နိဒါန်း
ကနေဒါနိုင်ငံသား အိန္ဒိယနွယ်ဖွား Hardeep Singh Nijjar အသတ်ခံရမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့ ဆက်ဆံရေး တင်းမာလာမှု၊ Sikh လူမျိုးများ အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ အိန္ဒိယ-ကနေဒါ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး သမိုင်းကြောင်း၊ နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေးတို့အပေါ် သက်ရောက်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]
ဖော်ပြချက်
ကနေဒါနိုင်ငံသား Hardeep Singh Nijjar အသတ်ခံရမှုတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အစိုးရ အေးဂျင့်များ ပါဝင်ပတ်သက်ခြင်း ရှိ/ မရှိကို စုံစမ်းစစ်ဆေးလျက်ရှိသည်ဟု ကနေဒါနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Justin Trudeau က ပြောကြားခဲ့ပြီးနောက် အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့အကြား ဆက်ဆံရေးသည် အနိမ့်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့ပါသည်။ Khalistanနိုင်ငံအဖြစ် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ခွဲထွက်ရန် တောင်းဆိုခဲ့သော Sikh ခွဲထွက်ရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ Nijjar သည် ဇွန်လတွင် ကနေဒါနိုင်ငံ အနောက်ဘက် British Columbia ပြည်နယ်ရှိ ဘုရားကျောင်းအပြင်ဘက်တွင် အမည်မသိတိုက်ခိုက်သူများ၏ သေနတ်ဖြင့် ပစ်ခတ်မှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရပါသည်။
အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Narendra Modi က ကနေဒါနိုင်ငံ၏ စွပ်စွဲချက် များသည် အဓိပ္ပာယ်မဲ့ပြီး လှုံ့ဆော်မှုတစ်ရပ်သာဖြစ်သည်ဟု လျင်မြန်စွာတုံ့ပြန်ခဲ့ပြီး တစ်ဆက်တည်း၌ပင် တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက် အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် နှစ်နိုင်ငံ သံတမန်များကို နှင်ထုတ်ခဲ့ကြပါသည်။ ယခုအခါတွင် အဆိုပါ ဒီမိုကရေစီနှစ်နိုင်ငံသည်ရှေ့မတိုး၊ နောက်မဆုတ်သည့် အခြေအနေသို့ ရောက်နေပြီး ၎င်းတို့၏မိတ်ဖက် နိုင်ငံများသည်လည်း နှစ်နိုင်ငံအကြား ညီမျှစွာဆက်ဆံရေးတွင် အဆင်မပြေမှုများနှင့် ကြုံတွေ့နေရပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် စက်တင်ဘာလ G-20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် Modi နှင့် Trudeau (ကနေဒါနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်) တွေ့ဆုံခဲ့ပြီးနောက် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ပိုမိုတင်းမာလာခဲ့ပါသည်။ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံများဖြစ်ကြသည့် အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံ တို့၏ ဆက်ဆံရေးသည် အဘယ်ကြောင့် တင်းမာလာရသည်ဟူသော အချက်နှင့် ပတ်သက်၍ သိရှိထားသင့်သည့် အချက် ၅ ချက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
ပထမအချက်မှာ Khalistan လှုပ်ရှားမှုအရေးဖြစ်ပါသည်။ သန့်ရှင်းသောမြေဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည့် Khalistan သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း (ပါကစ္စတန်နိုင်ငံနှင့် ဆက်စပ် နေသော) ပန်ဂျပ်ပြည်နယ်ရှိ Sikh လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးအုပ်စုများအတွက် ဇာတိမြေ ဖြစ်သည်ဟု Sikh ခွဲထွက်ရေးသမားများက ယုံကြည်လျက်ရှိပါသည်။Sikh လူမျိုး များသည် ၎င်းပန်ဂျပ်ဒေသအတွင်း လူဦးရေသန်း ၃၀ ကျော်တွင် ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး ရှိသော်လည်း ဟိန္ဒူအများစုနေထိုင်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ လူဦးရေ ၁.