တရုတ်နိုင်ငံတွင် ကျင်းပလျက်ရှိသော BRI ဖိုရမ်နှင့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း(Belt and Road Initiative-BRI)နှင့်ပတ်သက်သည့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများ၊ ယခင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သော BRI စီမံကိန်းနှင့် ပတ်သက်သည့် အကျိုးအပြစ်များကို သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နှင့် ၁၈ ရက်နေ့တို့တွင် ကျင်းပမည့် ပိုးလမ်းမ စီမံကိန်း(Belt and Road Initiative-BRI)၏ (၁၀)နှစ်ပြည့် အခမ်းအနားကို တရုတ်နိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပမည်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် က BRI ၏ ယခင်နှင့် အနာဂတ်လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့်ပတ်သက်သည့် ၎င်း၏အမြင်များကို ထုတ်ဖော် သွားရန်စီစဉ်ထားပါသည်။ ရှီကျင့်ဖျင်အနေဖြင့် ဖိုရမ်၏ ဒုတိယနေ့တွင် မိန့်ခွန်းပြောကြားရန် စီစဉ်ထားပါသည်။ အခြားသောကမ္ဘာ့နိုင်ငံအကြီးအကဲများအပြင် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတွင် အကန့်အသတ်မရှိကြောင်း ပြသလိုသည့် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင် သည်လည်း ဖိုရမ်သို့ တက်ရောက်ခဲ့ပါသည်။

လေ့လာသုံးသပ်သူများက လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် BRI စီမံကိန်းများနှင့်ပတ်သက်၍ ဝေဖန်မှုများ ပြုလုပ်နေစဉ်တွင် အဆိုပါ အခမ်းအနား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ BRI ကို ရှီကျင့်ဖျင် တရုတ်နိုင်ငံ သမ္မတအဖြစ် စတင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ ဆောင်းဦးရာသီတွင် စတင် ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ ဆိပ်ကမ်းများ၊ ရထားလမ်းများ၊ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးများ၊ ဓာတ်အားပေး စက်ရုံများအပြင် အာရှမှအာဖရိကသို့ ဖြန့်ကြက်ထားသည့် အခြားသောစီမံကိန်းများကို စတင်ဖော်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် BRI သည် ၎င်း၏မူလရည်မှန်းချက် ၂ ရပ်ကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့သည်ဟုယူဆနိုင်ကြောင်း အမေရိကန်နိုင်ငံမှ သုတေသန ပညာရှင် Ammar Malik ကပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ပထမရည်မှန်းချက်သည် ပြည်တွင်း၌ ဆောင်ရွက်၍ ပိုလျှံသည့် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးစွမ်းရည်များကို ပြည်ပ၌ အသုံးချရန်ဖြစ်ပြီး ဒုတိယရည်မှန်းချက်သည် BRI တွင် ပါဝင်သည့်နိုင်ငံများအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာမြောက်လွှမ်းမိုးနိုင်မှုနှင့် ဩဇာအရှိန်အဝါကို တည်ဆောက် နိုင်ရန်ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်အစိုးရဘက်မှ ထုတ်ဖော်ပြောကြားချက်များအရ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လတွင် BRI ၌ သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည့် နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ နှင့် အပြည်ပြည် ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းပေါင်း ၃၀ ရှိခဲ့ပြီး စီမံကိန်းများအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ထရီလီယံ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခဲ့ပါသည်။

BRI အနေဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ စီမံကိန်းနှင့်အတူ အခြားသော နိုင်ငံတကာမှ ငွေကြေးလိုအပ်နေသူများအတွက် ဘဏ္ဍာငွေလိုအပ်ချက်များကို ထောက်ပံ့ ကူညီပေးခဲ့သည်ဟုဆိုသော်လည်း ဝေဖန်သူများက ထိုနိုင်ငံများအနေဖြင့် အတိုးနှုန်း မြင့်တက်မှုများ၊ အခြားသော စီးပွားရေးပြဿနာများအပြင် ကြွေးမြီအခက်အခဲ (Debt Distress)ဖြင့် ကြုံတွေ့နေရသည်ဟူ၍ ထောက်ပြခဲ့ကြပါသည်။ BRI တွင် ပါဝင်သည့် နိုင်ငံအချို့၏ ကြွေးမြီအခက်အခဲများသည် လွန်ခဲ့သည့် ၈ နှစ်အတွင်း နှစ်ဆမြင့်တက်လာ ခဲ့ကြောင်း၊ ဇမ်ဘီယာ၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့သည် ကြွေးမြီမဆပ်နိုင်သည့် အန္တရာယ်ဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အချို့သောနိုင်ငံ များအား ကြွေးမြီထောင်ချောက်(Debt Trap)အတွင်း ကျရောက်အောင် ဆောင်ရွက် နေသည်ဟူသော စွပ်စွဲချက်ကို ငြင်းဆိုလျက်ရှိပါသည်။

BRI စီမံကိန်းများ၏ သုံးပုံတစ်ပုံသည် ပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်ပျက်စီးမှုအန္တရာယ်၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် လုပ်သားအခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု စသည့်စိန်ခေါ်မှုများဖြင့် ရင်ဆိုင် နေရသည်ဟု ဆိုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ East Coast Rail Link စီမံကိန်းသည် ကုန်ကျစရိတ်နှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ် မလေးရှား အစိုးရသစ်လက်ထက်တွင် ပြန်လည်သုံးသပ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရပါသည်။ BRI နှင့် ပတ်သက်သည့် ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်းသည်လည်း ပြောင်းလဲလျက်ရှိပြီး အစောပိုင်း နှစ်များအတွင်းက အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ၏ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း ဖြစ်စဉ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် “အမေရိကန်ပထမ” “American First” ဆိုသည့် အယူအဆက နိုင်ငံအများစုကို တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပိုမိုပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်စေရန် ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်စေခဲ့ သည်ဟု နိုင်ငံရေးပညာရှင်တစ်ဦးက သုံးသပ်ခဲ့ပါသည်။

သို့သော် တရုတ်နိုင်ငံကိုယ်တိုင် စီးပွားရေးကျဆင်းမှုနှင့် ချေးငွေယူသည့်နိုင်ငံများ၏ ငွေကြေးပြန်လည်ပေးဆပ်နိုင်ရန် မသေချာမှုကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစတင်၍ BRI စီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ကျဆင်းလာခဲ့ပါသည်။ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများနှင့်ပတ်သက်၍ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် BRI စီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၉၆ မီလီယံရှိခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၃၂၁ မီလီယံသို့ ကျဆင်းသွားခဲ့ပါသည်။ ၎င်းပမာဏသည် စတင်ထူထောင်ခဲ့သည့် ၂၀၁၃ ခုနှစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အနည်းဆုံးဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ စီမံကိန်းဆောင်ရွက်မှုများ လျော့နည်းလာခြင်း အကြောင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် စီမံကိန်းများဆောင်ရွက်မည့် နိုင်ငံများ၏ အခြေအနေကို လိုက်၍ ပိုမိုတင်းကျပ်သည့် ငွေကြေးမူဝါဒများကျင့်သုံးလာခြင်းနှင့် တရုတ်ဘဏ္ဍာရေး အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် တည်ငြိမ်မှုပျက်ယွင်းနေသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးစနစ်ကို ချိန်ညှိဆောင်ရွက်နေရခြင်းများကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအကြာတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကြီးမားသည့် အခြေခံအဆောက်အဦ တည်ဆောက်ရေးစီမံကိန်းများကို အလေးပေးဆောင်ရွက်နေရာမှ သေးငယ်ပြီးထိရောက်သော နည်းပညာကိုအခြေခံသည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ(Small and Beautiful Technology- Based Cooperation)ကို ပြောင်းလဲဆောင်ရွက်လာသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ သန့်စင်သည့် စွမ်းအင်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး(Clean Energy Development)ကို ဦးစားပေးရန်အတွက် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာကဏ္ဍတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ရပ်တန့်သွားမည်ဟု ကတိပြုခဲ့ပါသည်။ ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်အတွင်းက မူဝါဒရေးရာ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် BRI ၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖော်ဆောင်ရာတွင် ကြွေးမြီပြဿနာများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်နှင့် ဒေသအတွင်း လိုအပ်ချက်များကို အခြေခံ၍ လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ဆိုထားပါသည်။

