အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ မလုပ်ဆောင်သင့်ကြောင်း ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် နှိုင်းယှဉ်ရေးသားထားချက်များနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နိုင်လျင် ဒေသတွင်း မြန်မာနိုင်ငံနှင့်လည်း သံတမန်ဆံရေးအား ၎င်း၏မဟာဗျူဟာမြောက်အကျိုးစီးပွားအတွက် ဖော်ဆောင်သင့်သည်ဟူသော အယူအဆနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ကျင်းပသည့် G-20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ခဲ့ပြီးနောက် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ သွားရောက် ခဲ့ပါသည်။ ဤခရီးစဉ်သည် ဗီယက်နမ်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့၏ မဟာဗျူဟာမြောက် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသစ်ကို ခိုင်မြဲစေရန် အထောက်အကူဖြစ်စေမည်ဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် သမိုင်းကြောင်းအရတင်းမာမှုများကို လျစ်လျူရှု၍ အာရှဒေသတွင်းရှိ စိန်ခေါ်မှု များကို အတူတကွရင်ဆိုင်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ အာရှဒေသတွင်းရှိ အကြွင်းမဲ့ အာဏာရှင် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သည့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ သွားရောက်မှုသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန် အနေဖြင့် ၎င်းကျင့်သုံးသည့် “ဒီမိုကရေစီနှင့် အကြွင်းမဲ့အာဏာရှင်စနစ် အကြားတိုက်ပွဲ”ဟူသည့် မူဝါဒကို အလုံးစုံဖော်ဆောင်နေခြင်းမရှိသည့်အချက်ကို ပြသနေပြီး လက်တွေ့တွင်လည်း ထိုမူဝါဒသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကျယ်ပြန့်သည့် သံတမန်ရေး အကျိုးစီးပွားကို ထိခိုက်စေနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။

G-20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန် သည် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ အိမ်ရှေ့မင်းသား Mohammed Bin Salman နှင့် တွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုအချက်ကလည်း ၂၀၁၉ ခုနှစ် သမ္မတမဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကာလတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန် ပြောကြားခဲ့သည့် ဆော်ဒီအာရေဗျ နိုင်ငံအား အပယ်ခံအဖြစ် ဆက်ဆံသွားမည်ဆိုသောကတိကဝတ်များနှင့် ကွဲလွဲလျက် ရှိနေပါသည်။ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအိမ်ရှေ့မင်းသားသည် တော်ဝင် မိသားစုအား ပြင်းထန်စွာဝေဖန်ခဲ့သည့် အမေရိကန်နိုင်ငံမှစာရေးဆရာ Jamal Khashoggi သေဆုံးမှုတွင်အပြစ်ရှိသည်ဟု အမေရိကန်နိုင်ငံဘက်မှ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ [2] သို့သော်လည်း အမေရိကန်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတို့အကြား ဆက်ဆံရေးမြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းမှုသည် အပြုသဘောဆောင်သောရလဒ်များကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံသမ္မတနှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံ အိမ်ရှေ့မင်းသားတို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် အရှေ့ အလယ်ပိုင်းဒေသ၊ ဥရောပဒေသတို့နှင့် ချိတ်ဆက်နိုင်မည့် မီးရထားလမ်းဖောက်လုပ်ရန်နှင့် ပင်လယ်ရေကြောင်းဆက်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းပြုလုပ်ရန် G-20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် အခြားနိုင်ငံမှ ခေါင်းဆောင်များနှင့် ဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပါသည်။

ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသို့ အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ သွားရောက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားသူများက ဝေဖန်မှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြသော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတက ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင် အမေရိကန် နိုင်ငံအတွက် အရေးပါသော မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်လာနိုင်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ဒီမိုကရေစီနှင့် လူ့အခွင့်အရေးကို မြှင့်တင်ခြင်းသည် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ၏ အရေးကြီးသောအခန်းကဏ္ဍ ဖြစ်သော်လည်း ဤမူဝါဒအတိုင်း လုပ်ဆောင်မည်ဆိုပါကအမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် မိတ်ဖက်ပြုလုပ်ရန် အနောက်အုပ်စုအပြင် နိုင်ငံအနည်းငယ်သာ ကျန်ရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ လက်တွေ့တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီစနစ်တွင်ပင် အခြေခံပြဿနာများရှိနေခြင်းကြောင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများ ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်လျက် ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အခြားနိုင်ငံများအား ဒီမိုကရေစီစနစ်ကို ထောက်ခံစေရန် အရေးယူပိတ်ဆို့အပြစ်ပေးမှုပြုလုပ်ခြင်းများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် လိုအပ်နေပါသည်။ ဒီမိုကရေစီဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်များကို မြှင့်တင်မည့်အစား နိုင်ငံငယ်များ အပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများချမှတ်နေခြင်းသည် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးနှင့် သက်တမ်းအရှည်ဆုံး အကြွင်းမဲ့အာဏာရှင်နိုင်ငံဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံကို အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အရေးယူဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံသည် စီးပွားရေးအကြီးအကျယ်ထိခိုက်ခဲ့ရပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီစနစ် ပြန်လည်ထူထောင်ရန် ကြိုးပမ်းနေစဉ် အခြားအာဏာရှင်စနစ် ကျင့်သုံးသည့်နိုင်ငံများနှင့် နီးကပ်သောပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကိုပြုလုပ်နေပါသည်။ ၎င်းအနေဖြင့် မြန်မာနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံအပါအဝင် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများတွင် စစ်မှန်သော ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံမျှမရှိသည်ကို သတိပြုရန်လိုအပ်ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် စာချုပ်အရ မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားသည့် ထိုင်းနိုင်ငံတွင် တပ်မတော်နှင့် ဘုရင်စနစ်သည် နိုင်ငံရေးတွင် ကြီးမားသော ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့် ၉ နှစ်ခန့်က ထိုင်းတပ်မတော်က အာဏာသိမ်းခဲ့ပြီး ယခုနှစ်ဩဂုတ်လတွင် ထိုင်းစစ်တပ်နှင့် ချိတ်ဆက် ထားသောပါတီများဖြင့် အစိုးရသစ်တစ်ရပ်ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံကဲ့သို့ပင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးတွင် မြန်မာ့တပ်မတော်သည် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ထိုနှစ်နိုင်ငံအပေါ်တွင် တုံ့ပြန်မှုကွဲပြားခဲ့ပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းသောအခါတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ကြီးမားသည့် ပြစ်ဒဏ်များ ချမှတ်ခြင်းမရှိခဲ့သော်လည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် မြန်မာ့ တပ်မတော်က အာဏာထိန်းခဲ့ပြီးနောက် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ကျယ်ပြန့်သောအရေးယူ ပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်နေခြင်းကပင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အာဏာရှင်စနစ်ကို ပိုမိုသက်ဆိုးရှည်စေခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

