အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ကြုံတွေ့နေရသည့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကို ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများက တုံ့ပြန်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွများ၏ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုအပေါ် အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ၏ တုံ့ပြန်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အာရှဒေသနိုင်ငံများ၏ အစိုးရများသည် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံ၌ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွများ၏ အလစ်အငိုက်အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အမျိုးမျိုးသောဝေဖန်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသော်လည်း အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုကို တစ်ညီတစ်ညွတ်တည်းနီးပါးရှုတ်ချခဲ့ပြီး အကြမ်းဖက် ဖြစ်စဉ်ကြောင့် လူအသေအပျောက်နှုန်း မြင့်တက်လာမည်ကို စိုးရိမ်လျက်ရှိပါသည်။ ဂါဇာကမ်းမြောင် ဒေသမှ စစ်သွေးကြွများသည် ဒုံးကျည်များဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့်အပြင် အစ္စရေး နိုင်ငံတောင်ပိုင်းနယ်မြေအတွင်းသို့လည်း ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြပါသည်။ အစ္စရေး စစ်ဘက်၏ ပြောကြားချက်များအရ အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်းရှိ မြို့ပေါင်း ၂၂ မြို့တွင် စစ်သွေးကြွများရောက်ရှိနေပြီး ပြည်သူ ၃၀၀ ဦးထက်မနည်း အသတ်ခံခဲ့ရသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် အချို့သောအရပ်သားများနှင့် အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များမှာ ပြန်ပေးဆွဲခံခဲ့ရကြောင်းနှင့် မြို့များကိုလည်း ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဒုံးကျည်များဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြပါသည်။ ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွများ၏ အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက်မှုသည် အစ္စရေးထောက်လှမ်းရေး၏ အားနည်းချက်ကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ဝေဖန်မှုများလည်းရှိနေပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Benjamin Netanyahu က စစ်သွေးကြွများ၏ တိုက်ခိုက်ခြင်းခံရပြီးနောက် အစ္စရေးနိုင်ငံ စစ်ဖြစ်နေပြီဟု ကြေညာခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးစစ်ဘက်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် လူ ၂၃၀ ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့ရသည်ဟု ဂါဇာကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံ အလစ်အငိုက် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ အာရှဒေသတွင်း နိုင်ငံ များက ပြစ်တင်ဝေဖန်သည့် သဘောထားထုတ်ပြန်ချက်များ အသီးသီးထုတ်ပြန်ခဲ့ကြပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Nerendra Modi က ၎င်း၏ X (Twitter) လူမှုကွန်ရက် စာမျက်နှာတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အလွန်အမင်း တုန်လှုပ်မိပါကြောင်း၊ အစ္စရေးနိုင်ငံအခက်အခဲများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရချိန်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့်အတူတကွ ရပ်တည်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဆိုပါသည်။ ယူကရိန်းနိုင်ငံ အရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး ကြားနေနိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ(Fence-Sitting Foreign Policy) ကျင့်သုံးခဲ့သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွက် ယခုထုတ်ပြန်ချက်တွင် ခိုင်မာသည့် သဘောထားများ ပါဝင်နေကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် အကြမ်းဖက်တိုက် ခိုက်ခံရမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး အလွန်အမင်းစိုးရိမ်ပူပန်လျက်ရှိပြီး နှစ်ဖက်စလုံးမှ ရန်လိုမှုများကို အလျင်အမြန်ရပ်တန့်ရန်၊ အရပ်သားများနှင့် နောက်ထပ်ပျက်စီးယိုယွင်း လာနိုင်သည့် အခြေအနေများကို ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရန်နှင့် နှစ်ဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် အခြေအနေအရပ်ရပ်ကို တည်ငြိမ်စွာဖြေရှင်းရန် လိုအပ်သည်ဟု တောင်းဆိုမှုများ ပြုလုပ် ခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့သည် ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလတွင် အော်စလိုသဘောတူညီချက်(Oslo Accords)ကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး ဒေသတွင်း ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိရန် ထိန်းသိမ်းဆောင်ရွက်နေသည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၃၀ ခန့် ကြာမြင့်ခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် Netanyahu ဦးဆောင်သော ကွန်ဆာဗေးတစ်အစ္စရေးညွန့်ပေါင်း အစိုးရနှင့် ဂါဇာဒေသကို ထိန်းချုပ်ထားသည့် ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွများအကြား လွတ်လပ်သည့် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံကို တည်ထောင်ပေးမည့် Two-State Solution သည် အကောင်အထည်ဖော်ရန် အလားအလာနည်းပါးလျက်ရှိပါသည်။