သို့သော်လည်း လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်းက အတွေ့အကြုံများကြောင့် BRI ၏ စည်းရုံး ဆွဲဆောင်နိုင်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်မှုများ ဆက်လက်ရှိနေပါသည်။ ယခုတစ်ပတ်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ဖိုရမ်ကို တက်ရောက်ရန် နိုင်ငံပေါင်း ၁၄၀ မှ ကိုယ်စားလှယ်များစေလွှတ်ခဲ့ပြီး ခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်အပြင် ဆာဘီးယား၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ခေါင်းဆောင် များလည်းပါဝင်လာပါသည်။ ယခုနှစ် ဖိုရမ်သည် နိုင်ငံအကြီးအကဲ ဒါဇင်ခန့်သာ တက်ရောက် မည်ဟု မျှော်မှန်းထားပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် BRI စုဝေးမှုတွင် နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင် ၃၅ ဦးထက်မနည်း တက်ရောက်ခဲ့ပါသည်။ ဤအချက်ကပင် BRI ၏ စည်းရုံးနိုင်မှုများ လျော့နည်းလာမှုလက္ခဏာအား ပြသနေကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှ စတင်၍ Belt and Road Initiative Forum ကို စတင်ကျင်းပခဲ့ပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ်၊ ယခု ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် တတိယအကြိမ် ကျင်းပနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ BRI ဖိုရမ်၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ ဆောင်ရွက်ပြီးစီးသည့် စီမံကိန်းအခြေအနေများ၏ အားနည်းချက်၊ အားသာချက် များကို ဖော်ထုတ်ရန်နှင့် ရှေ့ဆက်ဆောင်ရွက်မည့် စီမံကိန်းများ၏ အလားအလာနှင့် ရည်ရွယ်ချက်များ၊ မူဝါဒများကို ချပြဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဖိုရမ်တစ်ခု အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ ယခု ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နေ့မှ ၁၈ ရက်နေ့ အထိ တရုတ်နိုင်ငံ၊ ဘေကျင်းမြို့တွင် BRI Forum ကို ကျင်းပနေပြီး ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများမှ ခေါင်းဆောင်များနှင့် ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်လျက်ရှိပါသည်။

ယခုဆောင်းပါးသည် BRI စီမံကိန်းများ၏ အားနည်းချက်များကို ထုတ်ဖော် ဝေဖန်ထားပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ကျဆင်းလာသည်ဟူသော အယူအဆဘက်မှ ရပ်တည်ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ BRI ခေါင်းစဉ်အောက်ရှိ နိုင်ငံများကို တရုတ်နိုင်ငံက ငွေကြေးထောက်ပံ့နေမှုများအား Debt Trap (ငွေကြေးထောင်ချောက်) ဆင်နေသည်ဟု အနောက်အုပ်စုက ဝေဖန်ပြောဆိုမှုများပြုလုပ်နေသည်ကို တွေ့ရှိရပြီး[2] အချို့နိုင်ငံများသည်လည်း အမှန်ပင် ချေးငွေပြန်ဆပ်ရန် အခက်အခဲများဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။[3] သို့သော်လည်း ထိုကဲ့သို့ ငွေကြေးပြန်ဆပ်ရန်ခက်ခဲခြင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI စီမံကိန်းကြောင့်လော၊ လက်ခံနိုင်ငံ၏ ပင်ကိုယ်သဘာဝအရပင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများနှင့် စီးပွားရေးကဏ္ဍအားနည်းခြင်းကြောင့်လော ဟူသည်မှာ ရှင်းလင်းခြင်းမရှိသေးသည့် ကိစ္စဖြစ်ပါသည်။

သို့သော်လည်း ထိုသို့ဝေဖန်ခံရမှုများနှင့် အားနည်းချက်တစ်ချို့ကြောင့်ပင် တရုတ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် BRI နှင့်ပတ်သက်သော မူဝါဒများကို အပြောင်းအလဲပြုလုပ်ခဲ့ပြီး သေးငယ်၍ ထိရောက်သော နည်းပညာမြင့်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို လက်ခံနိုင်ငံ၏ လိုအပ်ချက်နှင့် ကြွေးမြီပြန်ဆပ်နိုင်မှုအခြေအနေပေါ်တွင်မူတည်၍ ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ဖော် ကြေညာခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI စီမံကိန်းများကို တန်ပြန်ရန်အတွက် အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေဖြင့်လည်း Indo-Pacific Economic Framework-IPEF ၊ ဥရောပသမဂ္ဂအနေဖြင့်လည်း Global Gateway စီမံကိန်းနှင့် မကြာသေးမီက အိန္ဒိယနိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံပြုလုပ် ခဲ့သည့် G-20 မှ ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည့် India-Middle East Economic Corridor-IMEEC ဖြင့်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI ကို တန်ပြန်ရန် အစီအစဉ်များဆောင်ရွက်နေကြပါသည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ ပါဝင်ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှ စတင်အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ခဲ့သည့် BRI သည် လက်ရှိအချိန်တွင် တစ်ကမ္ဘာလုံးနီးပါးအထိ လွှမ်းခြုံထား နိုင်သည့် အနေအထားရှိနေပြီး BRI ဖိုရမ်ကဲ့သို့သော တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများမှတစ်ဆင့် မူဝါဒအဆင့်ဆင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများဆောင်ရွက်နေသည်ကို တွေ့ရှိရသည့်အတွက် အခြေအနေအချိန်အခါအရ အရေအတွက်ကိန်းဂဏန်းအားဖြင့် လျော့နည်းသွားနိုင် သော်လည်း အရည်အသွေးနှင့် အဆင့်အတန်းအားဖြင့် ပိုမိုကျစ်လျစ်အောင်မြင်သည့် ဘက်သို့ ရောက်ရှိလာနိုင်သည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့ကြောင့် BRI စီမံကိန်းတွင် ပါဝင်နေသည့် နိုင်ငံငယ်များအနေဖြင့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများနှင့်အညီ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ဖိတ်ခေါ်နိုင်ရေး နှစ်ဦးနှစ်ဘက် အကျိုးရှိမည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ဖန်တီးနိုင်ရေးသည်ပင် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

132101923

[1]။ CK TAN.“ Belt and Road Forum kicks off with Xi Jinping to lay out new pitch”. Nikkei Asia, 17 October 2023, [https: // asia.nikkei.com/ Spotlight/ Belt-and-Road/ Belt-and-Road-Forum-kicks-off-with-Xi-Jinping-to-lay- out- new-pitch]

၂။ Alain Tao.“Beyond the Narrative of China’s Debt Trap Diplomacy.” E-International Relations, 2 Aug 2023, [https://www.e-ir.info/.../beyond-the-narrative-of-chinas.../]

၃။ CHULANEE ATTANAYAKE.“Sri Lanka’s Economic Crisis: Lessons for those in China’s Debt.” Observe Research Foundation, 2 March 2023, [https://www.orfonline.org/.../sri-lankas-economic-crisis//]

Like

Comment

Send

Al-Aqsa Storm မှ တောင်အာရှဒေသအတွက် ရရှိနိုင်သော စစ်ရေးဆိုင်ရာ သင်ခန်းစာများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

တောင်အာရှဒေသတွင်း နိုင်ငံများအနေဖြင့် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း စစ်ရေး ပဋိပက္ခကို သင်ခန်းစာယူမည်ဆိုပါက ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာကိစ္စရပ်များတွင် နည်းပညာမြင့် စစ်လက်နက်ပစ္စည်းများ ပိုင်ဆိုင်ထားမှု၊ အသုံးပြုမှုတွင်လည်း ကန့်သတ်ချက်များရှိနေပြီး လူသားများ၏ ဉာဏ်စွမ်းရည်ကို အသုံးချနိုင်မှုမှာ အရေးပါလာသည့် အချက်များအား သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

လက်ရှိအချိန်တွင် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း စစ်ရေးပဋိပက္ခနှင့် ပတ်သက်သည့် လုံခြုံရေးရှုထောင့်သည် လွန်ခဲ့သည့် တစ်ပတ်ကျော်ကစ၍ ပြောင်းလဲလာခဲ့ပါသည်။ Al-Aqsa Strom ဟု အမည်ရသည့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ အစ္စရေးနိုင်ငံနယ်မြေအတွင်း တိုက်ခိုက်မှုက စစ်ရေးယူဆချက်နှင့် သီအိုရီများ မှားယွင်းနေသည်ကို ပြသနေပြီး ကာကွယ်ရေးဆိုင်ရာလေ့လာသုံးသပ်သူများအား ၎င်းတို့၏ ရပ်တည်ချက်နှင့်ပတ်သက်၍ ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် ဖိအားတစ်ရပ်ဖြစ်လာစေပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ တုံ့ပြန်မှုများ မည်သို့ပင်အောင်မြင်၊ ကျယ်ပြန့်စေကာမူ ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုသည် ကြီးမား၊ အင်အားတောင့်တင်းပြီး နည်းပညာမြင့်မားသည့် တရားဝင်စစ်တပ်တစ်ခုကို နည်းပညာနိမ့် (Low-Tech) လက်နက်များအသုံးပြု၍ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် တိုက်ခိုက်နိုင်ခဲ့သည့် ဖြစ်ရပ်များ ထဲမှ အအောင်မြင်ဆုံးတစ်ခုဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ အထက်ပါဖြစ်ရပ်မှ တွေ့ရှိရသည့် စစ်ရေး ဆိုင်ရာသင်ခန်းစာများကို အထူးသဖြင့် သောင်းကျန်းသူများနှင့် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် တင်းမာမှုများဖြင့် ဆယ်စုနှစ်များစွာ ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည့် တောင်အာရှဒေသအနေဖြင့် လေ့လာထားရန် လိုအပ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ပထမအချက်အနေဖြင့် နည်းပညာမြင့်(High-Tech) လက်နက်များ အသုံးပြု ဖြေရှင်းရာတွင် ကန့်သတ်ချက်များရှိနေပါသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အစ္စရေး Iron Drome စနစ်(ဒုံးကျည်ကာကွယ်ရေးဒုံးခွင်းဒုံးစနစ်)များ၏ Saturation Point (ပြင်ပဒုံး စနစ်များကို ကြားဖြတ်ထောက်လှမ်းနိုင်သည့်အမှတ်)ကို ကျော်လွှားနိုင်ရန် နိုင်ငံအတွင်းသို့ ဒုံးကျည်များဖြင့် တရပ်စပ်ပစ်ခတ်မှုများကို နှစ်ပေါင်းများစွာ ပြုလုပ် ခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်းက ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်းသို့ ၃ ရက်အတွင်း ဒုံးအစင်းပေါင်း ၁,၅၀၀၀ ကျော် ပစ်လွှတ်ခဲ့ပြီး အများစုကို Iron Dromeစနစ်ဖြင့် ကြားဖြတ်ဖျက်ဆီးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပွား ခဲ့သည့် တိုက်ခိုက်မှုတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံနယ်မြေအတွင်းသို့ မိနစ် ၂၀ အတွင်း ဒုံးအရေအတွက် ၅,၀၀၀ ဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါတိုက်ခိုက်မှုကို အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ငွေကြေးအကုန်အကျများသည့် ဒုံးများဖြင့် ပြန်လည်တုံ့ပြန်ခဲ့ရပါသည်။

