိန်းညှိရန်နှင့် ဒေသအတွင်း စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်ဖြန့်ကြက်နိုင်ရန် အရေး ပါသည့် နေရာတွင်ရှိနေသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း ယခုအခါ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအပါအဝင် အခြားချမ်းသာသောဒေသတွင်း နိုင်ငံများနှင့် စီးပွားဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်လာခြင်း၊ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေး ရေချိန်ကို စောင့်ကြည့်နေခြင်းတို့ကြောင့် လက်ရှိဦးစားပေးနေရာမှ လျော့ကျနေသည်ဟုသာ သုံးသပ်ရပါသည်။
ယခုအခါ တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်းကိုယ်တိုင်စီးပွားရေးကျဆင်းမှုနှင့် ရင်ဆိုင်နေရ သောကြောင့် ၎င်း၏ BRI စီမံကိန်းများကို အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ယခင်ကထက် ၎င်း၏ ရေရှည်အကျိုးစီးပွားအား အလေးထားလာကာ ပိုမိုတင်းကျပ်စိစစ်သည့်မူဝါဒကို ကျင့်သုံးလာပြီး ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်လာနိုင်သည့်အခြေအနေတွင် စွန့်စားမှုယူရန် ခဲယဉ်းလာပါသည်။ ထိုမူဝါဒမှာ သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်၏ ပြည်တွင်းညီညွတ်ရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးကို ပိုမိုအာရုံစိုက်လာသည့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒသာမက နိုင်ငံတွင်း စီးပွားရေးတုံ့ဆိုင်းနေမှုများနှင့်လည်း ဆက်စပ်နေနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေ မိမိနိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများဆောင်ရွက်နေသည့် မည်သည့်နိုင်ငံမဆို ၎င်းတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ မဆုံးရှုံးစေရန်နှင့် ရေရှည်အကျိုးစီးပွားဖြစ်ထွန်းရန်သာ မျှော်တွေးမည်ဖြစ်သောကြောင့် နှစ်ဦးနှစ်ဖက် အကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်ထိန်းညှိနိုင်ရန်မှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။
Myanmar Aspect
127101223
[1]။ ADNAN AAMIR. “China spurned Pakistan's proposals for new Belt and Road projects”. Nikkei Asia. October 2, 2023, [https://asia.nikkei.com/.../China-spurned-Pakistan-s... ]-accessed on 5 October 2023.
[2]။ Ryan Grim, Murtaza Hussain. “PAKISTAN CONFIRMS SECRET DIPLOMATIC CABLE SHOWING U.S. PRESSURE TO REMOVE IMRAN KHAN”. The Intercept. August 16 2023 [https://theintercept.com/.../imran-khan-cable.../]-accessed on 5 October 2023