စင်ကာပူနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ၎င်းတို့နိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ်တို့၏ ဒုံးကျည်နှင့် ပစ်ခတ်အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အပြစ်မဲ့အရပ်သားများ ထိခိုက် သေဆုံးခဲ့မှုအပေါ် ပြင်းထန်စွာရှုတ်ချခဲ့ကြပါသည်။ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို အလျင်အမြန်အဆုံးသတ်ရန်နှင့် ပဋိပက္ခတွင် ပါဝင်နေသူများအနေဖြင့် ပြည်သူများ၏ လုံခြုံရေးကို အတတ်နိုင်ဆုံးကာကွယ်ပေးရန် လိုအပ်သည်ဟု တောင်းဆိုမှုများ ပြုလုပ် ခဲ့ပြီး ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ဒုတိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Jakkapong Sangmanee ကလည်း ၎င်း၏ လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာတွင် ဟားမက်စ်များ ကျူးလွန်ခဲ့သည့် မဆင်မခြင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် အသက်ပေါင်းများစွာဆုံးရှုံးခဲ့မှုကို ရှုတ်ချပါကြောင်း၊ ထိုင်းနိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံရှိ ထိုင်းနိုင်ငံသားများကို အကာအကွယ်ပေးရေးအတွက်တတ်စွမ်းသမျှ လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ကတိပြုခဲ့ကြောင်း၊ Bangkok Post သတင်း ဌာန၏ ဖော်ပြချက်အရ အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် သွားရောက်အလုပ် လုပ်ကိုင်လျက်ရှိသည့် ထိုင်းနိုင်ငံသား ၂၅,၀၀၀ ခန့်ရှိကြောင်း၊ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံသား တစ်ဦးသည် ခြေထောက်တွင် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ကြောင်း (ယခုအခါ ၁၂ ဦး သေဆုံးသည်ဟု သိရှိရ[2])၊ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခအတွင်း ထိုင်းနိုင်ငံသားနှစ်ဦး အဖမ်းခံ ခဲ့ရဖူးသည့် သမိုင်းကြောင်းလည်းရှိခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

နီပေါနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ နီပေါနိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနှင့် အတူတကွရပ်တည်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ နီပေါနိုင်ငံသား ၁၄ ဦး အလုပ် လုပ်ကိုင်လျက်ရှိသည့်နေရာတွင် တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ပွားခဲ့ရာ ၉ ဦးထိခိုက် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ ကြောင်းနှင့် နှစ်ဦးမှာစိုးရိမ်ရသည့် အခြေအနေတွင်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဟားမက်စ်နှင့် အခြားသော ပါလက်စတိုင်းစစ်သွေးကြွများ၏ အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်း ဒုံးကျည်ဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုနှင့် အစ္စရေးနယ်မြေအတွင်း ကျူးကျော်ဝင်ရောက်မှုများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရှုတ်ချပါကြောင်း၊ ထိခိုက်သေဆုံးမှုများအတွက် များစွာစိတ်မကောင်းဖြစ်ရပါကြောင်းနှင့် တိုက်ခိုက်မှုများကို အစွမ်းကုန်ထိန်းသိမ်းဆောင်ရွက်ကြရန် တောင်းဆိုထားပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ Joe Biden ကလည်း ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွများ၏ တိုက်ခိုက်မှုသည် စိတ်ပျက်ဖွယ် ကောင်းကြောင်း၊ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံကို သင့်လျော်သည့်အထောက်အပံ့များပံ့ပိုးပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ထို့ပြင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုသည် မသင့်လျော်သည့်နည်းလမ်းဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံ အနေဖြင့် နိုင်ငံနှင့် ပြည်သူကို ခုခံကာကွယ်ပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင် ပျံ့နှံ့ခဲ့သည့် ဗီဒီယိုများကြောင့် ပါလက်စတိုင်းအပေါ်တွင် ယခင်က စာနာထောက်ထားခဲ့ကြသည့်နိုင်ငံများ၏ အမြင်များ ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးမရှိသော မွတ်ဆလင်လူမျိုးအများဆုံးနေထိုင်သည့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ အိမ်စောင့်အစိုးရဝန်ကြီးချုပ် Anwaar ul Haq Kakar ကလည်း ကြားနေသဘောထားတစ်ရပ်ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှု ပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားခဲ့သည့်အတွက် များစွာစိတ်မကောင်းဖြစ်မိပါကြောင်း၊ အဆိုပါတိုက်ခိုက်မှုက ပါလက်စတိုင်းအရေးကို အလျင်အမြန်ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်နေ သည်ဟု မီးမောင်းထိုးပြနေကြောင်းနှင့် လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသည့် အခြေအနေများကို ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်းဆောင်ရွက်ရန်နှင့် အရပ်သားများကို ကာကွယ်ရန် တိုက်တွန်းပါကြောင်း၊ Two-State Solution သည် ပါလက်စတိုင်း-အစ္စရေးအရေးအတွက် အဓိကငြိမ်းချမ်းရေး ဖော်ဆောင်ပေးမည့် နည်းလမ်းဖြစ်ကြောင်း၊ အဆိုပါအချက်သည် Israel pre-1967 border (Green Line) ပေါ်တွင် အခြေခံသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဆက်လက်၍ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ပုံမှန်သံတမန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး Abraham Accords မိတ်ဖက်နိုင်ငံဟောင်းဖြစ်သည့် အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု(UAE)သည် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု ပြင်းထန် လာခြင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်း၊ ပဋိပက္ခကြောင့် ထိခိုက်ဆုံးရှုံးခဲ့မှု များအတွက် စိတ်မကောင်းဖြစ်မိကြောင်း၊ UAE နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲမှုများကို အလျင်အမြန်ပြုလုပ်ရန်နှင့် နှစ်ဖက်အဖွဲ့များကို တရားမျှတပြီး အပြုသဘောဆောင်သည့် ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းသင့်သည်ဟု တိုက်တွန်း ထားပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေး ဖော်ဆောင်ထားပြီး ပါလက်စတိုင်း အရေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး နှုတ်ဆိတ်နေလေ့ရှိသည့် တူကီယဲနိုင်ငံက အလွန်အမင်း စိတ်မကောင်းဖြစ်မိပါကြောင်းနှင့် ထပ်မံဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန် အကူအညီများပေးလိုသည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။