ဟားမက်စ်ဘက်မှ ပစ်လွှတ်သည့် ဒုံးတစ်စင်းသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၆၀၀ ခန့်သာကုန်ကျပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ Iron Drome စနစ်မှ တန်ပြန်ပစ်လွှတ်သည့် ဒုံးတစ်စင်းလျှင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၆၀,၀၀၀ အထိ ကုန်ကျနိုင်ပါသည်။ ထိုသို့ ကုန်ကျစရိတ် အဆ ၁၀၀ ကွာဟနေခြင်းသည် အဓိကပြဿနာဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံအသုံးပြုသည့် Iron Drome စနစ်သည် ယခင်က ဒုံးပမာဏအမြောက်အမြားကို ခုခံခဲ့ဖူးခြင်းမရှိဘဲ ဒုံးကျည်များ ပြန်လည်တပ်ဆင်ရာတွင် အချိန်ယူရပါသည်။ ယခုဖြစ်ပွားခဲ့သည့်တိုက်ခိုက်မှုသည် မည်သည့် နောက်ဆုံးပေါ် လေကြောင်းရန်ကာကွယ်ရေးစနစ် တပ်ဆင်ထားနိုင်သည့် မည်သည့်နိုင်ငံမဆို ဒုံးအစင်းပေါင်း ၅,၀၀၀ ခန့်ဖြင့် ရုတ်တရက်တိုက်ခိုက်မှုအား ခုခံ နိုင်မည်မဟုတ်သည်ကို ပြသနေပါသည်။ ယခုဖြစ်စဉ်တွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံကို တိုက်ခိုက်ရန် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၃ သန်းခန့်သာ ကုန်ကျခဲ့ပြီးအစ္စရေးနိုင်ငံသည် ပြန်လည်ကာကွယ်မှုများအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၃၀၀ ခန့် ကုန်ကျခဲ့ရပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဆင့်မြင့် လက်နက် နည်းပညာများတွင်လည်း အကန့်အသတ်များရှိနေပြီး မည်မျှပင်အဆင့်မြင့် ကုန်ကျ စရိတ်များသည့် နည်းပညာဖြစ်စေကာမူ အားနည်းချက်တချို့ရှိနေနိုင်ပါသည်။ တစ်ဖက် ရန်သူအနေဖြင့် အဆိုပါအချက်ကို နားလည်ထားသည့်အခါတွင် မိမိအားကုန်ကျစရိတ်အနည်းဆုံးဖြင့် တိုက်ခိုက်လာနိုင်သည်ကို သတိပြုရမည်ဖြစ်ပါသည်။

ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ စုံစမ်းထောက်လှမ်းရေး ပြုလုပ် နိုင်စွမ်း၊ သို့မဟုတ် တွေးခေါ်နိုင်စွမ်း ကျဆင်းသွားခဲ့ခြင်းကို မေးခွန်းထုတ်ဖွယ်ရာဖြစ်ပါသည်။ လက်ရှိအချိန်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွက် အစိုးရိမ်ရဆုံးအချက်မှာ ဒုံးကျည်များကို တားမြစ် နိုင်ရေးမဟုတ်ဘဲ ဟားမက်စ်အဖွဲ့များ နိုင်ငံအတွင်းသို့ ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာ နိုင်သည့် လုံခြုံရေးကျိုးပေါက်မှု ဖြစ်နေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ လက်နက်ကိုင် တိုက်ခိုက်ရေးသမားများ အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်းကို လေကြောင်း၊ ရေကြောင်းနှင့် မြေပြင်မှ နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဝင်ရောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းက အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အကြမ်းဖက်တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ရေး အခြေခံ ယူဆချက်အချို့ မှားယွင်းနေသည်ကို ပြသနေခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးကာကွယ်ရေးစနစ်များကရေကြောင်းနှင့် လေကြောင်းမှ(Gliding and Sailing) လက်နက်ကိုင်အများအပြား ဝင်ရောက်လာမှုကို စုံစမ်းထောက်လှမ်းနိုင်ခဲ့ပါက ယခုကဲ့သို့ ရုတ်တရက်တိုက်ခိုက်ခံရမှု မဖြစ်ပွားနိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ သို့သော်လည်း ယခုအခါ အားနည်းချက်များရှိနေခြင်းကြောင့် တစ်ဖက်က မမျှော်လင့်ထားသည့် နည်းပညာနိမ့်တိုက်ခိုက်မှုပုံစံဖြင့် အောင်မြင်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုက စုံစမ်းထောက်လှမ်းရေး၏ ကြီးမားသည့် ချို့ယွင်းချက်ကြောင့်ဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း ပို၍ အရေးကြီးသည့်အချက်မှာ တွေးခေါ်နိုင်စွမ်း ကျဆင်းခဲ့သည်ဆိုသည့်အချက်ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။

စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် Carl von Clausewitz က သီအိုရီနှင့် မူဝါဒများထက် လူသားများ၏ ရဲဝံ့စွန့်စားမှုနှင့် တွေးခေါ်နိုင်စွမ်း စွမ်းရည် များကို အသားပေးဖော်ပြလေ့ရှိပါသည်။ အစ္စရေး-ဟားမက်စ် ပဋိပက္ခတွင် ၎င်းယူဆချက်ကို လက်တွေ့မြင်ခဲ့ကြရပြီးဖြစ်ပြီး တောင်အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများအတွက်လည်း နောင်တွင်ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် ခြိမ်းခြောက်မှုများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရာတွင် ပြန်လည် သုံးသပ်ရမည့် သင်ခန်းစာတစ်ရပ်ဖြစ်ပါသည်။ တောင်အာရှဒေသသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှု အငြင်းပွားသည့်ကိစ္စများ အပြင်းထန်ဆုံးဖြစ်ပွားလေ့ရှိသည့် ဒေသဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံစီတွင် သောင်းကျန်းသူများကို ကြားခံအဖြစ် မွေးမြူထားသည်ဟုလည်း စွပ်စွဲမှုများ ရှိနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဆိုပါဒေသတွင် လက်နက်ကိုင်သောင်းကျန်းသူများ၏ တခြားတစ်နိုင်ငံအတွင်း ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကြိုတင်မသိမြင်နိုင်သကဲ့သို့ ရှောင်လွှဲ၍လည်းရမည်မဟုတ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တတိယအချက်အနေဖြင့် နယ်စပ်များတွင် အခြေချနေထိုင်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်းက အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့သည် တောင်အာရှဒေသရှိ ၎င်းတို့၏ အငြင်းပွားနယ်နိမိတ်များတွင် အခြေချနေထိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး အပြန်အလှန်စွပ်စွဲခဲ့ကြပါသည်။ အများစုက အဆိုပါပြဿနာသည် ရေရှည် လုံခြုံရေးအတွက် ပြဿနာဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်ဟု ယူဆခဲ့ကြပြီး မကြာသေးမီက ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏တိုက်ခိုက်မှုသည် ထိခိုက်လွယ်သည့် အရပ်သားများကို အဓိကခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည်လည်း မကြာသေးမီ နှစ်များအတွင်းက နယ်မြေကျုးကျော်မှုနှင့် လူမျိုးစုအခြေချနေထိုင်ရေးမဟာဗျူဟာကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည် (အထူးသဖြင့် West Bank တွင် လုပ်ဆောင်ခဲ့)။ ယခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် ကုလသမဂ္ဂက ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာတွင် ဆီးရီးယား၊ ဂိုလန်၌ အခြေချနေထိုင်မှုများ နှစ်ဆတိုးမြှင့်ရန် စီစဉ်နေပြီး ၎င်းနေရာတွင် အခြေချနေထိုင်သူ ၇၀၀,၀၀၀ ခန့်ရှိနေပြီ ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်က အဆိုပါအခြေချနေထိုင်မှုများသည် ငြိမ်းချမ်းရေး တည်တံ့ခိုင်မြဲမှုအတွက်ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့သည် ကျူးကျော်မှုများကို ရှေ့တန်းမှကာကွယ်ပေးမည့်သူများဖြစ်သည်ဟု အကြောင်းပြလေ့ရှိကြောင်း‌ဖော်ပြထားပါသည်။