၄ ဘီလီယံတွင် လူနည်းစုသာဖြစ်ပါသည်။ Sikh ဘာသာရေးအယူအဆသည် ၁၅ ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်မှုအောက်မှ လွတ်လပ်ရေးရရှိရန် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှကြိုးပမ်းနေသည့်ကာလတွင် Sikh ခွဲထွက်ရေးလှုပ်ရှားမှု စတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန် နိုင်ငံသစ်နှစ်ခုအတွက် ဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်နေစဉ် ၎င်းနှစ်နိုင်ငံအကြားရှိ Sikh မွေးရပ်မြေအယူအဆ ထွက်ပေါ်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ Sikh သူပုန်ထမှုနှင့် Sikh သောင်းကျန်းသူနှိမ်နင်းရေးစစ်ဆင်ရေးများကြောင့် ဟိန္ဒူနှင့် Sikh ဘာသာဝင် ထောင်ပေါင်းများစွာသေဆုံးစေခဲ့ပြီး ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်များတွင် အပြင်းထန်ဆုံး ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ၁၉၈၄ ခုနှစ်၊ ဇွန်လတွင် ထိုအချိန်က ဝန်ကြီးချုပ် အင်ဒီရာဂန္ဒီ၏ အမိန့်အရ အိန္ဒိယစစ်တပ်သည် ပန်ဂျပ်ပြည်နယ် Amritsar မြို့ရှိ အမြင့်မြတ်ဆုံး Sikh ဘုရားကျောင်းဖြစ်သည့် Golden Tample ဘုရားကျောင်းကို ဝင်ရောက်စီးနင်းကာ Khalistan လှုပ်ရှားမှုတွင် Jarnail Singh Bhindranwale ဦးဆောင်သည့် စစ်သွေးကြွများကို နှိမ်နင်းခဲ့ပါသည်။ "Blue Star" ဟု လူသိများသော အဆိုပါစစ်ဆင်ရေးတွင် Bhindranwale အပါအဝင် သေဆုံးသူ ၄၀၀ ခန့်ရှိပါသည်။ ၁၉၈၄ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် အင်ဒီရာဂန္ဒီသည် နယူးဒေလီ၌ Sikh ကိုယ်ရံတော်နှစ်ဦး၏ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်း ခံခဲ့ရခြင်းကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းမြို့တော်နှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသများတွင် Sikh ဆန့်ကျင်ရေးအဓိကရုဏ်းများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး လူပေါင်း ၃,၀၀၀ နီးပါး သေဆုံး ခဲ့ရပါသည်။
ဒုတိယအချက်မှာ ကနေဒါနိုင်ငံသည် Khalistan လှုပ်ရှားမှုနှင့် ဆက်စပ် နေသောအချက်ဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံပြည်ပရှိ ကနေဒါနိုင်ငံတွင် Sikh လူဦးရေ ၈၀၀,၀၀၀ နီးပါးရှိကာ ဗြိတိန်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့တွင် Sikh လူမျိုး ၅၀၀,၀၀၀ ခန့် ရှိပြီး ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် ၂၀၀,၀၀၀ ကျော် နေထိုင်လျက်ရှိပါသည်။ Khalistan လှုပ်ရှားမှု အထွဋ်အထိပ်ကာလတွင် ကနေဒါနိုင်ငံ၌ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အကြမ်းဖက်မှုများ ရှိခဲ့ပါသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံအခြေစိုက် ခွဲထွက်ရေးသမားများသည် တိုရွန်တို-မွန်ထရီရယ်- လန်ဒန်မှတစ်ဆင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ထွက်ခွာမည့် အိန္ဒိယလေကြောင်းလိုင်းမှ လေယာဉ် အမှတ်(၁၈၂)ကို ဗုံးခွဲခဲ့ခြင်းကြောင့် လေယာဉ်ပေါ်ပါ လူ ၃၂၉ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ကနေဒါနိုင်ငံသမိုင်းတွင် အသေအပျောက်အများဆုံး အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှု ဖြစ်လာ ခဲ့ပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ကနေဒါနိုင်ငံမှ Sikh ခွဲထွက်ရေး လှုပ်ရှားသူများနှင့် ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သည်ဟု အကြိမ်ကြိမ်ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ကနေဒါနိုင်ငံအနေဖြင့် အဆိုပါကိစ္စရပ်များကို ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိသေးပါ။ ကနေဒါနိုင်ငံတွင် Sikh လူမျိုးများ၏ အင်ဒီရာဂန္ဒီလုပ်ကြံခံရမှုကိုဂုဏ်ပြုသည့်အနေဖြင့် ချီတက်လှည့်လည်ပွဲ ပြုလုပ်ခဲ့မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ယခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ဝေဖန်မှု ပြုလုပ် ခဲ့ကြပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး S. Jaishankar က ကနေဒါနိုင်ငံအနေဖြင့် Sikh ခွဲထွက်ရေးသမားများ၊ အစွန်းရောက်များနှင့် အကြမ်းဖက်မှုကို