ယခုပဋိပက္ခနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ပြုလုပ်လာနိုင်သော ပြင်းထန်သည့် လက်တုံ့ပြန်မှုများက အရှေ့အလယ်ပိုင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်သည့် ဆော်ဒီအာရေဗျ နိုင်ငံဆီသို့ ကူးစက်လာနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံကဲ့သို့ မွတ်ဆလင်လူမျိုးများ အများဆုံးနေထိုင်သည့်နိုင်ငံများသည် ဂျူးလူမျိုးအများဆုံးနေထိုင်သည့် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ပုံမှန်သံတမန်ဆက်ဆံရေး ဖော်ဆောင်ထားခြင်းမရှိပါ။ သို့သော် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအကြားတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံက ကမကထပြု ဖော်ဆောင်ပေးထားသည့် ဆက်ဆံရေးတစ်ရပ်ရှိနေပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် G-20 တွင် ကြေညာ ခဲ့သည့် India-Middle East – Europe Economic Corridor (IMEC) စီမံကိန်းဖြင့် အဆိုပါ နှစ်နိုင်ငံ၏ ဆက်ဆံရေးကို ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် မျှော်လင့်ထားကြောင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ် Neranyahu ၏ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအကြံပေး Tzachi Hanegbi က IMEC သည် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့အကြားတွင် ပုံမှန်သံတမန်ဆက်ဆံရေး ရှိနေသည် ဆိုသည့်အချက်ကို ပြသနေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ သို့သော် ယခုဖြစ်ပွားနေသည့် ပဋိပက္ခက အဆိုပါ ပုံမှန်သံတမန်ဆက်ဆံရေးအတွက် မေးခွန်းထုတ်စရာဖြစ်လာကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အချုပ်အားဖြင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် အခြားသောကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနည်းတူ အရပ်သားများကို ကာကွယ်ရန် တောင်းဆိုထားကြောင်း၊ သို့သော်လည်း တောင်းဆိုချက်သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအပေါ်တွင် ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုပြုလုပ်သည့် သဘောသက်ရောက်လျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံက အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ နယ်မြေသိမ်းပိုက်မှုများ၊ ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများ၏ တရားဝင်အခွင့်အရေး ဆုံးရှုံးမှုများနှင့် ထိလွယ်ရှလွယ်သည့် အခြေအနေများကို မီးလောင်ရာလေပင့် ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် အန္တရာယ်များနှင့်ပတ်သက်ပြီး သတိပေးပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသည့် အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများအပြင် အခြားသော နိုင်ငံများ၏ သဘောထားထုတ်ပြန်ချက်များတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက် ခံရမှုအပေါ် တုံ့ပြန်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ ကွဲလွဲမှုအချို့ရှိနေသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှု ပြဿနာရပ်များသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ မေလ ၁၄ ရက်နေ့ ဂျူးလူမျိုးများ အစ္စရေးနိုင်ငံ စတင်ထူထောင်သည့်အချိန်ကတည်းက စတင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ယနေ့အချိန်အထိ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်ရေး အငြင်းပွားမှုများ ဖြစ်ပေါ် လျက်ရှိပါသည်။ ယခုတစ်ကြိမ် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုများပြားခဲ့ပြီး ရာထူးကြီးခေါင်းဆောင်များ အပါအဝင် စစ်ဘက်တပ်ဖွဲ့ဝင်များ ဓားစာခံအဖြစ် အမြောက်အမြား ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခံရခြင်းက အနာဂတ်သုံ့ပန်း လဲလှယ်ရေးကိစ္စရပ်များတွင် ဟာမက်စ်တို့ဘက်မှ အရေးသာနိုင်သည်ဟု ယူဆရပါသည်။