သို့သော် Al-Aqsa Strom တိုက်ခိုက်မှုက အဆိုပါအယူအဆကို အကြီးအကျယ် ထိခိုက်စေခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါဒေသတွင်နေထိုင်သည့် အရပ်သားများက အားနည်းချက် တစ်ရပ် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံတောင်ပိုင်းတွင် နေထိုင်သည့် ပြည်သူများနှင့် လာရောက်လည်ပတ်သူများသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း ထိတ်လန့်ဖွယ် ဖြစ်ရပ်အမျိုးမျိုးဖြင့် ကြုံတွေ့ခဲ့ရပါသည်။ တိုက်ခိုက်မှုများသည် ဂါဇာမှ စတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သော်လည်း အရပ်သားထိခိုက်မှုသည် ပြောင်းလဲသွားခြင်းမရှိဘဲ မငြိမ်မသက်မှု ဖြစ်ပွားနေသည့် နေရာများတွင် အရပ်သားများ နေထိုင်မှုများလေ ထိခိုက်သေဆုံးမှု များလေဖြစ်ပါသည်။ အဆိုပါအချက်သည် တောင်အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများကို အစ္စရေး နိုင်ငံကပေးသည့် အရေးပါသော သင်ခန်းစာဖြစ်ပြီး ငြိမ်းချမ်းနေသည့်အချိန်တွင် အငြင်းပွားနယ်မြေများတွင် လူဦးရေနေထိုင်မှု ထူထပ်စွာရှိနေခြင်းသည် လုံခြုံရေးအား အထောက်အပံ့ပေးနိုင်သည်ဆိုသော်လည်း စစ်ပွဲစတင်ဖြစ်ပွားလာသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက်ရလဒ်များပြောင်းပြန်ဖြစ်သွားပြီဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

စတုတ္ထအချက်အနေဖြင့် ကြားခံစစ်ပွဲဆိုနှင့် ပတ်သက်ပြီး တောင်အာရှဒေသသည် အတွေ့အကြုံများစွာရှိခဲ့ဖူးပြီဖြစ်ပါသည်။ အင်အားပြိုင်ဆိုင်သော အင်အားကြီးနိုင်ငံများသည် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များကို လက်နက်တပ်ဆင်ပေးပြီး စစ်ပွဲတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်ခြင်းမရှိခဲ့ဘဲ အစ္စရေး-ဟားမက်စ် စစ်ရေးပဋိပက္ခတွင် အီရန်နိုင်ငံသည် ဟားမက်စ်ဘက်မှ တိုက်ရိုက်ပါဝင်ကူညီပေးခြင်းများ ပြုလုပ်ပေးနေသည်ဟု အစ္စရေး နိုင်ငံက အခိုင်အမာပြောကြားထားပါသည်။ အဆိုပါအချက်ကို အီရန်နိုင်ငံဘက်မှ ပြန်လည် ငြင်းဆိုထားသော်လည်း အစ္စရေးကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့နှင့် Hezbollah တို့အကြားအပြန်အလှန်ပစ်ခတ်မှုများကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အီရန်နိုင်ငံအပေါ် ထားရှိသည့် သံသယများ ပိုမိုအားကောင်းလာခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် ဟားမက်စ်ခေါင်းဆောင်များသည် ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်များအတွင်း ရုရှားနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့မှုကြောင့် တိုက်ခိုက်မှု များတွင် ရုရှားနိုင်ငံ ပါဝင်ပတ်သက်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်စရာများ ဖြစ်ပေါ် လာခဲ့ပါသည်။ ဟားမက်စ်၏ တိုက်ခိုက်မှုသည် အစ္စရေး-ဆော်ဒီအာရေဗျ မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေး အပြုသဘောဆောင်တော့မည့်အချိန်နှင့် အချိန်ကိုက်ဖြစ်ပေါ်လာသည်ကို ထောက်ပြထားပါသည်။ အဆိုပါအင်အားကြီးနိုင်ငံအနေဖြင့် ပုံမှန်သံတမန်ဆက်ဆံရေး ဖော်ဆောင်မှုများကို အနည်းငယ်မျှပင် လုပ်ဆောင်နိုင်စေကာမူ ဒေသတွင်းအာဏာ သက်ရောက်မှုများတွင် ပြောင်းလဲမှုများဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပြီး အီရန်နိုင်ငံ၏ ဖြစ်တည်မှုများ မှေးမှိန်လာနိုင်ပါသည်။

နိုင်ငံရေးနှင့် စစ်ရေးဗျူဟာသည် ခွဲခြား၍မရနိုင်ဘဲ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံနှင့် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးဖော်ဆောင်နိုင်ခဲ့လျှင်တောင်မှ အီရန်နိုင်ငံ၏ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားမှုများကို ခန့်မှန်းနိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ တောင်အာရှနိုင်ငံများ အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံကဲ့သို့ အရည်အချင်းရှိသည့်သူများကို အများဆုံး အသုံးချလေ့ ရှိသည့်နိုင်ငံတွင်ပင် ယခုကဲ့သို့ သတိလက်လွတ်မှုများကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရကြောင်းနှင့် ထိုကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်ခံရမှုမျိုးသည် မည်သည့်နိုင်ငံတွင်မဆိုပေါ်ပေါက်လာနိုင်ကြောင်းကို အလေးထား သတိပြုသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အချုပ်အားဖြင့် အချို့သော သင်ခန်းစာများသည် သိသာမြင်သာရှိသော်လည်း အချို့မှာမထင်ရှားကြပါ။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားမှုအများဆုံးဖြစ်သည့် ဒေသများတွင် တောင်အာရှဒေသပါဝင်ပြီး နျူကလီးယားပါဝါ ပိုင်ဆိုင်ထားသည့် အင်အားကြီး ၃ နိုင်ငံ၏ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှု ပဋိပက္ခများရှိနေသည့်အပြင် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် တိုက်ခိုက်မှု၊ ကြားခံစစ်ပွဲများနှင့် လက်နက်ကိုင်သောင်းကျန်းမှုများရှိနေသည့် နိုင်ငံငယ်များ ရှိနေပါသည်။ ဒေသတွင်းအစိုးရများအနေဖြင့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲတွင် ရဲရင့်မှုနှင့် ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးသုံးတိုက်ခိုက်မှုကို အလေးထားသင်ခန်းစာယူသင့်ကြောင်း အကြံပြု ရေးသားထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးရှင် Nilanthan Niruthan သည် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၏ Center for Law and Warfare (CLAW) တွင် လက်ရှိ ညွှန်ကြားရေးမှူးတာဝန်ထမ်းဆောင်နေသူ တစ်ဦးဖြစ်သည့်အပြင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာနှင့် ဥပဒေရေးရာများကို ရေးသားလေ့ရှိသူတစ်ဦး ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ပြင် ၎င်းသည် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားကာကွယ်ရေးတက္ကသိုလ်မှ နည်းပြတစ်ဦးလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ဆောင်းပါးတွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ နည်းပညာနိမ့် လက်နက်များဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်း ထိုးစစ်ဆင်နိုင်ခဲ့မှုများကို ထောက်ပြထားပြီး အရည်အသွေးမြင့်လက်နက်များအပေါ် အလွန်အမင်းမှီခိုအားထားနေမှု မြှင့်တင်နေခြင်း များသည် လုံလောက်မှုမရှိဘဲ အသိပညာကြွယ်ဝသည့် လူသားအရင်းအမြစ်များကို ပိုမိုပျိုးထောင် အသုံးချနိုင်ခြင်းသည် စစ်ဆင်ရေးများတွင်လည်း စစ်ရေးအသုံးစရိတ် အနည်းဆုံးဖြင့် ထိရောက်စွာဆောင်ရွက်နိုင်ကြောင်း သင်ခန်းစာဖော်ထုတ်ပြထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ထို့ပြင် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ စစ်ရေးဆိုင်ရာ တွေးခေါ်မှုများ သမားရိုးကျဆန်မှု၊ ယခင်က အောင်မြင်ခဲ့မှုများအပေါ် စိတ်ကြီးဝင်နေခဲ့ပြီး ပေါ့လျော့ခဲ့မှုတို့ကြောင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အားကောင်းသော ထောက်လှမ်းရေးစနစ်၊ အင်အားတောင့်တင်းသော စစ်တပ်နှင့် စွမ်းဆောင်ရည်မြင့် နည်းပညာများ ပိုင်ဆိုင်ထားသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအဖို့ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ အလယ်တွင် အရှက်ရစေခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ နည်းပညာမြင့်လက်နက်များ၊ သာလွန်အင်အားများဖြင့် ဂါဇာဒေသအား အလုံးစုံစစ်ဆင်ရေး ဆင်နွှဲနေပြီး ပြည်သူများ ဂါဇာဒေသမြောက်ပိုင်းမှ ထွက်ခွာကြရန် ကြေညာထားသည်ကို တွေ့ရသည်။[2] အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခမှာ သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာအချက်အလက်များအရ မည်သည့်ဘက်မှ မှားသည်၊ မှန်သည်ကို တစ်ထစ်ချဆုံးဖြတ်ရန် ခက်ခဲသော်လည်း လက်နက်နှင့် နည်းပညာ တောင့်တင်းသည့် စစ်တပ်တစ်ခုကို နည်းပညာမြင့်လက်နက်များမရှိသော်လည်း သမားရိုးကျ မဟုတ်သည့် နည်းလမ်းများကို ဖော်ထုတ်အသုံးချနိုင်ပါက ငွေကုန်ကြေးကျ သက်သာစွာဖြင့်ထိရောက်အောင် တိုက်ခိုက်နိုင်သည်ဟူသည့် အချက်ကို သင်ခန်းစာဖော်ထုတ်နိုင်ခြင်းသည်ပင် ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