မြန်မာ့တပ်မတော်မှ အာဏာထိန်းပြီးနောက် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ ချမှတ်ခဲ့သော ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများသည် ၎င်း၏အကျိုးစီးပွားကို အထောက်အကူပြုခြင်းမရှိသည့် အပြင် အခြေအနေများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသည် စစ်အုပ်ချုပ်ရေးကို ဆန့်ကျင်နေသည့် လက်နက်ကိုင်တပ်ဖွဲ့များကို တိုးမြှင့်ပံ့ပိုးပေးလျက်ရှိပါသည်။ မြန်မာ နိုင်ငံသည် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံကဲ့သို့ မဟာဗျူဟာကျသောနေရာတစ်ခုတွင် တည်ရှိနေခြင်းကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အင်ဒို-ပစိဖိတ် မဟာဗျူဟာတွင် ပါဝင်နိုင်ရန် အလားအလာရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တရုတ် နိုင်ငံ၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုက လျင်မြန်စွာကြီးထွားလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံကို ဖိအားပေးခြင်းထက် ပျော့ပြောင်းသည့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှု အသွင်သို့ ကူးပြောင်းမည်ဆိုပါက ၎င်း၏ ဒီမိုကရေစီစနစ် ပြန်လည်ဖော်ဆောင်မှုအား ပိုမိုထိရောက်စေနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ လက်ရှိအမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ပိတ်ဆို့ အရေးယူမှုများသည် ထိရောက်မှုမရှိပါ။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒတွင် ဒီမိုကရေစီနှင့် လူ့အခွင့်အရေးသဘောတရားများ လွှမ်းမိုးမှုရှိနေသည်မှာ မှန်သော်လည်း​ဗီယက်နမ်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးမြှင့်တင်ရာတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတအနေဖြင့် ပိုမို လက်တွေ့ကျသောချဉ်းကပ်မှုကို ရွေးချယ်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ ဤချဉ်းကပ်မှုသည် မည်သည့် အကြွင်းမဲ့အာဏာရှင်နိုင်ငံနှင့်မဆို ထိတွေ့ဆက်ဆံကာ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ရေရှည် မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတသည် တရုတ်နိုင်ငံကဲ့သို့သော အာဏာရှင်နိုင်ငံနှင့် တိုက်ရိုက်တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရန်အတွက် ၎င်း၏ CIA ညွှန်ကြားရေးမှူး၊ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး၊ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဝန်ကြီးများ၊ ရာသီဥတုဆိုင်ရာသံတမန်အပါအဝင် အကြီးတန်းအရာရှိများကို မေလမှစ၍ တရုတ်နိုင်ငံသို့စေလွှတ်ကာ ဆက်ဆံရေးမြှင့်တင် နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရနှင့် နှစ်ဖက်တွေ့ဆုံ၍ ပွင့်လင်းစွာ ဆွေးနွေးရန် တွန့်ဆုတ်လျက်ရှိပါသည်။ ယခုသံတမန်ရေးမြှင့်တင်မှုတွင် ဗီယက်နမ် နိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံအား “Comprehensive Strategic Partnership” အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံအား တရုတ်၊ ရုရှားနိုင်ငံတို့နှင့် ညီမျှသော သံတမန်ရေး အဆင့်ကို သတ်မှတ်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ [3] ဗီယက်နမ်နိုင်ငံသည် ယခင်က ဤအဆင့် သတ်မှတ်ချက်အား တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယနှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့နှင့်သာ သီးသန့် ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့တပ်မတော်နှင့် ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက်နိုင်မည်ဆိုပါက ရင်းနှီးသည့်မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံအနေဖြင့် အာဏာရှင်နိုင်ငံများကို အရေးယူပိတ်ဆို့နေခြင်းထက် အပြုသဘော ဆောင်သော မက်လုံးများပေးသည့် နည်းလမ်းကို အသုံးပြုသင့်သည်ဟု ဆိုသည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဒေသတွင်းပြိုင်ဆိုင်မှု ပြင်းထန်လာခြင်းကြောင့် ၎င်း၏ မဟာဗျူဟာအကျိုးစီးပွားကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်နိုင်ရန်အတွက် မိတ်ဖက်နိုင်ငံသစ်များ တိုးချဲ့နိုင်ရန် အရေးကြီးကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏မဟာဗျူဟာ အကျိုးစီးပွားအတွက် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံကဲ့သို့ တစ်ပါတီအာဏာရှင်နိုင်ငံတစ်ခုနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးအား တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နိုင်သည်ဆိုပါက မြန်မာနိုင်ငံကိုလည်း ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ ဆောင်ရွက် နေခြင်းထက် ထိုက်သင့်သော မက်လုံးများပေး၍ ဆွဲဆောင်စည်းရုံးသည့် နည်းလမ်းက ပိုမိုအကျိုးရှိမည်ဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆောင်းပါးရှင် Brahma Chellaney သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အကြံပေးတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ပြီး ယခုလက်ရှိတွင်လည်း နယူးဒေလီရှိ Center for Policy Research တွင် ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းအနေဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ဗီယ​က်နမ်နိုင်ငံအပြင် အခြားသော အာဏာရှင်နိုင်ငံများဖြစ်သည့် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့်လည်း ဆက်ဆံရေး မပျက်ယွင်းစေရန် မျက်နှာချိုသွေးနေရသည့် အခြေအနေကို ပါးနပ်စွာထောက်ပြထားပြီး မြန်မာနိုင်ငံအပေါ်ထားရှိနေသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏မူဝါဒ အလုပ်မဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြ ရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများနှင့်ဆက်ဆံရေးတွင် ၎င်းတို့ အကျိုး အမြတ် ရရှိနိုင်သော နိုင်ငံများအား မည်သည့်စနစ်ဖြင့် အုပ်စိုးသောအစိုးရဖြစ်စေ မိတ်ဖက်နိုင်ငံအဖြစ် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပြီး ၎င်းတို့ အကျိုးအမြတ်မရရှိနိုင်သောနိုင်ငံများ၊ ၎င်းတို့ဩဇာသက်ရောက်မှုကို မခံလိုသောနိုင်ငံများအား နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် အရေးယူ ပိတ်ဆို့ခြင်းအပြင် ထိုလုပ်ဆောင်မှုများကို ၎င်း၏မဟာမိတ်နှင့် ဩဇာခံနိုင်ငံများကပါလိုက်ပါလုပ်ဆောင်စေရန် ဆောင်ရွက်သည့် အလေ့အကျင့်ရှိပါသည်။ ထိုကျင့်သုံးမှုကို Double-Standard ကျင့်သုံးသည်ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြုကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီကဲ့သို့သော အလိုရှိရာ ဝါဒသဘောတရားများကို ရှေ့တန်းတင်၍ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒများကို ကျင့်သုံးမှုများရှိသော်လည်း လက်တွေ့တွင်မှု နိုင်ငံများအနေဖြင့် မိမိတို့သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံအလိုက် အမျိုးသား အကျိုးစီးပွားကိုသာ ရှေးရှုဖော်ဆောင်နေခြင်းဖြစ်သည်ကို တွေ့ရှိနိုင်ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် သဘောထားပြောင်းလဲမှု/ရှိမရှိမှာ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် အမေရိကန်၏ အကျိုးစီးပွားကို ဖော်ဆောင်ရာတွင် မည်သည့်အတိုင်းအတာအထိ အသုံးဝင်မှုရှိ/မရှိ ပေါ်တွင်သာ မူတည်နေပြီး အကျိုးစီးပွားပြောင်းလျင် မူဝါဒပြောင်းလဲမည်သာဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံငယ်များအနေဖြင့် အဆိုပါ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးသရုပ်မှန်ကို နားလည်သိရှိ၍ နိုင်ငံကြီးများနှင့် ဆက်ဆံရေးကို သူနိုင်ကိုယ်နိုင် Win-Win အနေအထားဖြင့် ထိန်းညှိထားနိုင်ခြင်းသည်ပင် ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

114092523

[1]။ Brahma Chellaney,“If Biden Can Befriend Vietnam, He Can Work with Myanmar”. Nikkei Asia. 15 September 2023 [/https://asia.nikkei.com/.../If-Biden-can.../]-accessed on 18 September 2023.

[2]။ Aamer Madhani, Josh Boak, “Biden Gives Saudi Crown Prince Mohammed A Hearty Handshake A Year After An Awkward Fist Bump Moment”. ABC News. 9September 2023 [/https:// abcnews.go .com/ International/ wireStory/ biden-saudi-crown-prince-mohammed-hearty-handshake-year-103054969/]-accessed on 18 September 2023.

[3]။ Lucas Myers, “The Comprehensive Part of the US-Vietnam Comprehensive Strategic Partnership”. Asia Dispatches. 12September 2023 [/https://www.wilsoncenter.org/.../comprehensive.../]-accessed on 18 September 2023.

အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသအတွင်း အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှား နှစ်နိုင်ငံလုံခြုံရေးဆိုင်ရာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ မြင့်တက်လာခြင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတို့၏ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များတွင် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများတိုးတက်လာခြင်း၊ နှစ်နိုင်ငံအကြား ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသော စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခန်းများ၊ ထိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအပေါ် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်အမှန်အား သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

၂။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံပိုင် ရေနံကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် တောင်တရုတ်ပင်လယ်ရှိ ၎င်း၏ သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန်အတွင်း ရေနံတူးဖော်မှု ပြုလုပ်နေစဉ် တရုတ်ရေတပ်ဖွဲ့များမှ နယ်မြေစိုးမိုးမှုများပြုလုပ်လာပါက အင်ဒိုနီးရှားအစိုးရအနေဖြင့် မည်ကဲ့သို့တုံ့ပြန်မည်ဟူသောအချက်သည် မကြာသေးမီနှစ်များက အင်ဒိုနီးရှားနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံတို့မှ ပညာရှင်များ စားပွဲတင်လေ့ကျင့်ခန်းများတွင် ဆွေးနွေးခဲ့သည်ဟု ဂျကာတာမြို့ရှိ အမျိုးသားသုတေသနနှင့် ဆန်းသစ်တီထွင်မှု အေဂျင်စီမှ သုတေသနပါမောက္ခ Dewi Fortuna Anwar က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် တောင်တရုတ် ပင်လယ်အတွင်း ပိုင်နက်အငြင်းပွားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်နိုင်ငံထံမှ နည်းပညာ အကူအညီများ လိုအပ်သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုကို လိုလားခြင်း မရှိဟုဆိုပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတို့ လုံခြုံရေး ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံမှုသည် ပိုမိုအားကောင်းလာပြီး အထူးသဖြင့် ၂၀၀၇ ခုနှစ်မှ စတင် ကျင်းပခဲ့သည့် အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှား စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခန်း “Super Garuda Shield” သည် လွန်ခဲ့သည့် ၂ နှစ်မှစ၍ အရွယ်အစားပိုမိုကြီးမားလာခဲ့ပါသည်။အဆိုပါ စစ်ရေး လေ့ကျင့်မှုတွင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာဌာနခွဲအသီးသီးမှ အမေရိကန်နိုင်ငံတပ်ဖွဲ့ဝင် ၂,၁၀၀ ခန့်နှင့် အင်ဒိုနီးရှားတပ်ဖွဲ့ဝင် ၁,၉၀၀ ခန့် ပါဝင်ခဲ့ကြကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံသည် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသအတွင်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ထိန်းချုပ်ရန် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ တိုးမြှင့်ဆောင်ရါက်လာခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မဟာမိတ်များဖြစ်ကြသော ဂျပန်၊ ဩစတြေးလျ၊ စင်ကာပူ၊ ဗြိတိန်နှင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံတို့သည် အဆိုပါ စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ မိတ်ဖက် ၁၂ နိုင်ငံကလည်း လေ့လာသူကိုယ်စားလှယ်များ စေလွှတ်ခဲ့ကြပါသည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် ကန့်သတ်ချက်များထားရှိကာ ဆက်ဆံလျက်ရှိပါသည်။ Natuna ကျွန်းများ အနီး မြောက်ဘက်ပင်လယ်ပြင်ရှိ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ သီးသန့်စီးပွားရေးဇုန်နေရာကို တရုတ်နိုင်ငံမှ ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း ကြေညာချက်သည် အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှား နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုခိုင်မာစေရန် လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံသည် ၎င်း၏သမိုင်းကြောင်းအရ မည်သည့်အင်အားကြီးနိုင်ငံ၊ သို့မဟုတ် မဟာမိတ် အဖွဲ့နှင့်မှ ညှိနှိုင်းခြင်းမပြုဘဲ နိုင်ငံတကာပဋိပက္ခများတွင် ကြားနေရပ်တည်ချက်ထားရှိမည် ဖြစ်ကာ ဘက်မလိုက်သည့်မူဝါဒကို ကျင့်သုံးလျက်ရှိခြင်းကြောင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ် များတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအပေါ် အလွန်အမင်းအားကိုးမှုအား သတိထားလုပ်ဆောင်လျက် ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှား နှစ်နိုင်ငံ၏ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးသည် သမိုင်းကြောင်းအရ ခိုင်မာသည့်ဆက်ဆံရေးမျိုးရှိခဲ့သော်လည်း စစ်အေးတိုက်ပွဲအပြီး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အရှေ့တီမောနိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်လာမှုများနှင့် အာဏာရှင် ခေါင်းဆောင်များ အုပ်ချုပ်လာမှုများကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံက ပံ့ပိုးမှုများ လျှော့ချ ခဲ့ပါသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအား နိုင်ငံတကာ စစ်ပညာနှင့် လေ့ကျင့်ရေးကို ရပ်ဆိုင်းခဲ့ပြီး ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှားလက်ရွေးစင် အထူးတပ်ဖွဲ့ Kopassus ကို လေ့ကျင့်မှုရပ်ဆိုင်းခဲ့ကာ ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံအား လက်နက်ရောင်းချမှု ပိတ်ပင်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှစ၍ အမေရိကန်-အင်ဒိုနီးရှား နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာခဲ့ပြီး အမေရိကန် နိုင်ငံသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ လက်နက်ရောင်းချမှု တားမြစ်ချက်အား ပြန်လည် ရုပ်သိမ်းပေးခဲ့ကာ နိုင်ငံတကာစစ်ပညာနှင့် လေ့ကျင့်ရေးအစီအစဉ်(IMET)တွင် ပြန်လည် ထည့်သွင်းပေးခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် Garuda Shieldစစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုအစီအစဉ်အား ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် စတင်ပြုလုပ်ပေးခဲ့ပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ လက်ရွေးစင်အထူးတပ်ဖွဲ့ Kopassus နှင့် ၎င်း၏လေ့ကျင့်ရေးဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ချက်များကို ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းပေးခဲ့ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် Susilo Bambang Yudhoyono သမ္မတဖြစ်ချိန်မှစ၍ ၎င်းသည် အင်ဒိုနီးရှားတပ်မတော်ကို ခေတ်မီအောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ ၎င်း၏ကြိုးပမ်းမှုတွင် အင်ဒိုနီးရှားအမျိုးသားတပ်မတော် “Indonesian National Armed Forces” (TNI)အား ပြည်တွင်းခြိမ်းခြောက်မှုများမှ ပြည်ပအန္တရာယ်များအထိ ကာကွယ်မှု ပြုလုပ်နိုင်ရန် TNI ကို အဆင့်မြှင့်တင်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ မကြာသေးမီက အမေရိကန် နိုင်ငံသည် F-15 တိုက်လေယာဉ်များနှင့် Black Hawk ရဟတ်ယာဉ်များ အပါအဝင် အခြားစစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသို့ ရောင်းချပေးနိုင်ရန် ကူညီလုပ်ဆောင် ပေးလျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသည် Bakamala အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ ရေကြောင်း လုံခြုံရေးအေဂျင်စီနှင့် အခြားတပ်ဖွဲ့များကို အကူအညီပေးခဲ့ပြီး ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် Bakamala အတွက် ရေကြောင်းလေ့ကျင့်ရေးစင်တာကို Batam ကျွန်းပေါ်တွင် တည်ဆောက် ပေးခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် နှစ်နိုင်ငံသည် Super Garuda Shield စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုကို အရှိန်မြှင့်တင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း၊ ဒုတိယနှစ်လေ့ကျင့်မှုတွင် Combined Arms Live Fire Exercise (CALFEX) လေ့ကျင့်ခန်းကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။