သို့သော်လည်း ပြင်းထန်စွာလက်တုံ့ပြန်တတ်သည့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏မူအရ ပါလက်စတိုင်းတို့ ဘက်မှလည်း ထိခိုက်ကျဆုံးမှုများ အလွန်များပြားနေကြောင်းလည်း တွေ့ရှိရပါသည်။ နိုင်ငံတကာသတင်းများတွင် နှစ်ဖက်သေဆုံးမှု လူ ၁,၀၀၀ ကျော်ခန့်နှင့် ဒဏ်ရာရရှိသူ ၅,၀၀၀ ခန့်ရှိပြီဟု ဆိုနေကြသော်လည်း[3] ပစ်ခတ်သည့်လက်နက်ကြီး အရေအတွက်နှင့် အပျက်အစီးများကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် မြေပြင်တွင် သေဆုံး၊ ဒဏ်ရာရအရေအတွက်မှာသတင်းများတွင် ဖော်ပြခြင်းထက် ပို၍များပြားနိုင်သည်ဟု ယူဆရပါသည်။

လက်ရှိ ပဋိပက္ခတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်က “Citizens of Israel, we are at war – not in an operation, not in rounds – at war”[4] ဟု တပ်လှန့်နေသည်ကို ကြည့်ခြင်းဖြင့် ယခုပဋိပက္ခအား အလုံးစုံစစ်ပွဲကြီးတစ်ခုအနေဖြင့် သတ်မှတ်လိုက်ပြီ ဖြစ်၍ ရုရှား-ယူကရိန်း ပဋိပက္ခကဲ့သို့ပင် အနိုင်/အရှုံးကွဲပြားသည်အထိ တိုက်ခိုက်ရန် ရှိပြီး ပြည်ပနိုင်ငံများ၏ နောက်ကွယ်မှ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေးအရ ထောက်ခံမှုများ ပါဝင် လာတော့မည်ဖြစ်ပါသည်။ ယခုစစ်ပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ ရုရှားနိုင်ငံ၏ သဘောထားကို လေ့လာရာတွင် သမ္မတ ပူတင်က နှစ်ဖက်စလုံးမှ ချက်ချင်းအပစ်အခတ်ရပ်စဲကြရန် ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ၁၉၆၇ ခုနှစ်က သတ်မှတ်ထားသည့် နယ်နိမိတ်အပေါ်တွင်သာ မူတည်၍ လွတ်လပ်သော ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ တည်ဆောက်မှုအား ထောက်ခံကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်ကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်မှာ ပါလက်စတိုင်းဘက်မှရှိနေကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။[5] ယခုဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသော တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်မှာလည်း တုံ့ပြန်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဖော်ပြချက်မှာ သံတမန်ရေးစကားလုံးများ ကိုသာ ဖော်ပြထားသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသည် ရုရှားနိုင်ငံကဲ့သို့ပင် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံဖြစ်တည်မှုအတွက် ရပ်တည်ကြောင်း ဖော်ပြချက်များကိုလည်း တွေ့ရှိရပါသည်။[6]