အားပေးကူညီ နေသူများကို ပံ့ပိုးပေးမှုသည် နှစ်နိုင်ငံအကြားဆက်ဆံရေးကို ထိခိုက်စေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ တစ်ဖက်တွင် ကနေဒါနိုင်ငံက အကြမ်းဖက်မှုကို ဆန့်ကျင်သော်လည်း Sikh နိုင်ငံသားများ၏ အခွင့်အရေးကို ထောက်ခံသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံသည် လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာယုံကြည်ခွင့်နှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာဆန္ဒပြခြင်းကို ကာကွယ်သည်ဟု ကနေဒါနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Trudeau က G-20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ နှစ်နိုင်ငံအကြားတင်းမာမှုများ တိုးလာခြင်းကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ကနေဒါနိုင်ငံမှ ၎င်း၏နိုင်ငံသားများကို အတတ်နိုင်ဆုံး သတိထားရန် စက်တင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့တွင် သတိပေးချက် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။
တတိယအချက်မှာ လုပ်ကြံခံရသူ Hardeep Singh Nijjar ၏ နောက်ကြောင်း ရာဇဝင်ဖြစ်ပါသည်။ နယူးဒေလီအခြေစိုက် လွတ်လပ်သော ပဋိပက္ခစီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာ အင်စတီကျု၏ ပရောဂျက်တစ်ခုဖြစ်သည့် Khalistan အစွန်းရောက်ဝါဒ စောင့်ကြည့်ရေး (Khalistan Extremism Monitor)အဖွဲ့၏ လေ့လာချက်အရ Nijjar ကို ၁၉၇၇ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလတွင် ပန်ဂျပ်ပြည်နယ် Jalandhar ခရိုင်၌ မွေးဖွားခဲ့ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ကနေဒါနိုင်ငံသို့ ပြောင်းရွှေ့ကာ ရေပိုက်ပြင်သမားအဖြစ် လုပ်ကိုင်ခဲ့ပါသည်။ Nijjar သည် British Columbia ပြည်နယ် Surrey မြို့ရှိ Guru Nanak Sikh ဘုရားကျောင်းတွင် ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရပြီးနောက် Sikh ခွဲထွက်ရေးဝါဒကို ထောက်ခံ အားပေးသည့် Khalistan Tiger Force ၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ Nijjar သည် Khalistan Tiger Force အဖွဲ့ဝင်များအား လေ့ကျင့်သင်ကြားရာတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့အား အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် စစ်ဆင်ရေးများ ဆောင်ရွက်ရန် စေလွှတ် ခဲ့သည်ဟု Khalistan အစွန်းရောက်ဝါဒ စောင့်ကြည့်ရေးအဖွဲ့မှ ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ပန်ဂျပ်ရဲတပ်ဖွဲ့သည် ၎င်းအား ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် အိန္ဒိယနိုင်ငံပြည်နယ်တစ်ခုရှိ ဟိန္ဒူ ဘုရားကျောင်းတစ်ခုအနီး ဖြစ်ပွားသည့် ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် တရားစွဲဆိုခဲ့ပါသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်များတွင် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များအား လုပ်ကြံရန် ကနေဒါနိုင်ငံတွင် လေ့ကျင့်ရေးစခန်းတစ်ခုပြုလုပ်ထားသည်ဟု စွပ်စွဲခံခဲ့ရပါသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဧပြီလတွင် ကနေဒါနိုင်ငံအာဏာပိုင်များက ၎င်းကို ခေတ္တထိန်းသိမ်း ခဲ့သော်လည်း ပြန်လွှတ်ပေးခဲ့ပြီးနောက် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ ဇူလိုင်လတွင် Modi အစိုးရသည် Nijjar အား အကြမ်းဖက်သမားအဖြစ် ကြေညာခဲ့ပါသည်။