131101823

[1]။ Nilanthan Niruthan.“ Al-Aqsa Storm: Lessons for South Asia”. The Diplomat, 11 October 2023, [/https://thediplomat.com/.../al-aqsa-storm-lessons-for.../]

[2]။ “Israel orders 1.1 million people in Gaza to move south: What to know”. Al Jazeera, 13 Oct 2023, [https:// www. aljazeera.com/news/2023/10/13/israel-orders-1-1-million-people-in-gaza-to-move-south-what-toknow#:~: text= Israel's% 20army%20has%20ordered%20the,offensive%20on%20the%20besieged%20enclave.]

အစ္စရေး-ဟားမက်စ် အရေးကိစ္စအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်နှင့် ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

တရုတ်နိုင်ငံ၏ အစ္စရေးနိုင်ငံအရေးအပေါ်ထားရှိသော သဘောထားများနှင့် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်းပဋိပက္ခ၏ သမိုင်းကြောင်း ဆိုင်ရာများကို ချိန်ထိုးသုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

ဟားမက်စ်စစ်သွေးကြွအဖွဲ့နှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအကြား ဖြစ်ပေါ်နေသည့် စစ်ရေး ပဋိပက္ခသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးပွဲစားဖြစ်ချင်နေသည့် တရုတ်နိုင်ငံ အတွက် ရှုပ်ထွေးသည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်လာပါသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် တရုတ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်း (West Bank တွင်ရှိသော ပါလက်စတိုင်းအစိုးရကိုဆိုလို) တို့၏ စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုဆောင်ရွက်နိုင်ရန် ကူညီပေးခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံ မီဒီယာများမှ အဆိုပါ ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲ အောင်မြင်နိုင်သည်ဟု ဖော်ပြခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုကဲ့သို့ အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ်တို့အကြား ပြင်းထန်သည့် စစ်ပွဲများ ဖြစ်လာခြင်းက တရုတ်နိုင်ငံအတွက် စိန်ခေါ်မှုအသစ်များဖြစ်လာပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် တည်ငြိမ်အေးချမ်းနေပါက စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်များ ပိုမိုရရှိနိုင်သကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးအဆင့်အတန်း တိုးမြှင့်ဖော်ဆောင်နိုင်သည်ဟု နိုင်ငံရေးလေ့လာ သုံးသပ်သူတစ်ဦးဖြစ်သည့် Moritz Rudolf ကပြောကြားခဲ့ပါသည်။ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ အစ္စရေးနိုင်ငံအပေါ် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခဲ့မှုကြောင့် အပြစ်မဲ့အရပ်သားများသေဆုံးမှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး အာရှဒေသတွင်းနိုင်ငံများနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ နိုင်ငံများက ဝေဖန်ရှုတ်ချမှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။

အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရမှုနှင့် ပတ်သက်၍ အမေရိကန်၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်နှင့် အခြားသောနိုင်ငံများသည် အစ္စရေးနိုင်ငံကို ထောက်ပံ့ကူညီရန် အသီးသီးထုတ်ဖော် ပြောကြား ခဲ့ကြသော်လည်း တရုတ်အစိုးရသည် ကြားနေသဘောထားဖြင့်သာ ရပ်တည်ခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံဘက်မှ ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်ခဲ့မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အပစ်အခတ်ရပ်စဲမှု များကို လျင်မြန်စွာဆောင်ရွက်ရန်နှင့် ၎င်းတို့အနေဖြင့် ပဋိပက္ခများကို ဖြေရှင်းနိုင်မည့် လွတ်လပ်သော ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံနှင့်အတူ Two-State Solution ကို အားပေးထောက်ခံ ပါသည်ဟု ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြောကြားခဲ့ပြီး ထိုရပ်တည်ချက်သည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို ဝေဖန်ရှုတ်ချခြင်းမဟုတ်ပါ။ အောက်တိုဘာလ ၈ ရက်တွင် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် Zhan Jun က တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုအရှိန်မြင့်လာခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်လျက်ရှိကြောင်း၊ တိုက်ခိုက်မှုနှင့် အရပ်သားသေဆုံးမှုမြင့်တက်လာခြင်းကို ကာကွယ်တားဆီးခြင်းသည် အရေးကြီးသည့် အချက်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် အရပ်သားများအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုကိုလည်း ရှုတ်ချပါသည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတ Xi အနေဖြင့် လက်ရှိအချိန် အထိ တရားဝင်ထုတ်ပြန်ချက်မျိုး ထုတ်ပြန်ထားခြင်းမရှိသေးကြောင်း ဖော်ပြထား ပါသည်။

သမိုင်းကြောင်းအရ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပါလက်စတိုင်းခေါင်းဆောင်များအကြားတွင် နီးကပ်သည့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးများရှိခဲ့ပါသည်။ ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံသမ္မတ Mahmoud Abbas သည် ယခုနှစ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသို့ (၅)ကြိမ်မြောက် ချစ်ကြည်ရေးခရီးသွားရောက် ခဲ့ပါသည်။ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်းက တရုတ်နိုင်ငံသည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် နက်ရှိုင်းသည့် ဆက်ဆံရေးများဖော်ဆောင်ခဲ့ပြီး အခြေခံအဆောက်အဦနှင့် အမျိုးမျိုးသော နည်းပညာကဏ္ဍများတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံရှိ အစ္စရေး သံရုံးမှ အကြီးတန်းအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သည့် Yuval Waks က အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအင်အား ဒုတိယအကြီးဆုံးနိုင်ငံဆီမှ ခိုင်မာသည့် တုံ့ပြန်ချက်များကို မျှော်လင့်လျက်ရှိကြောင်း၊ အပြစ်မဲ့ပြည်သူများ လမ်းပေါ်တွင် အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခံနေရသည့်အချိန်တွင် Two-State Solution ကို အကောင်အထည်ဖော်ရန် တိုက်တွန်းနေရမည့် အချိန်မဟုတ်ကြောင်းနှင့် တရုတ်နိုင်ငံ ကဲ့သို့ ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးနိုင်ငံအနေဖြင့် ယခုကိစ္စအပေါ် ခိုင်မာစွာရပ်တည်ပေးနိုင် လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ထားပါကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းရေးဆောင်ရွက်ပေးခြင်းကို ပိုမိုဆောင်ရွက် လိုသည့် သဘောရှိပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မတ်လတွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနှင့် အီရန်နိုင်ငံ တို့ကို သံတမန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် တရုတ်နိုင်ငံက စေ့စပ်ညှိနှိုင်း ပေးခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များက အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လွှမ်းမိုးမှုအတွက် စိန်ခေါ်မှုဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်သည်ဟု နိုင်ငံရေး လေ့လာသူများက သုံးသပ်ခဲ့ကြပြီး ဇွန်လအတွင်းက တရုတ်နိုင်ငံသည် အစ္စရေး- ပါလက်စတိုင်း ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးမှုများအတွက် အထောက်အကူဖြစ်စေမည့် မူကြမ်းတစ်ရပ်ကို အဆိုပြုခဲ့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အကျပ်အတည်း များဖြင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပါသည်။ အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းတို့အနေဖြင့် Oslo Accords ကို လက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ခဲ့ပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးလမ်းပြမြေပုံကို သဘောတူညီခဲ့သော်လည်း Two-State Solution အတွက် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို အောင်မြင်စွာ မလုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ဘဲ ဆွေးနွေးမှုများသည်လည်း ၂၀၁၄ ခုနှစ်ကတည်းက ရပ်ဆိုင်းသွားခဲ့ရကြောင်း ဖော်ပြ ထားပါသည်။