ထို့ကြောင့် CNN ကဲ့သို့သော အနောက်အုပ်စုမီဒီယာများတွင် ယခုဟားမက်စ် စစ်သွေးကြွ များ၏ တိုက်ခိုက်မှုနောက်ကွယ်တွင် ရုရှား၊ တရုတ်နှင့် အီရန်နိုင်ငံတို့ ရှိနေကြောင်း ပြောကြားချက်များလည်း ထွက်ပေါ်လာပြီး[7] ပါလက်စတိုင်းကို ထောက်ခံနေသည့် အရှေ့အလယ်ပိုင်း မွတ်စလင်နိုင်ငံအတော်များများသည်လည်း တရားဝင်ထုတ်ဖော်မပြောကြ သော်လည်းပါလက်စတိုင်းအား ထောက်ခံနေကြခြင်းကြောင့် ရုရှား-ယူကရိန်း ပဋိပက္ခ ကဲ့သို့ပင် ဒုတိယ Proxy War အကြီးစားတစ်ခု ထပ်မံဖြစ်ပွားလာပြီဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ် စစ်ပွဲသည် ယခုချက်ချင်းဖြစ်ပေါ်လာသော ပဋိပက္ခ မဟုတ်ဘဲ အစ္စရေးနိုင်ငံပေါ်ပေါက်လာခြင်းနှင့်အတူ ဂျူးလူမျိုးများနှင့် အစ္စလာမ်ဘာသာ ကိုးကွယ်သော အာရပ်လူမျိုးများ၏ ဘာသာရေးနှင့် လူမျိုးရေးဆန်ပြီး နှစ်ဦးနှစ်ဖက် အပြစ်မဲ့ပြည်သူလူထုပါမကျန် အမြစ်ဖြတ်ချေမှုန်းသုတ်သင်သော အာဃာတရှိသည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော စစ်ရေးပဋိပက္ခတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှလည်း နှစ်ဖက် စလုံးအား ထောက်ခံ/ရှုတ်ချသော သဘောထားများကို သံတမန်ရေးအသုံးအနှုံးများဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလာသော်လည်း ပါလက်စတိုင်းတို့၏ ဖြစ်တည်မှုကို ထောက်ခံသောနိုင်ငံများနှင့် အစ္စရေးကို ထောက်ခံသောနိုင်ငံများဟူ၍ ကွဲပြားနေကြပါသည်။

ယနေ့ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေးမီးတောက်များသည် အလွယ်တကူနှင့် ပြီးဆုံးကြမည်မဟုတ်ဘဲ လူအမြောက်အများသေကြေပျက်စီးရသည့် ကိုယ်စားစစ်ပွဲကြီးများနှင့် စူပါပါဝါနိုင်ငံများချင်း တိုက်ရိုက်ဖြစ်ပွားသည့် စစ်ပွဲများပါ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ချေရှိခြင်းကြောင့် တတိယနိုင်ငံများအနေဖြင့် ကြားမညပ်စေရေး၊ စစ်ပွဲများ၏ ဦးတည်ရာဖြစ်မလာစေရေးသည်သာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

125101023

[1]။ JAMES HAND-CUKIERMAN,“ Israel crisis sparks worry in Asia, from India to Thailand”. Nikkei Asia. 8 Oct 2023, [/https://asia.nikkei.com/.../Israel-crisis-sparks-worry-in... on 9 Oct 2023.

[2]။ KOSUKE INOUE. “Thailand readies Israel evacuation as 12 nationals killed”.Nikkei Asia, 9 Oct 2023, [https://asia.nikkei.com/.../Thailand-readies-Israel... on – 9 Oct 2023

[3]။ “Hamas may still be entering Israel, IDF says, as fighting rages on” The Washington Post, 9 Oct 2023, [https://www.washingtonpost.com/.../israel-hamas-war-gaza.../] accessed on- 9 October 2023

[4]။ Hadas Gold, Richard Allen Greene, Amir Tal, Ibrahim Dahman, Abeer Salman, Kareem Khaddar and Nadeen Ebrahim. “Hamas has launched an unprecedented attack against Israel. Here’s what to know”.CNN, 8 Oct 2023, [https://edition.cnn.com/.../israel-hamas.../index.html...: text=Hamas%20has%20over%20the%20years,archenemy%20Iran%20of%20backing%20Hamas.] accessed on 9 October 2023

[5]။ “Putin Renews Support For 'Independent Palestine'; Russia For Ceasefire Amid Israel-Hamas War.”Hindustan Times,8 Oct 2023, [https://www.youtube.com/watch?v=UP5h1m8KMUc] accessed on – 9 October 2023

[6]။ Sam Kim. “China Calls For Ceasefire After Hamas Attack on Israel”. Bloomberg, 8 Oct 2023, [https://www.bloomberg.com/.../china-reiterates-two-state...] accessed on 9 October 2023

[7]။ “Israel Vs Palestine | Israel | Iran-China-Russia's Nexus In Palestine's Attack On Israel”.CNN -News 18 , 8 Oct 2023, [https://www.youtube.com/watch?v=r_EbN5uNAIw] – accessed on 9 October 2023