စတုတ္ထအချက်မှာ ကနေဒါနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Justin Trudeau အနေဖြင့် ယခင်က အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ပြဿနာများ ဖြစ်ပွားခဲ့ဖူးသည့် အချက်ဖြစ်ပါသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ပထမဆုံး တရားဝင်ခရီးစဉ်၌ ပန်ဂျပ်ပြည်နယ်ရှိ Golden Temple ဘုရားကျောင်းသို့ သွားရောက် လည်ပတ်စဉ် ၎င်းတို့မိသားစုဝတ်ဆင်ခဲ့သည့် အိန္ဒိယဝတ်စုံနှင့်ပတ်သက်၍ ဝေဖန်မှုများ ခံခဲ့ရပါသည်။ ထိုထက်ပို၍ ကြီးမားသည့်ပြဿနာမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ကနေဒါနိုင်ငံ တာဝန်ခံအဖွဲ့သည် အင်ဒို-ကနေဒါ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင် Jaspal Atwal ကို ဝန်ကြီးချုပ် Trudeau ၏ နိုင်ငံတော်ညစာစားပွဲသို့ ဖိတ်ကြားခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ Atwal သည် ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် British Columbia ပြည်နယ် Vancouver ကျွန်း၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးတစ်ဦးကို သတ်ရန်ကြိုးပမ်းမှုဖြင့် ထောင်ဒဏ်နှစ် ၂၀ ပြစ်ဒဏ် ချမှတ်ခံခဲ့ရသော်လည်း ၅ နှစ်ကြာ ပြစ်ဒဏ်ခံခဲ့ရပြီးနောက် ပြန်လည်လွတ်မြောက် လာခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် Atwal သည် ကနေဒါ၊ အိန္ဒိယ၊ အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိန်နိုင်ငံ တို့မှ ပိတ်ပင်ထားသော အစွန်းရောက်အဖွဲ့ဖြစ်သည့် International Sikh Youth Federation အဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်ဟောင်းလည်းဖြစ်ပါသည်။ ညစာစားပွဲမတိုင်မီ Trudeau ၏ အဖွဲ့သည် ဖိတ်ကြားချက်ကို ပြန်လည်ပယ်ဖျက်ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် ပန်ဂျပ်မှ Sikh လူမျိုးများအပါအဝင် ထောင်ပေါင်းများစွာသော အိန္ဒိယလယ်သမား များသည် Modi ၏စိုက်ပျိုးရေးဥပဒေကို ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြကြသောအခါ Trudeau က ဤအခြေအနေနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် Trudeau ၏ ပြောကြားချက်အား အခြေအမြစ်မရှိသော၊ ခိုင်လုံမှုမရှိသော အကြောင်းအရာ ဖြစ်သည်ဟု မှတ်ချက်ပြုခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
ပဉ္စမအချက်အနေဖြင့် အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါ နှစ်နိုင်ငံအကြား တင်းမာမှုသည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဆက်ဆံရေးတွင် မည်ကဲ့သို့ အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေနိုင်သည်ဟူသော အချက်ဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်၊ ဗြိတိန်နှင့် သြစတြေးလျနိုင်ငံတို့ အပါအဝင် မဟာမိတ်များသည် ကနေဒါနိုင်ငံ၏ အိန္ဒိယနိုင်ငံအား စွပ်စွဲချက်အပေါ် စိုးရိမ်လျက် ရှိပါသည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး James Cleverly က ကနေဒါနိုင်ငံ၏ ပြင်းထန်သော စွပ်စွဲချက်များနှင့် ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးလျက်ရှိပြီး တာဝန်ရှိသူများကို ဖမ်းမိရန် မှန်ကန်သော စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်စေလိုသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ သို့သော် အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ဩဇာကြီးမားလာလျက်ရှိပြီး အမေရိကန်၊ ဂျပန်နှင့် ဩစတြေးလျ နိုင်ငံတို့နှင့်အတူ Quad လုံခြုံရေးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပါဝင်နေခြင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဩဇာ လွှမ်းမိုးမှုကို ဟန်ချက်ညီစေရန် ထိန်းကျောင်းပေးနေခြင်းတို့ကြောင့် အမေရိကန် နိုင်ငံအပါအဝင် အခြားနိုင်ငံများသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံအပေါ် စွပ်စွဲချက်နှင့်ပတ်သက်၍ ဆုံးဖြတ်ရန် ခက်ခဲလျက်ရှိပါသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံသည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသအတွက် ကိုယ်ပိုင်အစီအစဉ်ရှိပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏တိုးတက်လာနေသော မဟာဗျူဟာ၊ စီးပွားရေးနှင့် လူဦးရေဆိုင်ရာ အရေးပါမှုသည် ကနေဒါနိုင်ငံ၏ ရည်မှန်းချက်များကို အကောင်အထည် ဖော်ရာတွင် အရေးပါသော မိတ်ဖက်ဖြစ်လာစေနိုင်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောကြား ထားပါသည်။