အမှတ်(၂၅)ခြေလျင်တပ်မမှ ဗိုလ်မှူး Jeff Tolbert က Garuda Shield စစ်ရေး လေ့ကျင့်မှုတွင် ပါဝင်သည့် တိုက်ရိုက်ပစ်ခတ်မှုလေ့ကျင့်ခန်းသည် တိုးတက်လာခဲ့ပြီး လွန်ခဲ့သော ၂ နှစ်ခန့်က လုပ်ဆောင်သည်ထက် ပိုမိုကြီးမားလာခဲ့သည်ဟု ဆိုပါသည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံအနေဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံမှုကို ခိုင်မာအောင် လုပ်ဆောင် နေခြင်းသည် ၎င်း၏အကျိုးစီးပွားအတွက်၊ သို့မဟုတ် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင် တရုတ် နိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ရန် ပိုမိုကြီးမားသော မဟာဗျူဟာ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအတွက် လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အဆိုပါလေ့ကျင့်ခန်းနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံအား ထိန်းချုပ်ရေးမူဝါဒတို့သည် ဆက်စပ်မှုမရှိဟု အမှတ်(၂၅) ခြေလျင်တပ်မမှ ဗိုလ်မှူးကြီး David Zinn က အခိုင်အမာငြင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ Super Garuda Shield လေ့ကျင့်ခန်းသည် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအား ၎င်း၏ စွမ်းအားကို ပြသခြင်းဖြစ်သကဲ့သို့ မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် အပြန်အလှန်ပူးပေါင်း၍ ဒေသတွင်းတွင် မည်မျှအထိ လျင်မြန်စွာဖြန့်ကြက်နိုင်မည်ကိုပါ စမ်းသပ်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု International Institute of Strategic Studies မှ လာရောက်လေ့လာသူ Fitri Bintang Timur က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် လုံခြုံဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များတွင် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုသည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့်ဖြစ်ပွားနေသည့် နယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုများ အတွက် အထောက်အကူဖြစ်ပါသည်။ အာဆီယံအနေဖြင့် ပြဿနာများကို ဖြေရှင်း ရာတွင် ထိရောက်မှုမရှိခြင်းကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ထိရောက်မှုရှိသည့်နိုင်ငံ၊ အုပ်စုငယ်များ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ဦးစားပေးလုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည်ဟု သုတေသနပါမောက္ခ Dewi Fortuna Anwar က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အာဆီယံနိုင်ငံများနှင့်ပူးပေါင်း၍ ရေတပ်လေ့ကျင့်မှုပြုလုပ်ရန် အကြံပြုထားသော်လည်း အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအချို့သည် ဒေသအတွင်း၌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ကြီးမား လာမည်ကို စိုးရိမ်နေကာ အစီအစဉ်ကို ကန့်ကွက်လျက်ရှိကြပါသည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်နှင့် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်များအတွင်း အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတပ်မတော်အား ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်ခဲ့သည်များကို သင်ခန်းစာယူ၍ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အမေရိကန် နိုင်ငံအပေါ် အလွန်အမင်းမှီခိုမှုအား သတိထားလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ သာမက ပြင်သစ်၊ ဂျပန်၊ အီတလီ၊ ကာတာနှင့် တူရကီနိုင်ငံတို့မှလည်း စစ်လက်နက် ပစ္စည်းများကို အများအပြားဝယ်ယူခဲ့သည်ဟု Dewi က ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံအား ဆန့်ကျင်မှုထက် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လိုအပ်သည်ထက်ပို၍ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်လာမည့်အခြေအနေကို ပို၍ပင် မလိုလားဟု ဆိုပါသည်။ ဗီယက်နမ်နှင့် စင်ကာပူနိုင်ငံတို့ကဲ့သို့ပင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဒေသတွင်းဩဇာလွှမ်းမိုးမှုနှင့်အနိုင်ကျင့်ဗိုလ်ကျလွှမ်းမိုးမှုအား တားဆီးနိုင်ရန် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် လုံခြုံရေးအရ ဆက်ဆံမှုများပြုလုပ်နေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်း၏ဘက်မလိုက်သည့် မူဝါဒအား ကျင့်သုံး၍ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် ဆန့်ကျင်နေသော်လည်း စီးပွားရေးနယ်ပယ် တွင်မူ ၎င်း၏ လွတ်လပ်ပြီးတက်ကြွသော နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို ကျင့်သုံးနေရပါသည်။ စင်စစ်အားဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လုပ်ဆောင်မှုမှန်သမျှတွင် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်လေ့ရှိပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတဟောင်း Trump က ၎င်း၏လွတ်လပ်ပွင့်လင်းသော အင်ဒို-ပစိဖိတ် မဟာဗျူဟာကို ထုတ်ဖော်ပြသသည့် အခါ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အဆိုပါမူဝါဒကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ပြီး ၎င်းအား တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အာဆီယံနိုင်ငံများအချင်းချင်း ပိုမိုပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သည့် ချဉ်းကပ်မှုကို အားပေးသော အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာ ASEAN Outlook ကို ဖန်တီးရန် ဦးဆောင်ခဲ့သည်ဟု အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်နိုင်ငံသံအမတ်ကြီးဟောင်း Scot Marciel က ၎င်း၏ စာအုပ်တွင် ရေးသားထားပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် AUKUS မဟာမိတ်အဖွဲ့ကိုလည်း လိုလားမှုမရှိခြင်းကြောင့် နိုင်ငံတကာစွမ်းအင်အေဂျင်စီအား ဒုံးခွင်းဒုံးပစ္စည်းများ လွှဲပြောင်း ရာတွင် တင်းကျပ်သော ထိန်းချုပ်မှုများကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် တွန်းအားပေးလျက်ရှိပါသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌဟောင်း Nancy Pelosi သည် ထိုင်ဝမ်ကျွန်းသို့ သွားရောက်လည်ပတ်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ တင်းမာမှုများ မြင့်တက်လာသည့်အခါတွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အဆိုပါတင်းမာမှုများကို လျှော့ချရန် အဖွဲ့အားလုံးကို တောင်းဆိုခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ဆက်ဆံရေးကို ချိန်ညှိရာတွင် ကြုံတွေ့ရနိုင်သည့် အခက်အခဲများကို လွန်ခဲ့သည့်လက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Prabowo သည် ဝါရှင်တန်ဒီစီမြို့သို့ သွားရောက်လည်ပတ်စဉ်တွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး လွိုက်အော်စတင်၏ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ၎င်းအနေဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ စစ်ဘက်ခေတ်မီတိုးတက်ရေးကို ထောက်ခံအားပေးရုံသာမက တောင်တရုတ်ပင်လယ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တောင်းဆိုမှုကိုလည်း နိုင်ငံတကာဥပဒေနှင့် မကိုက်ညီကြောင်း ရှုတ်ချသည့် ပူးတွဲထုတ်ပြန်ချက်တစ်ရပ် ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံဘက်မှ အဆိုပါထုတ်ပြန်ချက်တွင် ၎င်းတို့ သဘောတူညီ ခဲ့သည့်အချက်များနှင့် ကွဲလွဲနေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အနာဂတ်တွင် အမေရိကန်နှင့် အင်ဒိုနီးရှား နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် ၎င်းတို့၏လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ ပိုမိုအားကောင်းလာနိုင်သည့် အလားအလာရှိသော်လည်း ထိုပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုခိုင်မြဲရန်မှာ အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့အကြား တင်းမာမှုအခြေအနေ ပေါ်တွင်မူတည်မည်ဖြစ်ကြောင်း (တင်းမာမှုများ လုံးဝမြင့်တက်လာပြီး ထပ်တိုက်တွေ့သည့် အခြေအနေ ဖြစ်လာပါက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံကို မလွန်ဆန်နိုင်ဟု ဆိုလိုကြောင်း) ဖော်ပြထားပါသည်။

သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ ချို့ယွင်းချက်၊ သို့မဟုတ် ကန့်သတ်ချက်များကြောင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသတွင်းနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအပေါ် ကြီးကြီးမားမား မှီခိုနေရပါသည်။ ဒေသတွင်း နိုင်ငံများနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံထက် သာလွန်မှုရှိပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုအတွင်း အမေရိကန် နိုင်ငံသည် အင်ဒိုနီးရှားအရာရှိ ထောင်ပေါင်းများစွာကို လေ့ကျင့်ပေးခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံ ပူးပေါင်းစစ်ရေးလေ့ကျင့်မှု ၁၀၀ နီးပါး ပြုလုပ်ခဲ့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်ကတည်းက စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် နယ်မြေဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားအရာရှိ အနည်းငယ်ကိုသာ လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးနိုင်ခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံ ပူးပေါင်း စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများလည်း ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်း မရှိသေးသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ် နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ စီးပွားရေးအရ အရေးပါမှုများကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံနှင့် အရေးကြီးသော မိတ်ဖက်အဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသည် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုပြုလုပ်ပြီး အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ကုန်ပစ္စည်းများ ပြန်လည်တင်ပို့လျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံနှင့် ကဏ္ဍ ပေါင်းစုံဆက်ဆံရေးကို ချဲ့ထွင်တိုးမြှင့်ခြင်းမပြုလုပ်ဘဲ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံမှုကိုသာမှီခိုနေမည်ဆိုပါက ၎င်း၏ရည်ရွယ်ချက်များ မအောင်မြင်နိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

တရုတ်နိုင်ငံနိုင်ငံအနေဖြင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း ဩဇာလွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင် နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလာမှုကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များတွင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကာ ၎င်း၏အမျိုးသားလုံခြုံရေးကဏ္ဍကို အဆင့် မြှင့်တင်ရန် ကြိုးပမ်းလာပါသည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် တရုတ်နိုင်ငံအား ထိန်းညှိရန်အတွက်သာ ရည်ရွယ်ပြီး အလုံးစုံပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် မူဝါဒမရှိကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ အရ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လိုတစ်မျိုး၊ မလိုတစ်မျိုး ဆက်ဆံမှုများကို သင်ခန်းစာယူပြီး လက်နက်များဝယ်ယူရာတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံကိုသာ အလုံးစုံမှီခိုခြင်းမပြုဘဲ အခြားသော နိုင်ငံများမှ လက်နက်များကိုလည်း ဖြန့်ကြက်ဝယ်ယူနေပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဓိကအားသာချက်မှာ အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသတွင်တည်ရှိသည့် ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး၊ တည်နေရာနှင့် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အခြေအနေ များသည် အားသာချက်များဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံအား ထိန်းညှိရန် နိုင်ငံကြီးများအကြား Hedging and Balancing ပြုလုပ်နေခြင်းဖြစ်သော်လည်း တင်းမာမှုများ အဆုံးစွန်အထိ မြင့်တက်လာပါက ပထဝီဝင်တည်နေရာနှင့် ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေးအပြင် စီးပွားရေးအရ တရုတ်နိုင်ငံကိုသာ ရွေးချယ်ရမည့် အခြေအနေဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ထိုသို့ နိုင်ငံကြီးများအကြား ထိန်းညှိကစားနိုင်မှုသည် နိုင်ငံတစ်ခု၏ ရှိရင်းစွဲ အမျိုးသားရေးစွမ်းပကား (National Power) ပေါ်တွင် အဓိကမူတည်နေခြင်းသာဖြစ်သောကြောင့် မိမိတို့၏ ရှိရင်းစွဲအမျိုးသားရေးစွမ်းပကားများ တိုးတက်မြင့်မားလာရေးသည်သာ နိုင်ငံငယ်များအတွက် မူလပဓာနဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

113092223

[1]။ Joseph Rachman,“US-Indonesia Security Relations Flourish in a Changing IndoPacific”. The Diplomat. 14 September 2023 [/https://thediplomat.com/.../us-indonesia.../]-accessed on 17 September 2023.

ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတနှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင်တို့ တွေ့ဆုံမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

ရုရှားနှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့မှ နှစ်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးသည့် အကြောင်းအရာများ၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အရာများ၊ရုရှားနိုင်ငံမှ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအား အကူအညီပေးနိုင်သည့်အချက်များနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်သည် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာ ပူတင်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းရှိ Vostochny အာကာသဒုံးပျံလွှတ်တင်ရေးစခန်းတွင် ဩဂုတ်လ ၁၃ ရက်နေ့က တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ဒုံးကျည်များ အဆင့် မြှင့်တင်ရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် ဆွေးနွေးခဲ့ကြပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံနှင့် စစ်ပွဲတွင် အသုံးပြုရန်အတွက် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံမှ ခဲယမ်းများ ဝယ်ယူအသုံးပြု နိုင်ရေး လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသည့်အပြင် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ဒုံးကျည်များ အဆင့် မြှင့်တင်မှုတွင်လည်း ကူညီပေးရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှသည်ဟု ဆိုသည်။ ရုရှားနိုင်ငံ သမ္မတ ပူတင် သည် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်အား ၂၀၁၉ ခုနှစ် ကတည်းက ခေါ်ယူတွေ့ဆုံ၍ ၎င်း၏ အာကာသစခန်းအား ပထမဆုံးအကြိမ် ပြသခဲ့ပြီး ရုရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ဂြိုဟ်တုများ တီထွင်ထုတ်လုပ်မှုတွင် ကူညီ ပေးသွားမည်ဖြစ်သည်ဟု Yonhap News Agency သတင်းဌာနသို့ ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

၃။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင်ကင်ဂျုံအွန်က မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ အနေဖြင့် အင်အားကြီးနိုင်ငံများမှ အခြားနိုင်ငံများအပေါ် ဩဇာလွှမ်းမိုး၍ အနိုင်ကျင့် ဗိုလ်ကျစိုးမိုးမှုပြုလုပ်သည့်အယူဝါဒကို ရုရှားနိုင်ငံနှင့်အတူ ပူးပေါင်းတွန်းလှန်တိုက်ဖျက် သွားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်နှင့် မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန် တို့သည် နှစ်နိုင်ငံမှ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး၊ ကာကွယ်ရေး ဝန်ကြီးများနှင့်အတူ မိနစ် ၉၀ ကြာ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်ခဲ့ပြီးနောက် ခေါင်းဆောင် နှစ်ဦးသည် မိနစ် ၃၀ ကြာ သီးခြားထပ်မံတွေ့ဆုံခဲ့သည်ဟု တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံ ရုပ်သံဌာန KBS က ဖော်ပြခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ဆွေးနွေးပွဲအပြီးတွင် နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် မည်သည့်တရားဝင်ထုတ်ပြန်ချက်ကိုမျှ ကြေညာခဲ့ခြင်းမရှိပါ။ ကျွမ်းကျင်သူများက နှစ်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံမှ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသို့ ဒုံးကျည်နှင့် ဂြိုဟ်တုနည်းပညာများလွှဲပြောင်းပေးအပ်ခြင်းအပါအဝင် စစ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု များကို ဆွေးနွေးနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းနေကြပြီး မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် အတွင်း ကိုယ်ပိုင်ဂြိုဟ်တုလွှတ်တင်ရန် နှစ်ကြိမ်ကြိုးစားခဲ့သော်လည်း အောင်မြင်မှု မရှိခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ လေ့လာရေးတက္ကသိုလ်ဥက္ကဋ္ဌ Yang Moo-jin က အဆိုပါနှစ်နိုင်ငံတွေ့ဆုံမှု၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ နှစ်နိုင်ငံစစ်ရေးအရ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ရုရှားနိုင်ငံမှ ထောက်လှမ်းရေးဂြိုဟ်တုနှင့် ဒုံးကျည်များကို စိတ်ဝင်စားလျက်ရှိပြီး ရုရှားနိုင်ငံသည်လည်း မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံမှခဲယမ်းများကို ယူကရိန်းနိုင်ငံစစ်ပွဲတွင် အသုံးပြုရန် လိုအပ်လျက်ရှိသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်၊ ဂျပန်နှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့သည် ခိုင်မာသည့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်နေချိန်တွင် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ရုရှားနိုင်ငံသို့ သွားရောက်မှုသည် နှစ်နိုင်ငံသံတမန်ဆက်ဆံရေး၏ မဟာဗျူဟာမြောက်အရေးပါမှုကို ပြသခြင်းဖြစ်သည်ဟု မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်က တွေ့ဆုံပွဲမတိုင်မီတွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင် ကင်ဂျုံအွန်သည် ရုရှားနိုင်ငံခရီးစဉ်သို့ ၎င်း၏ညီမဖြစ်သူ Kim Yo Jong ပါဝင်သည့် ကွန်မြူနစ်ပါတီမှ ခေါင်းဆောင်များ၊ အစိုးရအဖွဲ့ဝင်များနှင့်အတူ ကိုရီးယားအလုပ်သမားများ ပါတီမှ အကြီးတန်းအရာရှိနှင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီး Kang Sun Nam တို့ကိုပါ ခေါ်ဆောင် လာခဲ့ပါသည်။