အချို့သော နိုင်ငံရေးလေ့လာသုံးသပ်သူများက တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့် ပတ်သက်ပြီး နှုတ်ဆိတ်နေခြင်းသည် ၎င်း၏ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအတွင်း အကျိုးစီးပွားကြောင့်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို အကြမ်းဖက်အဖွဲ့ဟု သုံးနှုန်းရန်ဆန္ဒမရှိဟု လေ့လာသူတစ်ဉီးကဝေဖန်ခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိဖြစ်ပေါ်နေသည့်ပဋိပက္ခက အမေရိကန် နိုင်ငံနှင့် တင်းမာမှုဖြစ်ပေါ်နေသည့် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် နောက်ထပ်ရှုပ်ထွေးမှုကို ဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။ အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတသည် အမေရိကန် အထက်လွှတ်တော် အကြီးအကဲ Chuck Schumer နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး အဆိုပါတွေ့ဆုံမှုတွင် Schumer က တရုတ်နိုင်ငံ၏ အစ္စရေးနိုင်ငံအပေါ်ထားရှိသည့် စာနာမှုကင်းမဲ့သည့် အပြုအမူများကို စိတ်ပျက်မိကြောင်းနှင့် တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတနှင့် ပြည်သူများအနေဖြင့် အစ္စရေးပြည်သူများနှင့်အတူရပ်တည်ပြီး ရက်စက်သည့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ရှုတ်ချရန်တိုက်တွန်းခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

Schumer ၏ ခရီးစဉ်ပြီးဆုံးပြီးနောက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနက တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများအားလုံးနှင့် ပြည်သူများအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုကို ရှုတ်ချပါကြောင်း၊ လက်ရှိ အရေးကြီးဆုံးအချက်မှာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ဆောင်ရွက်နိုင်ရန်နှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းရန်ဖြစ်သည်ဟု ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သော်လည်း တစ်ချိန်တည်းတွင် တရုတ်နိုင်ငံပိုင် Global Times သတင်းဌာနက အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ အစ္စရေးနိုင်ငံအပေါ်ထောက်ပံ့မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လုပ်ရပ်သည် ပဋိပက္ခကို အားပေးနေသည့် သဘောသက်ရောက်နေသည်ဟု ဝေဖန်ရေးသားခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံထက် စစ်ရေးအင်အားသာလွန်လျက်ရှိပါသည်။ အကယ်၍ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို အမှန်တကယ်ဖော်ဆောင်ပေးလိုလျှင် တစ်ဖက်သတ်ထောက်ပံ့ပေးနေမည့်အစား ပဋိပက္ခကိုထိန်းသိမ်းနိုင်မည့် အခြေအနေ တစ်ခုကို ဖော်ဆောင်ပေးသင့်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် လက်ရှိ ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ပဋိပက္ခများတွင် ကြားညပ်မည့်အခြေအနေကို မလိုလားသော်လည်း အင်အားကြီးနိုင်ငံများ ပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်၍ ဆွေးနွေးကြသည့်အခါတွင် ထိုင်ခုံနေရာရရုံသာ ဆောင်ရွက်နေသည်ဟု ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ယခု ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုတွင် အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ ဘက်မှ ရှိနေပြီး ရုရှား၊ တရုတ်နှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံအတော်များများသည် အပစ်အခတ် ရပ်ရန်၊ အရပ်သားများကို ပစ်မှတ်မထားရန်နှင့် ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် အစ္စရေးတို့၏ ကျူးကျော်စစ်ဖြစ်သော ၆ ရက်စစ်ပွဲ(Six Day War)မတိုင်မီ နယ်နိမိတ်မျဉ်းပေါ်တွင် မူတည်၍ နှစ်ဦးနှစ်ဖက်၏ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို အသိအမှတ်ပြုကြရန် ရပ်တည်လျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရပါသည်။ ထိုသို့ ရပ်တည်နေခြင်းမှာ သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာအခြေအနေများနှင့် ဆက်စပ်နေကြောင်းလေ့လာတွေ့ရှိရသည်။

လက်တွေ့မြေပြင်အခြေအနေသည် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် ၆ ရက်ကြာ စစ်ပွဲဆင်နွှဲခဲ့ပြီး ဆီးရီးယားနယ်စပ်ရှိ Golan Heights ဒေသ၊ အီဂျစ်နိုင်ငံ Sinai ကျွန်းဆွယ်ဒေသ၊ ပါလက်စတိုင်းများနေထိုင်နေသည့် ဂျော်ဒန်မြစ်အနောက်ဖက်ကမ်းရှိ West Bank ဒေသနှင့် မြေထဲပင်လယ်ဘက်ရှိ ဂါဇာဒေသ(ယခု ဟားမက်စ်များ စိုးမိုးထားသည့် နေရာ)၊ ဂျေရုစလင်မြို့အရှေ့ဘက်ဒေသများသို့ သိမ်းယူခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ထို့နောက်တွင်မှ ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် အီဂျစ်နှင့် စစ်ပြေငြိမ်းကာ အီဂျစ်နိုင်ငံ Sinai ကျွန်ဆွယ်ဒေသမှ ၎င်း၏ တပ်များအား ရုပ်သိမ်းခဲ့ပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် ဂါဇာရှိတပ်များ ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အခြားဒေသများအား အစ္စရေးနိုင်ငံမှ ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ပြီး West Bank ဒေသတွင်လည်း အုပ်စု A (အစ္စရေးအုပ်ချုပ်သော နေရာ)၊ အုပ်စု B (ပါလက်စတိုင်း အုပ်ချုပ်သောနေရာ)၊ အုပ်စု C (ပူးတွဲအုပ်ချုပ်သော နေရာ)ဟူ၍ (အစ္စရေးဘက်မှ အသာစီးရသော) Oslo II Accord ဖြင့် သဘောတူကာ သတ်မှတ်အုပ်ချုပ်နေကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ Gaza ဒေသအပါအဝင် West Bank ဒေသကိုလည်း အစ္စရေးတို့က စစ်တပ်၊ လေကြောင်းနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးတို့အရ လွှမ်းမိုးထားသည်သာဖြစ်ပြီး ယခု ပါလက်စတိုင်းအစိုးရဟူသည်မှာ အစ္စရေးနိုင်ငံမှ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ပေးထား၍ရရှိနေသည့် အခြေအနေသာဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။

ဂါဇာဒေသသည်လည်း မြေထဲပင်လယ်ဘက်မှ ပါလက်စတိုင်းများ နေထိုင်ရာ နေရာဖြစ်ပြီး West Bank ဒေသတွင်ရှိသော ပါလက်စတိုင်းများထက် အစ္စရေးနိုင်ငံကို မလိုလားသည့်အုပ်စုများ(ယခု ဟားမက်စ်အဖွဲ့)က လွှမ်းမိုးထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် သပွတ်အူကဲ့သို့ရှုပ်ထွေးသည့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ သမိုင်းကြောင်း များနှင့် လူမျိုးရေးဆိုင်ရာ သမိုင်းကြောင်းများ ရောယှက်လျက်ရှိနေပါသည်။ ထို့ကြောင့် လက်ရှိအခြေအနေတွင် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခအား သံတမန်ရေးအရ မည်သူ့ ဘက်မှ မှားသည်/မှန်သည်ကို ယတိပြတ်ဆုံးဖြတ်ရန်ခက်ခဲနေပြီး သမိုင်းကြောင်းအရ အစ္စရေးတို့ဘက်မှ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏အကူအညီဖြင့် တဖြည်းဖြည်းအသာစီးရယူလာကာ ဒေသတွင်း လွှမ်းမိုးထားနိုင်သည့် အနေအထားဟုသာဆိုရမည် ဖြစ်ပါသည်။

ထိုအကြောင်းများကြောင့် ရုရှား၊ တရုတ်နှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံအများစု အနေဖြင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး၊ နှစ်နိုင်ငံ အပြန်အလှန်အသိအမှတ်ပြုရေး (Two-State Solution)နှင့် အစ္စရေးတို့မသိမ်းပိုက်ရသေးသည့် ၁၉၆၇ ခုနှစ်မတိုင်မီ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုများ အပေါ်တွင် ညှိနှိုင်းကြရန် အဆိုပြုနေကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန် နိုင်ငံနှင့် အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဟားမက်စ်များပေါ်တွင်သာ အပြစ်တင်လိုဟန်ရှိပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ အသာစီးရနေသည့် အခြေအနေကိုသာ ထိန်းသိမ်းထားလိုဟန်ရှိပါသည်။ အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသတွင်ရှိသော ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော်လည်း ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့မှ အကြမ်းဖက်ဟု မသတ်မှတ်ရခြင်း၊ မသုံးနှုန်းခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပဋိပက္ခတစ်ခုအား မီဒီယာဖော်ပြချက်များပေါ်တွင်သာ မူတည်၍ အလွယ်တကူဆုံးဖြတ်ခြင်းများပြုလုပ်ပါက နိုင်ငံငယ်များအနေဖြင့် သံတမန်ရေးဆိုင်ရာ အမှားအယွင်းများ ရင်ဆိုင်လာရနိုင်ပါသည်။

ယခုဆောင်းပါးတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်အား ဝေဖန်လိုသည့်သဘောဖြင့် ရေးသားထားသော်လည်း လက်တွေ့တွင် တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့၏ သံတမန်ရေးဆိုင်ရာ အသုံးအနှုန်းနှင့် ရပ်တည်ချက်များမှာ နည်းလမ်းကျနေသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့ပြင် ယခုပဋိပက္ခသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် တိုက်ရိုက်ထိခိုက်ခြင်းမရှိဘဲ အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ထောက်ပံ့ကူညီရန် ဗျာများနေချိန်တွင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ပြဿနာရပ်များတွင် တိုက်ရိုက်မပါဝင်ဘဲ စီးပွားရေးနှင့် စစ်ရေးတည်ဆောက်၍ သံတမန်ရေးအရသာ ငြိမ်းချမ်းရေးဦးဆောင်သူ အဖြစ် ဆက်လက်ပုံဖော်သွားမည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထိုနည်းလမ်းသည်လည်း ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ စစ်ကြီးအတွင်းသို့ မပါဝင်ခင်အသုံးပြုခဲ့သည့် နည်းလမ်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

130101723

[1]။ PAK YIU,“ China hedges on Israel-Hamas war as U.S. urges stronger stance”. Nikkei Asia. 10 Oct 2023, [https://asia.nikkei.com/.../China-hedges-on-Israel-Hamas...]

ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအားလက်ဦးမှုရယူတိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရခြင်း၏နောက်ကွယ်မှ နိုင်ငံရေးရလိုမှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

နိဒါန်း

၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံမှ ဟားမက်စ် သူပုန်အဖွဲ့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်းသို့ သောင်းဂဏန်းခန့်ရှိသည့် ဒုံးကျည်များဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး အင်အားအလုံးအရင်းဖြင့် ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကာ ဓားစာခံအများအပြားကိုလည်း ဖမ်းဆီးသွားခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါတိုက်ခိုက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ Foreign Affairs ၏ အမှုဆောင်အယ်ဒီတာ Justin Vogt က အမေရိကန်နိုင်ငံ ပြည်ပဆက်ဆံရေးကောင်စီ၏ အမေရိကန်-အရှေ့အလယ်ပိုင်းသံတမန်ရေးဆိုင်ရာ Lowy အဖွဲ့ ထိပ်တန်းအဖွဲ့ဝင်အရာရှိ Martin Indyk ၏ အမြင်နှင့် သဘောထားအား မေးမြန်းခဲ့ပါသည်။ Martin Indyk သည် အစ္စရေးနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန်သံအမတ်အဖြစ် ၁၉၉၅ ခုနှစ်မှ ၁၉၉၇ ခုနှစ်နှင့် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်မှ ၂၀၀၁ ခုနှစ်ထိ နှစ်ကြိမ်တိုင် ခန့်အပ်ခြင်းခံခဲ့ရပြီး သမ္မတ ဘီလ်ကလင်တန် (Bill Clinton) ၏ အထူးလက်ထောက်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အရှေ့နှင့် တောင်အာရှ အရေးဆိုင်ရာ အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီ၏ စီနီယာဒါရိုက်တာအဖြစ်လည်းကောင်း၊ သမ္မတ Barack Obama လက်ထက်တွင် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်းဆိုင်ရာ အထူးသံတမန် အဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူဖြစ်ပါသည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

လက်ရှိတွင် လေ့လာသူများက ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက်မှု များကို အမေရိကန်နိုင်ငံဖြစ်စဉ် 9/11 ဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ပြောကြားလျက်ရှိခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ပြန်လည်မေးမြန်းရာတွင် Martin Indyk က ယခုကဲ့သို့ အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက် ခံရမှုသည် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ ကြီးမားသော ပေါ့လျော့မှုနှင့် အားနည်းချက်ကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အစ္စရေးတို့အနေဖြင့် ဂါဇာမြို့နှင့် အစ္စရေးနယ်နိမိတ်ဒေသများအကြားတွင် တံတိုင်းတစ်ခု တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် တိုက်ခိုက်မှုများ လုပ်ဆောင်ရဲလိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ယုံကြည်ထားကြကြောင်း၊ ထို့ပြင် အပစ်ရပ်ကာလ၌ ဂါဇာဒေသသည် စီးပွားရေးနှင့် အကောက်ခွန်လုပ်ငန်းများအတွက် အရေးပါလျက်ရှိကြောင်း၊ ဟားမက်စ် အဖွဲ့အနေဖြင့်လည်း ၎င်းတို့စီးပွားရေးအား ထိခိုက်မည့်တိုက်ခိုက်မှုများအား လုပ်ဆောင်မည် မဟုတ်ဘဲ ရေရှည်အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေးကိုသာ လိုလားလျက်ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ထားခဲ့ကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် 9/11 ဖြစ်စဉ်ကဲ့သို့ပင် လက်ရှိအချိန်တွင် လူအများက အံ့အား သင့်လျက်ရှိပြီး အဆိုပါမေးခွန်းနှင့်ပတ်သက်၍ တိကျသေချာသည့် အဖြေမရှိသော်လည်း အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ မိမိကိုယ်ကို မာနထောင်လွှားအထင်ကြီးမှုကြောင့် ထိုသို့တိုက်ခိုက်ခံ ခဲ့ရခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

ထို့နောက် ယခုလုပ်ရပ်နှင့်ပတ်သက်၍ ဟားမက်စ်သူပုန်အဖွဲ့၏ မဟာဗျူဟာ တွက်ချက်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ပြန်လည်မေးမြန်းရာတွင် Martin Indyk က ယခု အချိန်တွင် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအပါအဝင် အာရပ်ကမ္ဘာသည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေး ပုံမှန်ဖြစ်စေရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံကလည်း အစ္စရေးနိုင်ငံအား ပါလက်စတိုင်းအစိုးရနှင့် ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်အောင် ပံ့ပိုးလျက်ရှိကြောင်း၊ ထိုအချိန်တွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် အီရန်နိုင်ငံနှင့် ပူးပေါင်း၍ အမေရိကန်၊ ထို့ကြောင့် ယခုတိုက်ခိုက်မှုသည့် အစ္စရေးနှင့် အာရပ် နိုင်ငံများ တည်ဆောက်နေသည့် ဆက်ဆံရေးကို ဖျက်ဆီးနှောင့်ယှက်လိုက်ခြင်းပင် ဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ ၎င်းတို့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး တည်ထောင်နေသည့် အာရပ်နိုင်ငံများကို အရှက်ရစေရန်နှင့် ဟားမက်စ်နှင့် အီရန်နိုင်ငံတို့အနေဖြင့် အစ္စရေး နိုင်ငံအား စစ်ရေးအရအကျိုးအမြတ်ထွက်အောင် တိုက်ခိုက်နိုင်သည်ကို ပြသလိုခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ အစ္စရေးနှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတို့အကြား ငြိမ်းချမ်းရေးသဘော တူညီချက်များသည် ဟားမက်စ်နှင် အီရန်နိုင်ငံတို့အား ခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိရာ ထိုငြိမ်းချမ်းရေး မျှော်လင့်ချက်ကို ဖျက်ဆီးလိုက်ခြင်းသည် အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းအဖြစ် သတ်မှတ် ခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ ပါလက်စတိုင်းအရေးသည် ကမ္ဘာ့အလယ်တွင် အာရုံစိုက်ခြင်း ခံရပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံထုတ်လက်နက်များဖြင့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများကို သတ်ဖြတ် နေသည့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏လုပ်ရပ်များအား ပါလက်စတိုင်းလူထုက လက်ခံမည်မဟုတ် သောကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်နေသည့် ဆော်ဒီအာရေဗျ နိုင်ငံကဲ့သို့သော နိုင်ငံများအနေဖြင့် နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ အခက်တွေ့လိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ ဆိုလိုသည်မှာ ၎င်းတို့အနေဖြင့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများ သေဆုံးနေမှုကို မျက်ကွယ်ပြု၍ အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ငြိမ်းချမ်းသောနည်းလမ်းဖြင့် ကောင်းမွန်သောဆက်ဆံရေးဆက်လက်ဖော်ဆောင်ရန် မဖြစ်နိုင်တော့ကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