သို့ရာတွင် Trudeau ၏ အိန္ဒိယနိုင်ငံအား စုံစမ်းစစ်ဆေးမှုပြုလုပ်နေသည့် ကြေညာချက် မထုတ်ပြန် မီကပင် အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့သည် လွတ်လပ်သောကုန်သွယ်မှု သဘောတူညီချက်အတွက် ဆွေးနွေးပွဲများကို ခေတ္တရပ်ဆိုင်းနေခဲ့ပါသည်။ King's College London မှ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး ပါမောက္ခဖြစ်ပြီး Observer Research Foundation မှ လေ့လာရေးနှင့် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒဆိုင်ရာ ဒုတိယဥက္ကဌ Harsh V. Pant က ကနေဒါအစိုးရသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ကာလကြာရှည်စွာ ပေါ်ပေါက် နေသော ပြဿနာတစ်ခုအား အဖြေရှာရန် ကြိုးပမ်းမှုထက် ၎င်း၏ပြည်တွင်း နိုင်ငံရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ပို၍အလေးထားလုပ်ဆောင်နေပုံရသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ကနေဒါနိုင်ငံအနေဖြင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသ အရေးတွင် ထဲထဲဝင်ဝင် ပါဝင်ခြင်းမရှိသော်လည်း အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ကာကွယ်ရေး၊ မဟာဗျူဟာနှင့် စီးပွားရေး ဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များတွင် ကနေဒါနိုင်ငံထက် ပိုမိုအရေးပါသည့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်လာပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း စက်တင်ဘာလ ၁၉ ရက်နေ့တွင် အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးရုံး၏ တောင်အာရှမူဝါဒရေးရာ ဒါရိုက်တာ Siddharth Iyer သည် အမေရိကန် သုတေသနနှင့် လေ့လာရေးအဖွဲ့ Hudson Institute အား ထုတ်ပြန်ချက်တစ်ရပ် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ၎င်းထုတ်ပြန်ချက်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးသည် ဌာနအတွက် ထိပ်တန်းဦးစားပေးများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ကာ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ခိုင်မာသောဆက်ဆံရေးရှိခြင်းသည် အရေးကြီး ရုံသာမက အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသရှိ ၎င်းတို့၏မဟာဗျူဟာအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။
တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်
Khalistan လှုပ်ရှားမှုတွင် ပါဝင်သည့် ကနေဒါနိုင်ငံသား Sikh ခွဲထွက်ရေး ခေါင်းဆောင် Hardeep Singh Nijjar သေဆုံးမှု အိန္ဒိယနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့အကြား သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို သိသိသာသာ တင်းမာစေခဲ့သော်လည်း သမိုင်းကြောင်းအရလည်း ဆက်ဆံရေးအဆင်မပြေသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ Hardeep Singh Nijjar သည် ကနေဒါရှိ Sikh အသိုင်းအဝိုင်းတွင် ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး Sikh များ အတွက် လွတ်လပ်သော Khalistan နိုင်ငံ တည်ထောင်ရန် အဆိုပြုထားသူတစ်ဦး ဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းသေဆုံးမှုတွင် အန္ဒိယနိုင်ငံပါဝင်ပတ်သက်နေသည်ဟူ၍ ကနေဒါ နိုင်ငံက စွပ်စွဲမှုဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် လူသတ်မှုတွင် ပါဝင် သည်ဟု ကနေဒါနိုင်ငံ၏ စွပ်စွဲချက်အား ပြတ်ပြတ်သားသားငြင်းဆိုခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံရှိ သံတမန်များအား နှင်ထုတ်ခဲ့ကြသည့်အဆင့်အထိ ဆက်ဆံရေး တင်းမာခဲ့ပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့်လအနည်းငယ်က နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် လွတ်လပ်သောကုန်သွယ်မှု သဘောတူ စာချုပ်ကို လက်မှတ်ရေးထိုးရန် အရှိန်မြှင့်လုပ်ဆောင်နေခဲ့သော်လည်း အဆိုပါဖြစ်ရပ်ဖြစ်ပွားပြီးနောက်တွင် ဆွေးနွေးပွဲများကို ခေတ္တရပ်ထားခဲ့ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ မကြာမီ ရောက်ရှိတော့မည့် ကနေဒါကုန်သွယ်ရေးမစ်ရှင်ကို ရွှေ့ဆိုင်းလိုက်သည်ကိုလည်း တွေ့ရပါသည်။[2]