ရုရှားနိုင်ငံသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံသို့ ကျူးကျော် ဝင်ရောက်မှုနှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် နျုကလီးယားလက်နက်များ တီထွင်ထုတ်လုပ်မှုအစီအမံနှင့်ပတ်သက်၍ နိုင်ငံတကာ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ လေ့လာသုံးသပ်သူများ၏ ပြောကြားချက်အရ မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံသည် ရုရှားနိုင်ငံမှ ဂြိုဟ်တုနှင့် ဒုံးကျည်အဆင့်မြင့်နည်းပညာများကို လိုအပ် နေခြင်းသည် ၎င်း၏နျူကလီးယားလက်နက်များ တီထွင်ထုတ်လုပ်မှုအား အဆင့်မြှင့်တင်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွဲဖက်စစ်ဦးစီးချုပ်က မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ဩဂုတ်လ ၁၃ ရက်နေ့တွင် ဂျပန်ပင်လယ်ပြင်အတွင်းသို့ ဒုံးကျည်နှစ်စင်းပစ်လွှတ်ခဲ့ပြီး အဆိုပါဒုံးကျည်များသည် ၆၅၀ ကီလိုမီတာခန့် ပျံသန်းပြီး ပင်လယ်ပြင်သို့ ကျရောက်ပေါက်ကွဲခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ၏ ပဲ့ထိန်း ဒုံးကျည်များ ဆက်တိုက်ပစ်လွှတ်နေမှုသည် နိုင်ငံတကာငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးကို ထိခိုက်စေသည့် ရန်စမှုများဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ၎င်းအနေဖြင့် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်အား ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်သောကြောင့် ဤကဲ့သို့ ဒုံးကျည်ပစ်လွှတ်မှုများကို ချက်ချင်းရပ်တန့်ရန် တိုက်တွန်းမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတနှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံခေါင်းဆောင်တို့၏ တွေ့ဆုံမှုသည် ဒုံးကျည်တီထွင်ထုတ်လုပ်ရန်၊ စစ်ရေးအရပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်၊ နိုင်ငံတကာအရေးယူ ပိတ်ဆို့မှုများကို ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းရန်၊ ဒေသအတွင်း မဟာဗျူဟာမြောက် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ ပြုလုပ်နိုင်ရန် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု ပညာရှင်အချို့က သုံးသပ်နေကြသည်။ အဓိကအကြောင်းအရာမှာ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံထံမှ ဂြိုဟ်တုနှင့် တာဝေးပစ်ဒုံးနည်းပညာများ ရယူလိုနေပြီး ရုရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံစစ်ပွဲတွင် အသုံးပြုရန် ခဲယမ်းများလိုအပ်လျက်ရှိနေသောကြောင့် အပြန်အလှန် ကူညီမှု၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများပြုလုပ်ရန် တွေ့ဆုံခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်နေကြပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့ ကဲ့သို့ ဒေသတွင်း နိုင်ငံများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ လုပ်ဆောင်နေချိန်တွင် ရုရှားနှင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့ကလည်း မဟာဗျူဟာမြောက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို ပြသ၍ အင်အားချိန်ခွင်လျှာညှိနိုင်ရန် ဆောင်ရွက်လာခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် နိုင်ငံတကာ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုခံနေရသည့် အခြေအနေတွင် နှစ်နိုင်ငံ အရင်းအနှီးနှင့် အရင်းအမြစ်များကို ဖလှယ်ခြင်းဖြင့် နှစ်ဦးနှစ်ဖက်အကျိုးရှိစေ နိုင်မည့် အလားအလာကို ဖော်ဆောင်ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟုလည်း သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

ရုရှားနိုင်ငံလက်နက်စက်ရုံများအနေဖြင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံနှင့်စစ်ပွဲတွင် ခဲယမ်း ၁၇ သန်း လိုအပ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားပြီး ၎င်းနိုင်ငံစက်ရုံများအနေဖြင့် တစ်နှစ်လျှင် ခဲယမ်း ၂.၅ သန်းသာ ထုတ်လုပ်နိုင်သည့်အတွက် စစ်ပွဲကြာရှည်လာသည်နှင့်အမျှ ခဲယမ်း လိုအပ်ချက်လည်း မြင့်မားလျက်ရှိပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် ကာလ ရှည်ကြာစွာ ရုရှားနိုင်ငံထုတ်လက်နက်များ၊ ရုရှားနည်းပညာဖြင့် တည်ဆောက်ထားသည့် လက်နက်စက်ရုံများ ရှိခြင်းကြောင့် ရုရှားနိုင်ငံက လိုအပ်နေသည့် ခဲယမ်းများကို ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်မည့် အရင်းအမြစ်တစ်ခုကဲ့သို့ ဖြစ်နေပါသည်။ ထိုအခွင့်အရေးကို အမိအရအသုံးချ၍ ကင်ဂျုံအွန်ကလည်း မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအတွက် လိုအပ်နေသည့် ဂြိုဟ်တုနှင့် တာဝေးပစ်ဒုံးကျည်နည်းပညာများဖြင့် အပေးအယူလုပ်ခဲ့သည်ဟု ယူဆ နိုင်ပါသည်။

မိမိတို့မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ လာရောက်ခဲ့သည့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသမ္မတ ချန်ဒူးဝန်အား မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ အဖွဲ့များမှ ဝင်ရောက် လုပ်ကြံသည့် ကိစ္စရပ်နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဆက်ဆံရေးဖြတ်တောက်ခဲ့ကာ ၂၀၀၇ ခုနှစ် နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီအစိုးရလက်ထက်တွင် နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေးကို ပြန်လည်စတင်ခဲ့ပါသည်။ ထို့နောက် ၂၀၁၈ ခုနှစ် NLD အစိုးရ လက်ထက်တွင် ဆက်ဆံရေးပြန်လည်ဖြတ်တောက်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ယခု နစကအစိုးရလက်ထက် ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံသံအမတ်ကြီး ဦးတင်မောင်ဆွေအား မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံ ဆိုင်ရာ မြန်မာနိုင်ငံသံအမတ်ကြီးအဖြစ် ခန့်အပ်ခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးကို ပြန်လည် စတင်ခဲ့ကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးနယ်ပယ်၌ နိုင်ငံများ၏ ဆက်ဆံရေးအတက်အကျများသည် ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထရှိသည့် ကိစ္စများသာဖြစ်ပြီး မည်သည့်အတွက်ကြောင့် ဆက်ဆံရေးဖြတ်တောက်သည်၊ မည်သည့်အတွက်ကြောင့် ဆက်ဆံရေးစတင်သည်ဟူသည့်အချက်ကို သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွား အကျိုးအမြတ်နှင့် ချိန်ထိုးသုံးသပ်နိုင်ရန်မှာ ထိုနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

112092123

[1]။ Kim Jaewon,“North Korea's Kim Meets Putin at Russian Space Center”. Nikkei Asia. 13 September 2023 [/https:// asia.nikkei.com/ Spotlight/ N-Korea-at-crossroads/ North-Korea-s-Kim-meets-Putin-at-Russian-space-center/]-accessed on 15 September 2023.

တရုတ်နိုင်ငံ၏ စံပြုမြေပုံအသစ် ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်း၏ နောက်ကွယ်မှ အကြောင်းအရင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏စံပြုမြေပုံအသစ်နှင့်ပတ်သက်သည့် အငြင်းပွားမှု အချက်အလက်များကို တုံ့ပြန်ပြောကြားမှုမပြုလုပ်သည့် အခြေအနေနှင့် မြေပုံအသစ် ထုတ်ပြန်ရခြင်းနှင့်ပတ်သက်သည့် အကြောင်းအရင်းများအပေါ် သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ၂၀၂၃ ခုနှစ်ထုတ်စံပြုမြေပုံသည် ၎င်းနှင့် ဒေသတွင်း အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံများအကြား တင်းမာမှုများဖြစ်ပွားစေခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း နိုင်ငံတကာအနေဖြင့် ယင်းမြေပုံနှင့် ပတ်သက်၍ အဓိကဆိုလိုသည့် အကြောင်းအရင်းအား ယခုအချိန်ထိ နားလည် သဘောပေါက်ခြင်းမရှိသေးသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ အချို့သောနိုင်ငံများသည်လည်း ပိုင်နက်နယ်မြေ ဆိုင်ရာအငြင်းပွားမှုများနှင့်သာ သက်ဆိုင်သည့် ကန့်ကွက်မှုများသာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆိုပါမြေပုံတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ Arunachal Pradesh နှင့် Aksai Chin ပြည်နယ်များ၊ ထိုင်ဝမ်ကျွန်း၊ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ၏ Paracel ကျွန်းစုများ၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ၏ Scarborough Shoal ကျွန်းတို့အပြင် ဗီယက်နမ်၊ ဖိလစ်ပိုင်နှင့် မလေးရှားနိုင်ငံတို့နှင့် သက်ဆိုင်နေသည့် Spratly ကျွန်းစုအားလုံးကို တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆိုပြုပိုင်နက်အတွင်း ထည့်သွင်းဖော်ပြခဲ့ခြင်းကြောင့် အဆိုပါနိုင်ငံများနှင့် တင်းမာမှုများဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။ လက်တွေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ဤမြေပုံမထုတ်ပြန်မီ ယခင်ကတည်းက ဒေသတွင်း နိုင်ငံများနှင့် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုများ ဖြစ်ပေါ်နေခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အချို့ သဘောထားကွဲလွဲမှုများသည် ရေကြောင်းဆိုင်ရာတရားစီရင်ပိုင်ခွင့်နှင့် သက်ဆိုင်နေပါသည်။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ပင်လယ်ရေကြောင်းဇုန်များနှင့်ပတ်သက်၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်ကို တရားဝင်ဖြစ်စေရန် ကြိုးပမ်းမှုအား ပယ်ချခဲ့ပါသည်။ မလေးရှားနိုင်ငံသည် ဆာဘားနှင့် ဆာရာဝပ်ပြည်နယ်များရှိ ၎င်း၏ ရေပိုင်နက်များအား တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်ဖက်သတ်တောင်းဆိုမှုကို ရှုတ်ချခဲ့ကာ ဗီယက်နမ် နိုင်ငံကလည်း ၎င်း၏အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်ခွင့်နှင့် ပင်လယ်ပြင်တရားစီရင်ပိုင်ခွင့် တို့အား တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ချိုးဖောက်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အခြားပြဿနာများသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံတကာဥပဒေကို လိုက်နာမှု မရှိခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေပါသည်။ ဗီယက်နမ်၊ ဖိလစ်ပိုင်နှင့် မလေးရှားနိုင်ငံတို့သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်ဖက်သတ်နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုဖော်ပြသည့် “Nine-dash Line” မျဉ်းနှင့် ဆင်တူသော “U-shaped Line” မျဉ်းကို မြေပုံအသစ်တွင် ထည့်သွင်းရေးဆွဲထားမှုအား ကန့်ကွက်မှုပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ “Nine-dash Line” မျဉ်းအား ၂၀၁၆ ခုနှစ်တွင် ဖိလစ်ပိုင် နိုင်ငံ၏ တောင်းဆိုမှုကြောင့် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂပင်လယ်ပြင်ဥပဒေဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (UNCLOS)အရ ခုံသမာဓိရုံးအဖွဲ့က စစ်ဆေးခဲ့ပြီး စီရင်ချက်ချကာ တရားဝင်ပယ်ချ ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ ထိုကဲ့သို့သော အငြင်းပွားနေမှုများနှင့် အပြန်အလှန်ကန့်ကွက်နေကြသည့် ကိစ္စရပ်များမှာ အများမြင်သာသည့်ကိစ္စများဖြစ်သော်လည်း ယခုတရုတ်နိုင်ငံမှ ထုတ်ပြန် ခဲ့သည့် မြေပုံကိစ္စနှင့်ပတ်သက်၍ လူအများနားလည်ထားချက်များ မှန်ကန်မှုရှိ/ မရှိသည် ဆိုသည့်အချက်မှာ မေးခွန်းထုတ်ဖွယ်ရာဖြစ်နေပါသည်။

၄။ လေ့လာသူအချို့က ဤမြေပုံသစ်သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အခြားမတူညီသည့် ရှုထောင့်တစ်ခုကို ရည်ညွှန်းနေခြင်းဖြစ်နိုင်ပြီး U-ပုံသဏ္ဌာန်မျဉ်းနှင့် ပတ်သက်၍ ဖြစ်နိုင်ခြေနှစ်ခုရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ ပထမတစ်ချက်အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံတွင်လည်း ၎င်းပိုင်ဆိုင် သည်ဟု ယူဆသည့်နေရာများကို အဆိုပြုပိုင်ခွင့်ရှိနေသည့်အတွက် သဘောမတူညီသည့် နိုင်ငံများအနေဖြင့်လည်း နိုင်ငံရေးအရကန့်ကွက်နိုင်သကဲ့သို့ ကန့်ကွက်မှုမလုပ်ဘဲလည်း နေနိုင်ပါသည်။ အမှန်တကယ်မှာ နိုင်ငံများ၏ နယ်နိမိတ်ဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုများသည် ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထ ရှိသည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုသာဖြစ်ပါသည်။ လူသိနည်းသည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုမှာ ယခုတစ်ပါတီ ကွန်မြူနစ်စနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်နေသည့် တရုတ်အစိုးရထုတ်ပြန်နေသည့် U-ပုံသဏ္ဌာန် မျဉ်းကြောင်း၏ မူလဇစ်မြစ်မှာ ၁၉၄၆ ခုနှစ် ချန်ကေရှိတ်၏ အစိုးရလက်ထက်ကတည်းက စတင်ရေးဆွဲထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ကို သတိပြုရပါမည်။

ဒုတိယဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့်အချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံမြေပုံအသစ်သည် U-ပုံသဏ္ဌာန် မျဉ်းအတွင်းရှိ ကုန်းမြေသာမက ရေပိုင်နက်ဆိုင်ရာ အခွင့်အာဏာများကို အဆိုပြုနေခြင်း ဖြစ်နိုင်ပြီး UNCLOS ၏ ခုံသမာဓိရုံးအဖွဲ့က ပယ်ချခဲ့ခြင်း၏ အဓိကအကြောင်းအရင်းလည်း ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း မြေပုံပေါ်ရှိ U-ပုံသဏ္ဌာန်မျဉ်းအား မည်သည့် အဓိပ္ပာယ်နှင့်သက်ဆိုင်သည်ဟု အတိအလင်းကြေညာခဲ့ခြင်းမရှိသော်လည်း ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ရေးဆွဲခဲ့သည့် မြေပုံအရ တရုတ်နိုင်ငံတွင် အဆိုပြုနိုင်သော သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာအခွင့်အရေး (Historical Rights) ကို ပိုင်ဆိုင်နေပါသည်။ ထို့ကြောင့် UNCLOS ၏ နိုင်ငံတကာဥပဒေများအရပင် ပေးအပ်ထားသော အခွင့်အရေးများရှိသည်ဟု တရုတ်နိုင်ငံမှ တရားရေးကျွမ်းကျင်သူ များက ပြောဆိုနေကြခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံက အဆိုပြုနေသော Nine-dash Line မျဉ်းသည် တရားဝင်မဟုတ်သော်လည်း ၎င်းအနေဖြင့် သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးအရ ၎င်းတို့၏ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ထိပါးမလာစေရေးနှင့် နိုင်ငံတကာ ဥပဒေများအရ တရားဝင်ကန့်သတ်မခံရစေရေးအတွက် ဆောင်ရွက်နေသည်ဟု ယူဆ နိုင်ပါသည်။

သတိပြုသင့်သည့် နောက်ထပ်အချက်တစ်ချက်မှာ တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြေပုံ အသစ်တွင် ပါဝင်သည့် U-ပုံသဏ္ဌာန်မျဉ်းသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂသို့ တင်သွင်းခဲ့သည့် ၎င်း၏ယခင် “Nine-dash Line” မျဉ်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ခြားနားချက် အချို့ရှိနေပါသည်။ ၎င်းသည် “Nine-dash Line” မျဉ်းအစား ယခုအခါတွင် “Ten-dash Line” မျဉ်းကို အသုံးပြုထားပါသည်။ ယခင်က မြေပုံနှင့် လုံးဝကွဲပြားခြားနားနေခြင်းမျိုး မဟုတ်သော်လည်း ၁၀ ခုမြောက်မျဉ်းအား ထိုင်ဝမ်ကျွန်းအရှေ့ဘက်တွင် ရေးဆွဲ ထားပြီး တောင်တရုတ်ပင်လယ်၏ အပြင်ဘက်သို့ပင် ရောက်နေသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထိုနေရာသည် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် သမိုင်းကြောင်း အထောက်အထားများအရ တစ်ကြိမ်တစ်ခါမျှ ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိသည့်နေရာဖြစ်ပြီး UNCLOS မှ အသိအမှတ်ပြုထားသည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရေကြောင်းနယ်နိမိတ်နှင့်လည်း သက်ဆိုင်ခြင်း မရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပင်လယ်ရေကြောင်းဆိုင်ရာ ဥပဒေများအရ ၎င်း၏ပိုင်နက်နယ်နိမိတ်ကို အမာခံနယ်မြေများမှတစ်ဆင့် အခြေခံရေးဆွဲခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယခု Nine or Ten-dash Line သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းပင်လယ် ရေကြောင်းဆိုင်ရာ ဥပဒေများနှင့်လည်း သက်ဆိုင်နေခြင်းမရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ စင်စစ်အားဖြင့် အဆိုပါ U-ပုံသဏ္ဌာန် မျဉ်းကြောင်းသည် ရေပိုင်နက်ဆိုင်ရာ ရပိုင်ခွင့်များကိုရနိုင်မည် မဟုတ်ပါ။(ထိုသို့တောင်းဆို၍မရနိုင်ခြင်း ဥပဒေကြောင်းအရ ဆက်စပ်မှုမရှိနေခြင်းကိုလည်း တရုတ်နိုင်ငံမှ သဘောပေါက်ထားပြီးဖြစ်သည်ကို ဆိုလိုပါသည်။) ဤသို့သော အထောက်အထားနှင့် အချက်အလက်များအရ ယခု မြေပုံအသစ်မှ U-Shape မျဉ်းသည် အများတွေးထင်နေသကဲ့သို့ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေကြောင်းနယ်နိမိတ်ပိုင်ဆိုင်မှုကို (အခိုင်အမာ အဆိုပြုနေခြင်း) နှင့် ဆက်စပ်၍မရနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

သို့သော်လည်း ထိုကိစ္စရပ်များကို တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ရှင်းလင်းစွာ ထုတ်ဖော် ပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိပါ။ အကြောင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ယခင်ကတောင်တရုတ် ပင်လယ်တွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု ရှိခဲ့သော်လည်း ယခုအခါတွင် အချုပ်အခြာအာဏာ အခွင့်အရေး (Sovereign Rights) မရှိဟု တစ်ဖက်လှည့်ဖြင့် ဝန်ခံနေခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့်ဆိုသော် တရုတ်နိုင်ငံတွင် ယခုထုတ်ပြန်သည့် နယ်နိမိတ်ပိုင်ဆိုင်မှုကို သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာအခွင့်အရေး (Historical Rights) အရ ရေးဆွဲအဆိုပြုနိုင်သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဥပဒေကြောင်းအရ အမှန်တကယ်သက်ဆိုင်သည့် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် အခွင့်အရေး (Sovereign Rights) မရှိသည်ကို တိတ်တဆိတ်ဝန်ခံနေခြင်း (Stealthy Compliance)ပင်ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာ၊ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် သက်ဆိုင်နေသည့်ကိစ္စဖြစ်သောကြောင့် ပြည်တွင်းမှ ဖိအားများကို ရှောင်လွဲနိုင်ရန်အတွက် ထိုအကြောင်းအရာများကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုမှုမရှိခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် တရုတ်နိုင်ငံအစိုးရက မြေပုံအသစ်အပေါ် နိုင်ငံတကာ၏ တုံ့ပြန်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ ဆင်ခြင်နိုင်ကြရန် (Objective and Rational Way)က တိုက်တွန်းခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

သုတေသနပြုချက်များအရ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှစ၍ တရုတ်နိုင်ငံသည် တောင်တရုတ် ပင်လယ်တွင် ၎င်း၏ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုအရေးနှင့်ပတ်သက်၍ တစ်ဖက်တွင် ပြည်သူ များ၏ ဖိအားပေးမှုနှင့် အခြားတစ်ဖက်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေများအကြား ဖိအားများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏မြေပုံကိစ္စအား တရားဝင်ရှင်းလင်းပြောကြားခြင်းမရှိဘဲ UNCLOS သမာဓိခုံရုံး၏ စီရင်ချက်ကို တိုက်ရိုက် ချိုးဖောက်ခြင်းမှ ရှောင်ရှားရန် “တိတ်တဆိတ်ဝန်ခံမှု”(Stealthy Compliance) ဟူသောမူဝါဒကို ကျင့်သုံးနေခြင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဤအကြောင်းအရင်းများကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေပိုင်နက်ပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်၍ ယခုနိုင်ငံတကာတွင် အများသဘောပေါက်နားလည်နေသည့် အချက်များနှင့် ကွဲလွဲလျက်ရှိနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြိုင်ဘက်နိုင်ငံများ၏ အပြင်းအထန် ဖိအားပေးမှုများက တရုတ်ပြည်သူများအား နှိုးဆွသကဲ့သို့ ဖြစ်စေပြီး တရုတ်နိုင်ငံအစိုးရအနေဖြင့်လည်း နယ်နိမိတ်အဆိုပြုမှုများကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက် လာနိုင်ပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ယခုတရုတ်နိုင်ငံအစိုးရမှ ၎င်းတို့တွင် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင်အခွင့်အရေး (Sovereign Rights) မရှိဟု တိတ်တဆိတ်ဝန်ခံနေသည့် အခြေအနေကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခြင်းက အကောင်းဆုံးဖြစ်နိုင်ကြောင်း ထောက်ပြရေးသားထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်းရှိ အငြင်းပွားနယ်မြေများအား ထည့်သွင်းရေးဆွဲထားသည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြေပုံနှင့် ပတ်သက်သည့် အငြင်းပွားမှု များနှင့် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့်အချက်များကို သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ အထောက်အထားများ၊ ဥပဒေဆိုင်ရာ အထောက်အထားများဖြင့်ပြဆို၍ အများနားလည်နေမှုနှင့် မတူညီသည့် ရှုထောင့်ကို သုံးသပ်ဖော်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြေပုံအသစ်တွင် ပါဝင်သော U-ပုံသဏ္ဌာန်မျဉ်းနှင့်ပတ်သက်၍ မည်သည့်အခါမျှ ရှင်းလင်းတိကျသည့် အဖြေကို ထုတ်ပြန်ပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိဘဲ ပြည်တွင်းမှပြည်သူများ၏ သဘောပေါက် နားလည်မှုနှင့် နိုင်ငံတကာဥပဒေဖိအားများအကြားတွင် ပါးနပ်လိမ္မာစွာ ကစားနေခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။

ဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသည့် အထောက်အထားများအရလည်း တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုနယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုနိုင်သည့် “Historical Rights” ရှိသော်လည်း နိုင်ငံတကာဥပဒေများအရ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် အခွင့်အရေး “Sovereign Rights” မရှိကြောင်းကို သဘောပေါက်နားလည်ထားပြီးဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ထည့်သွင်းရေးဆွဲထားသည့် 10-dashed Line သည် မည်သည့် ဥပဒေအကြောင်းအရာ၊ နယ်နမိတ်စည်းမျဉ်းများနှင့်မျှ ဆက်စပ်၍ မရနိုင်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အကျိုးအကြောင်းခိုင်လုံသည်ဖြစ်စေ၊ မခိုင်လုံသည်ဖြစ်စေ “ရလျှင်အမြတ်၊ မရလျှင်အရင်း” ဟူသည့်အတိုင်း ၎င်း၏ အဆိုပြုပိုင်ဆိုင်မှုကို နိုင်ငံတကာမျက်နှာစာ၍ မဲတင်းချပြနေခြင်းဖြစ်ပြီး တောင်တရုတ်ပင်လယ် အတွင်း ဩဇာဖြန့်ကြက်မှုများကိုလည်း တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်နေမည်သာဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံမှ ထုတ်ပြန်လိုက်သော မြေပုံကိစ္စနှင့် ပတ်သက်သော အကြောင်းအရင်းနှင့် မြေပုံ၏ ဇစ်မြစ်အမှန်ကို သိရှိနားလည်ထားခြင်းအားဖြင့် မြေပြင်နယ်နိမိတ်အငြင်းပွားနေသော အိန္ဒိယနိုင်ငံအပါအဝင် ဒေသတွင်း ရေပိုင်နက်အငြင်းပွားနေမှုများကို ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်ကျကျ ချဉ်းကပ်သုံးသပ်နိုင်မည်ဖြစ်ပါကြောင်း ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

111092023

[1]။ Mark Raymond, David A. Welch,“China’s New ‘Standard Map’ Does Not Mean What You Think It Means”. The Diplomat. 5September 2023 [/https://thediplomat.com/.../chinas-new.../]-accessed on 14 September 2023.

တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံခြား ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ တိုးချဲ့လုပ်ဆောင်လာမှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အနောက်နိုင်ငံများအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရအား စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အရေးယူ ပိတ်ဆို့မှုများပြုလုပ်နေချိန်တွင် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သည့် တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ မြန်မာနိုင်ငံတွင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်လာခြင်းနှင့် ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အနောက်နိုင်ငံများသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တပ်မတော်မှ အာဏာထိန်းထားမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အရေးယူဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိပါသည်။ ဤသို့ လုပ်ဆောင် နေချိန်တွင် ထိုင်းနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးအား ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားရှိပြီး ၎င်းတို့၏ ကုမ္ပဏီများသည်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် အခြေခံအဆောက်အအုံများမှ လူသုံးကုန်ပစ္စည်းများအထိ ဈေးကွက်ချဲ့ထွင်မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ဒုတိယဝန်ကြီးချုပ်နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီး ဦးသန်းဆွေသည် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံသံအမတ်ကြီး Chen Hai နှင့် နေပြည်တော်တွင် ဩဂုတ် ၃၀ ရက်နေ့က တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံ ဆက်ဆံရေး ခိုင်မာစေရေးနှင့် ပူးတွဲစီမံကိန်းများ အရှိန်အဟုန်မြှင့် လုပ်ဆောင်သွားရန် ဆွေးနွေးခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ယခုလတွင် ကျင်းပခဲ့သည့် (၄၃)ကြိမ်မြောက် အာဆီယံထိပ်သီး အစည်းအဝေးသို့ မြန်မာနိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ် မတက်ရောက်ခြင်းသည် ၎င်း၏တရုတ်နိုင်ငံဘက်သို့ ယိမ်းယိုင်သော ဆက်ဆံရေးရှိသည့်အချက်ကို သိသာစေပါသည်။ မြန်မာ့တပ်မတော်မှ အစိုးရအဖြစ် တာဝန်ယူသည့် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလမှစ၍ နိုင်ငံခြားတိုက်ရိုက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅ ဒသမ ၄ ဘီလီယံကို ခွင့်ပြုပေးခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုမှာ ၅၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ သို့မဟုတ် ဒေါ်လာ ၃ ဘီလီယံရှိသည်ဟု မြန်မာ့မဟာဗျူဟာနှင့် မူဝါဒရေးရာ အင်စတီကျုမှ ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ တရုတ်-မြန်မာ နှစ်နိုင်ငံမှ တာဝန် ရှိသူများက မြန်မာနိုင်ငံကိုဖြတ်၍ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနှင့် တရုတ်ပြည်မကြီးကို ဆက်သွယ် ပေးမည့် တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြန်စီမံကိန်းကို တည်ဆောက်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်း လျက်ရှိပြီး အဆိုပါစီမံကိန်းနှင့်ပတ်သက်၍ ရထားလမ်းနှင့် ဆိပ်ကမ်းတည်ဆောက်ရေး တို့တွင် တရုတ်နိုင်ငံကုမ္ပဏီများက ဦးဆောင်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ Union Resources & Engineering နှင့် Yunnan Energy Investment တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်းရှိ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးတွင် ဒေါ်လာ ၂.၅ ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ တည်ဆောက်လျက်ရှပြီး အဆိုပါ စက်ရုံသည် ၂၀၂၇ ခုနှစ်တွင် စတင်လည်ပတ်မည်ဖြစ်ကာ လျှပ်စစ်ဓာတ်အား ၁.၄ ဂစ်ဂါဝပ်ခန့် ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည်COVID-19 ကပ်ရောဂါကြောင့် ၎င်း၏ရပ်ဝန်းနှင့် လမ်းကြောင်းစီမံကိန်းကို အကန့်အသတ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်နေခဲ့ရ သော်လည်း ယခုအခါ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အခြားနိုင်ငံခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ကျဆင်း လာခြင်းကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုသည် အရေးပါလျက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ယခုအခါတွင် မြန်မာ့အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းများ၌ တရုတ်နိုင်ငံက လွှမ်းမိုးလျက် ရှိကြောင်း၊ ကနဦးတွင် မြန်မာ့တပ်မတော်မှအာဏာထိန်းပြီးနောက် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် အကြမ်းဖက်ဖြစ်စဉ်များကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံမှ အထည်ချုပ်စက်ရုံအချို့ကို ပိတ်ခဲ့ရ သော်လည်း ယခုအခါ တရုတ်နိုင်ငံအထည်ချုပ်စက်ရုံများသည် မြန်မာ့တပ်မတော်မှ အာဏာမထိန်းမီထက်ပင် ပိုမိုများပြားလျက်ရှိနေပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ အထည်ချုပ် လုပ်ငန်းရှင်များအသင်း၏ စာရင်းအရ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ အထည်ချုပ် စက်ရုံပေါင်း ၃၀၀ ကျော်ရှိပြီး အထည်ချုပ်စက်ရုံအားလုံး၏ ထက်ဝက်ကျော်မှာ လည်ပတ်လျက်ရှိပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံမှကုမ္ပဏီများသည်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေး ဈေးကွက်သို့ဝင်ရောက်ရန်ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပါသည်။ စင်ကာပူနိုင်ငံအခြေစိုက် ထိုင်းနိုင်ငံပိုင် အဖျော်ယမကာကုမ္ပဏီ Fraser and Neave(F&N) သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အရက်လိုင်စင်နှင့် မြေအသုံးချမှု အခွင့်အရေးများရရှိရန် စင်ကာပူဒေါ်လာ ၁၉.၂ သန်း(ဒေါ်လာ ၁၄.၁ သန်း) သုံးစွဲမည်ဟု ဇူလိုင်လတွင် ပြောကြားခဲ့ပြီး ပြည်တွင်းကုမ္ပဏီ တစ်ခုနှင့်ပူးတွဲ၍ ဘီယာချက်စက်ရုံကို တည်ဆောက်မည်ဖြစ်ပါသည်။ F&N ကုမ္ပဏီသည် Thai Beverage မှထုတ်လုပ်သည့် Chang Beer ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှစ၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ထုတ်လုပ်ရောင်းချခဲ့ပါသည်။ ယခုအခါ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကုန်ပစ္စည်းနှင့် ဝန်ဆောင်မှု ဝယ်ယူသုံးစွဲခြင်း ပြန်လည်ကောင်းမွန်လျက်ရှိပြီး S&P Global ၏ ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် ဝယ်လိုအား စီမံခန့်ခွဲမှုအညွှန်းကိန်းများအရ မြန်မာနိုင်ငံသည် ၇ လဆက်တိုက် ထိပ်ဆုံး ၅၀ တွင် ရပ်တည်လျက်ရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသို့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများ ချဲ့ထွင်ရာတွင် ကူညီပေးသူ Shinsuke Goto က ထိုင်းနိုင်ငံမှ ကုမ္ပဏီများသည် ၎င်းတို့ နိုင်ငံတွင် လုပ်ခလစာတိုးမြင့်လာမည်ကို စိုးရိမ်သည့်အတွက် အလုပ်သမား ကုန်ကျစရိတ် သက်သာသည့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုပြုလုပ်ရန် ဦးတည်လာခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံ၏ စွမ်းအင်ကုမ္ပဏီများကလည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ပြုလုပ်ရန် ဝင်ရောက်လာကြပါသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံကုမ္ပဏီ Eneos Holdings နှင့် မလေးရှားနိုင်ငံကုမ္ပဏီ Petronas တို့မှ ရဲတံခွန်သဘာဝဓာတ်ငွေ့စီမံကိန်းမှ နုတ်ထွက် ခဲ့ခြင်းကြောင့် ထိုင်းနိုင်ငံမှ Northern Gulf Petroleum က လုပ်ပိုင်ခွင့်များရယူခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးပင်လယ်ရေအောက်ဓာတ်ငွေ့သိုက်ဖြစ်သည့် ရတနာစီမံကိန်း၌ အဓိကအော်ပရေတာအဖြစ် လုပ်ဆောင်နေသည့် ပြင်သစ်နိုင်ငံစွမ်းအင်ကုမ္ပဏီ Total Energies ထွက်ခွာသွားပြီးနောက် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ အစိုးရပိုင် ရေနံနှင့်သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ကုမ္ပဏီ PTT သည် ၎င်းနေရာအား လွှဲပြောင်းရယူခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ သဘာဝ ဓာတ်ငွေ့ကို ဝယ်ယူမှုသည် မြန်မာ့တပ်မတော်အတွက် အထောက်အပံ့ဖြစ်စေနိုင်သည်ဟု အချို့က ဝေဖန်ကြသော်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံ၏ စွမ်းအင်လုံခြုံရေးအတွက် လိုအပ်သော သဘာဝဓာတ်ငွေ့၏ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ ရရှိခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူမှုဖြင့် အာဏာရလာခဲ့သည့် ဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း ပရာယွတ်ချန်အိုချာ ဦးဆောင်သည့် ယခင်ထိုင်းနိုင်ငံအစိုးရသည် မြန်မာ့တပ်မတော် အစိုးရ အပေါ် နားလည်မှုသဘောထားရှိသည်ကို ပြသခဲ့ပါသည်။ ယခု ထိုင်းနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်အသစ် Srettha Thavisin ၏ ညွန့်ပေါင်းအစိုးရအဖွဲ့မှ စွမ်းအင်ဝန်ကြီးကလည်း မြန်မာနိုင်ငံ အပေါ် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ စွမ်းအင်မူဝါဒကို ဆက်လက်ဆောင်ရွက်သွားရန် အကြံပြုထားပါသည်။ အခြားတစ်ဖက်တွင်မူ ဥရောပနိုင်ငံစုံမှ ကုမ္ပဏီများက မြန်မာ့ဆက်သွယ်ရေးနှင့် စွမ်းအင် ကဏ္ဍများသည် တပ်မတော်နှင့် နီးကပ်စွာချိတ်ဆက်နေသည်ဟူသော အကြောင်းပြချက်ဖြင့်ထွက်ခွာရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြပါသည်။ ယင်းကုမ္ပဏီများသည် မြန်မာနိုင်ငံစီးပွားရေး၏ အရေးပါသောအစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်သည့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းတွင် ၎င်းတို့၏ ပါဝင် ပတ်သက်မှုကို လျှော့ချလျက်ရှိပြီး ဆွီဒင်နိုင်ငံမှ H&M သည် မြန်မာနိုင်ငံထုတ် အဝတ်အထည်များအတွက် အမှာစာများကို တဖြည်းဖြည်းချင်း ရပ်ဆိုင်းသွားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ၂၀၂၁ ခုနှစ် မေလခန့်မှစ၍ ပြန်လည်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