ကနေဒါနိုင်ငံအနေဖြင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာ ကိစ္စများတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခြင်းမရှိဘဲ ဝန်ကြီးချုပ် Trudeau အနေဖြင့် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ကောင်းမွန်ရန်ထက် ကနေဒါနိုင်ငံတွင် နေထိုင်သော Sikh လူမျိုး ၈၀၀,၀၀၀ ခန့်၏ ထောက်ခံမှုနှင့် ဆန္ဒမဲရှိရန်သာ ဦးစားပေးစဉ်းစားနေသည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။ ထိုအချက်မှာ ၎င်း၏ ၂၀၁၈ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလခရီးစဉ်အတွင်း၌ ပန်ဂျပ်ပြည်ရှိ အထင်ကရဘုရားကျောင်းသို့ သွားရောက်ခဲ့မှု၊ ပန်ဂျပ်ခွဲထွက်ရေးတွင် ပါဝင်နေသည့် စီးပွားရေးသမားတစ်ဦးအား နိုင်ငံတော်ညစာစားပွဲသို့ အဆင်အခြင်မဲ့ဖိတ်ကြားခဲ့မှုများတွင် ထင်ရှားစွာ တွေ့မြင် နေရပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယခု ကနေဒါနိုင်ငံအတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ အကြမ်းဖက်သမား အဖြစ် ကြေညာထားသည့် ခွဲထွက်ရေးသမားတစ်ဦး အသတ်ခံရခြင်းအတွက် အိန္ဒိယ နိုင်ငံအား နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ စွပ်စွဲပြစ်တင်ခြင်းမှာ ၎င်းအတွက် လုပ်ရိုး လုပ်စဉ်တစ်ခုအဖြစ်သာဖြစ်သော်လည်း နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးမှာ မထင်မှတ်ထားသည့် အတိုင်းအတာအထိ တင်းမာသွားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ထူးခြားချက်မှာ ထိုသို့ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးတင်းမာမှုတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အိမ်နီးချင်း ကနေဒါနိုင်ငံဘက်မှ ရပ်တည်ခဲ့ခြင်းမရှိဘဲ ၎င်း၏ အင်ဒို-ပစိဖိတ် မဟာဗျူဟာ အကျိုးအစီးပွားအတွက် အရေးကြီးသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံဘက်မှရပ်တည်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန် ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးဌာနက ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးရုံး၏ တောင်အာရှမူဝါဒရေးရာ ဒါရိုက်တာ Siddharth Iyer က အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးသည် ဌာနအတွက် ထိပ်တန်းဦးစားပေးများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် ခိုင်မာသောဆက်ဆံရေးရှိခြင်းသည် အရေးကြီး ရုံသာမက အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသရှိ ၎င်းတို့၏မဟာဗျူဟာအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည်ဟူသည့် ထုတ်ပြန်ချက်တွင် သိသာထင်ရှားစေပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နှင့် အနောက်အုပ်စုတို့၏ အာရှဒေသတွင်းနှင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင်းရှိ ဒီမိုကရေစီခံတပ်မှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံဖြစ်နေသည်ဟူသည့်အချက်မှာ ပတ်ဝန်းကျင်အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် သံတမန်ရေးတည်ဆောက်မှုများတွင် ထည့်သွင်းတွက်ချက်ထားသင့်သည့် အရေးကြီးကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။
Myanmar Aspect
124091023
[1]။ Kiran Sharma, James Hand-Cukierman,“How India-Canada Ties Soured Over Sikh Separatism: 5 Things to Know”. Nikkei Asia. 20 September 2023, [/https://asia.nikkei.com/.../How-India-Canada-ties-soured.../]
[2]။ Sharanya Hrishikesh & Vikas Pandey,“Canada: How Ties With India Soured Over Hardeep Singh Nijjar Killing”. BBC. 19 September 2023, [/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-66851144/]