Zara fast-fashion ဆိုင်ခွဲ၏ အော်ပရေတာဖြစ်သော Spain's Inditex သည်လည်း လုပ်ခလစာ တိုးမြင့်တောင်းခံသည့် အလုပ်သမားများကို အာဏာပိုင်များမှ အလုပ်ထုတ် ဖမ်းဆီးခဲ့သည့် ဖြစ်စဉ်အပြီး ဇွန်လတွင် မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ခွာရန် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြပါသည်။ မြန်မာ့တပ်မတော်မှ အာဏာထိန်းပြီးနောက် H&M နှင့် Inditex တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ အဝတ်အထည်များကို မှာယူမှုရပ်တန့်လိုက်ပါက ဒေသခံအလုပ်သမားများ၏ အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများဆုံးရှုံးပြီး အခြေအနေပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်သည်ဟူသော အကြောင်း ပြချက်ဖြင့် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်နေကြကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင် Kirin Holdings ဂျပန်နိုင်ငံအဖျော်ယမကာကုမ္ပဏီနှင့် Eneos ကုမ္ပဏီတို့က မြန်မာနိုင်ငံတွင် စီးပွားရေးလုပ်ကိုင်ခြင်းကို ရပ်ဆိုင်းရန် ဆုံးဖြတ် ခဲ့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် လုပ်ကိုင်နေသော ဂျပန်နိုင်ငံကုမ္ပဏီ ၄၀၀ ခန့်မှ အများစုသည် စောင့်ကြည့်၍ ဆက်လက်လုပ်ကိုင်လျက်ရှိကြပါသည်။ ဂျပန်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ တို့သည် ခင်မင်ရင်းနှီးသော သမိုင်းကြောင်းရှိကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် နိုင်ငံရေး အခြေအနေပိုမိုကောင်းမွန်လာပါက ဈေးကွက်ကြီးထွားလာမည့် အလားအလာရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။ မစ်ဆူဘီရှီကော်ပိုရေးရှင်းနှင့် မစ်ဆူဘီရှီအိမ်ရာတို့ပါဝင်သော ရန်ကုန်မြို့ရှိ ကြီးမားသည့် အိမ်ခြံမြေစီမံကိန်းတစ်ခုဖြစ်သည့် Yoma Central သည် ယခုအချိန်တွင် ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းများကို ခေတ္တရပ်ဆိုင်းထားပါသည်။ Toyota Motor သည် ၂၀၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် မြန်မာနိုင်ငံမှစက်ရုံအား စတင်လည်ပတ်လျက်ရှိပြီး နေ့စဉ် ကားအစီးရေလေးစီးမှ ငါးစီးအထိ တိုးတက် ထုတ်လုပ်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ ထားသောကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် အရင်းအနှီးများ စိုက်ထုတ်ထားရသောကြောင့် ကုမ္ပဏီများ ထွက်ခွာဖို့ ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန် ခက်ခဲလျက်ရှိပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် လုပ်သားစရိတ် နည်းပါးသည့်အတွက်ကြောင့် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုနှင့် ကုန်ထုတ်စနစ်များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး ကဲ့သို့သော အချို့စက်မှုလုပ်ငန်းများ ဆက်လက်လည်ပတ်နေမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

မြန်မာနိုင်ငံအား အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူနေချိန်တွင် တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ကုမ္ပဏီများသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် စီးပွားရေးဈေးကွက်များချဲ့ထွင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံမှ နိုင်ငံရေးအကြောင်းပြချက်ဖြင့် ထွက်ခွာ သွားသော အနောက်အုပ်စုကုမ္ပဏီများ၏နေရာတွင် တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ကုမ္ပဏီများက အစားထိုးဝင်ရောက်လျက်ရှိသကဲ့သို့ ကျန်ရှိနေသည့် ဂျပန်နိုင်ငံမှ ကုမ္ပဏီများသည်လည်း ကုမ္ပဏီများ၊ စက်ရုံများ ပုံမှန်လည်ပတ်နေကြောင်း ထောက်ပြ ရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် လုပ်ခ/လစာ သက်သာနေခြင်းမှာ အားသာချက်တစ်ခုဖြစ်နေသည့်အတွက် အနောက်နိုင်ငံများ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှု များသည် အရာမရောက်နိုင်ကြောင်းလည်း သွယ်ဝိုက်၍ ထောက်ပြရေးသားထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၏ ကျောက်ဖြူ၊ သီလဝါ၊ ထားဝယ် အထူးစီးပွားရေးဇုန်များတွင်အဓိကရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားသော ဂျပန်၊ တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့သည် ၎င်းတို့၏ ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှုများ မဆုံးရှုံးစေရန် စောင့်ကြည့်ထိန်းသိမ်း၍ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအား ဆက်လက် လုပ်ဆောင်နေသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် လုပ်အားခသက်သာခြင်း၊ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် အခွင့်အလမ်းများစွာရှိနေခြင်း၊ အကျိုးအမြတ်ရရှိနိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် အနောက်အုပ်စု၏ ပိတ်ဆို့ထားမှုကို ချိန်ဆ၍ တိုးချဲ့လုပ်ကိုင်လာခြင်းလည်း ဖြစ်ပါသည်။ အနောက်အုပ်စု များ၏ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတို့မှ စွန့်ခွာခြင်းသည် ဒေသအတွင်း တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ကုမ္ပဏီများအတွက် စီးပွားရေးအခွင့်အလမ်းကို မြှင့်တင်ပေးသကဲ့ဖြစ်နေပြီးမြန်မာနိုင်ငံစီးပွားရေးကဏ္ဍတွင် ထိုနိုင်ငံများမှ ယခင်ကထက် ပိုမိုလွှမ်းမိုးလာနိုင်သည့် အလားအလာလည်း ရှိနေပါသည်။

သို့ရာတွင် သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ အတွေ့အကြုံများနှင့် နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်မည် ဆိုပါက တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးတွင် အဖုအထစ်၊ အတက်အကျများရှိခဲ့သည့် အချိန်ကာလများရှိခဲ့ပြီး ထိုအချိန်များတွင် ၎င်းနိုင်ငံများနှင့် ထိစပ်နေသော နယ်စပ်ဒေသမတည်ငြိမ်မှုများ၊ လက်နက်ကိုင်သောင်းကျန်းမှုများ၊ စီးပွားရေးလမ်းကြောင်း ပိတ်ဆို့မှုများ တွေ့ကြုံခဲ့ရသည့် အစဉ်အလာများလည်း ရှိနေပါသည်။ အခြားတစ်ဖက်မှ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများ ဆောင်ရွက်နေချိန်တွင် တရုတ်နှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့၏ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများသည် အထောက်အကူဖြစ်သည်မှာ မှန်သော်လည်း လိုအပ်သည်ထက် မှီခိုအားထားရသည့် အခြေအနေတစ်ခုသို့ မရောက်ရှိ စေရန် အခြားရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများဖြင့် ထိန်းညှိထားနိုင်ရန်မှာ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

110091923

[1]။ “In Myanmar, Chinese And Thai Companies Fill Economic Vacuum”. Nikkei Asia. 10 September 2023 [ /https://asia.nikkei.com/.../In-Myanmar-Chinese.../]-accessed on 11 September 2023.