ယခုတိုက်ခိုက်ခံရမှုကို အစ္စရေးအစိုးရအနေဖြင့် တုံ့ပြန်လာနိုင်သည့် နည်းလမ်း များနှင့် ပတ်သက်ပြီး ဖြေကြားရာတွင် ယခင်ကလည်း ယခုကဲ့သို့ အကြမ်းဖက်မှုများ (၅)ကြိမ်တိုင် ကြုံတွေ့ခဲ့ဖူးကြောင်း၊ အစ္စရေးအစိုးရအနေဖြင့် စစ်တပ်များရွှေ့ပြောင်း တပ်ဖြန့်ချထားခြင်း၊ လေကြောင်းဖြင့် ဂါဇာဒေသအားတိုက်ခိုက်ခြင်း၊ ဟားမက်စ်ခေါင်းဆောင်အား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ခြင်းများ ပြုလုပ်လာနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊ အကယ်၍ ထိုသို့လုပ်ဆောင်ခြင်းက ဟားမက်စ်ဘက်မှ ဒုံးကျည်ဖြင့် ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်ခြင်းနှင့် ဓားစာခံလွှတ်ပေးရေးအတွက် ဆွေးနွေးမှုများဖြစ်မလာပါက အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာ ဒေသသို့ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်မှုများ(Full-scale Israeli Invasion of Gaza) လုပ်ဆောင် လာနိုင်ဖွယ်ရှိကြောင်း၊ အဆိုပါကျူးကျော်မှုတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ပါလက်စတိုင်း နိုင်ငံရှိ လူနေထူထပ်သည့်နေရာများကို ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုများ လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါက ပြည်သူအများအပြားသေဆုံးမည့်ကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက်လာမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း အဆင့်မြင့်လက်နက်များ ထောက်ပံ့ခြင်းကြောင့် အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေး နှစ်နိုင်ငံစလုံးအပေါ် ပြစ်တင်မှုများရှိလာပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံအား စစ်ပွဲရပ်တန့်ရန် ဖိအားပေးမှုများ ရှိလာနိုင်ကြောင်း၊ အရေးကြီးသည့်အချက်မှာ အကယ်၍ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသအား သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့မည်ဆိုလျှင်လည်း အစ္စရေးတပ်များ ဂါဇာဒေသမှ မည်သို့ပြန်လည်ဆုတ်ခွာမည်၊ မည်သည့်အချိန်တွင် ဆုတ်ခွာမည်၊ မည်သည့် အကျိုးအမြတ်များဖြင့် ဆုတ်ခွာမည်ဆိုသည့်အချက်များကို ဖြေရှင်းနိုင်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင်လည်း ဂါဇာဒေသမှ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာခဲ့ရပြီး ဂါဇာဒေသသို့ ပြန်လည်သွားရောက်လိုခြင်း မရှိကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟု(Netanyahu) လုပ်ဆောင်လာနိုင်သည့် အဆုံးအဖြတ်များနှင့်ပတ်သက်၍ ဖြေကြားရာတွင် နေတန်ယာဟုအနေဖြင့် အလုံးစုံစစ်ပွဲ မဖြစ်ပွားစေရန် သတိထားလုပ်ဆောင်သူဖြစ်ကြောင်း၊ ၎င်းအနေဖြင့် ဟားမက်စ် အဖွဲ့အား ပြစ်ဒဏ်ပေးသည့်အနေဖြင့် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများသာ လုပ်ဆောင် လာနိုင်ပြီး ထို့နောက် အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် ဓားစာခံလွတ်မြောက်ရေးအတွက် ဆွေးနွေးမှုများ စီစဉ်လုပ်ဆောင်နိုင်ကြောင်း၊ ထို့နောက် အမေရိကန်၊ အီဂျစ်နှင့် ကာတာ နိုင်ငံတို့၏ အကူအညီဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို ရပ်တန့်၍ မူလအခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိအောင်(The Status Quo Ante) လုပ်ဆောင်လာနိုင်ကြောင်း၊ သို့သော် ထိုသို့ဖြစ်လာရန် သံသယရှိနေကြောင်း၊ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ဟားမက်စ် အဖွဲ့၏ လက်ရှိရည်ရွယ်ချက်မှာ အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ပြင်းပြင်းထန်ထန် လက်တုံ့ပြန် လာပြီး West Bank ဒေသတွင်းထကြွမှုများ၊ Hezbollah တို့၏ တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် ဂျေရုစလင်တွင် ပုန်ကန်ထကြွမှုများ ဖြစ်ပွားလာပြီး ပဋိပက္ခပိုမိုပြင်းထန် လာစေရန် ရည်ရွယ်နေခြင်းဖြစ်ကြောင်း (တစ်နည်းအားဖြင့် နေရာပေါင်းစုံမှ ပါလက်စတိုင်းတို့၏ထကြွပုန်ကန်မှုများဖြစ်ပွားလာပြီး ပြဿနာပိုမိုကြီးထွားလာစေရန် ရည်ရွယ်နေခြင်း ဖြစ်ကြောင်း) ဖြေကြားထားပါသည်။

ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံမှ ရွေးချယ်လာနိုင်သည့် ယခင် အခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန် လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရှိ/မရှိနှင့် ပတ်သက်၍ ဖြေကြား ရာတွင် ပဋိပက္ခများ အရှိန်မြှင့် ဖြစ်ပေါ်လာချိန်တွင် တစ်ဖက်၌ Hezbollah အဖွဲ့ကို အနီးကပ်စောင့်ကြည့်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများ သေဆုံးမှု များပြား လာပါက Hezbollah အဖွဲ့အနေဖြင့် စစ်ပွဲတွင် ထဲထဲဝင်ဝင် ပါဝင်လာနိုင်ကြောင်း၊ Hezbollah အဖွဲ့တွင် ဒုံးကျည် ၁၅၀,၀၀၀ စင်းခန့်ရှိပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အဓိက မြို့ကြီးများပေါ်သို့ တစ်ပြိုင်တည်းပစ်ခတ်လာနိုင်ကြောင်း၊ ဤအခြေအနေသို့ ရောက်လာ ပါက ဂါဇာဒေသသာမက လက်ဘနွန်နိုင်ငံပါ စစ်ပွဲအတွင်းသို့ ရောက်ရှိလာမည် ဖြစ်ကြောင်း၊ တစ်ဖက်တွင်လည်း အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် Abraham Accords လက်မှတ် ရေးထိုးထားသော ဆော်ဒီအာရေဗျ၊ အီဂျစ်၊ ဂျော်ဒန်နှင့် အခြားနိုင်ငံများအနေဖြင့်လည်း ၎င်းတို့အကျိုးအတွက် ပဋိပက္ခအရှိန်လျှော့ချရန်နှင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန်ကိုသာ တောင်းဆို လာနိုင်ကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံအတွင်း လက်ရှိနိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုသည် စစ်ပွဲဆုံးဖြတ်မှုများ အပေါ် သက်ရောက်လာနိုင်မှု ရှိ/မရှိနှင့်ပတ်သက်၍ မေးမြန်းရာတွင် Martin Indyk က လက်ရှိနိုင်ငံရေးအရေးအခင်းအား အတိမ်အနက်ကိုမသိရသေးကြောင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ် အနေဖြင့် ပြည်သူများအား ကာကွယ်ရန်နှင့် အဆိုပါပြဿနာမှ ပြစ်တင်ခြင်းမခံရ စေရန် ကြိုးပမ်းနေကြောင်း၊ ဝန်ကြီးချုပ်သည် လက်ရှိအခြေနေများကို လက်ယာ အစွန်းရောက်နိုင်ငံရေးအဖွဲ့ဝင်များအား ဖြေရှင်းခွင့်ပြုမည်မဟုတ်ကြောင်း၊ ၎င်းတို့ အခွင့်အာဏာရပါက အခြေအနေများပိုဆိုးလာမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ ယခုအခါ အတိုက်အခံ ခေါင်းဆောင် Yair Lapid က ၎င်း၏ပါတီ၊ နေတန်ယာဟု၏ပါတီနှင့် အခြား အတိုက်အခံ ပါတီတစ်ခုပါဝင်သည့် အရေးပေါ်အစိုးရ (Emergency Government) တည်ထောင်ရန် အဆိုပြုနေကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် ဝန်ကြီးချုပ်နေတန်ယာဟုအနေဖြင့် လက်ယာစွန်း နိုင်ငံရေးသမားများအား ထိန်းချုပ်ခြင်း၊ ရှင်းလင်းခြင်းများ လုပ်ဆောင်လာနိုင်ကြောင်းဖြေကြားထားပါသည်။

လွန်ခဲ့သည့် နှစ် ၅၀ ခန့်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံသည် အီဂျစ်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ တို့၏ ထိုးစစ်ဆင်တိုက်ခိုက်မှုကို အောင်မြင်စွာပြန်လည်ခုခံနိုင်ခဲ့ကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် အဆိုပါ အောင်မြင်မှုကို အခြေခံ၍ ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ဟန့်တားထိန်းချုပ်ထားလိုကြောင်း၊ သို့သော်လည်း ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် ယခင်အစ္စရေးတို့ အနိုင်ယူခဲ့သည့် အီဂျစ်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတို့နှင့် မတူညီကြောင်း၊ ဟားမက်စ်သည် အစ္စရေးနိုင်ငံ ပျက်သုဉ်းရေး ကိုသာ ရည်ရွယ်၍ ငြိမ်းချမ်းရေးယူရန် ဆန္ဒမရှိကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် လွန်ခဲ့သည့် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် နှစ် ၅၀ က အောင်မြင်မှုကို အခြေခံသည့် မိမိကိုယ်ကို အထင်ကြီး မာနထောင်လွှားမှုသည် အလုပ်မဖြစ်တော့ကြောင်းနှင့် ထိုသို့ မိမိကိုယ်ကိုအထင်ကြီးခြင်း ကြောင့်ပင် ယခုကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်ခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် ပထမကမ္ဘာစစ်ကတည်းက ဖြစ်ပွားလျက် ရှိသည့် နယ်မြေအငြင်းပွားမှု၊ လူမျိုးရေးအငြင်းပွားမှု ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်ထိ ဖြေရှင်းနိုင်ခြင်းမရှိသည့် ကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ထို့ထက်ပို၍ ရှေးကျသည့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အငြင်းပွားမှုများနှင့်လည်း ဆက်စပ်လျက်ရှိနေပါသည်။ ယခု အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ထိပ်တိုက်စစ်ပွဲများ ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အီဂျစ်နိုင်ငံ မွတ်စလင်ညီနောင်အဖွဲ့နှင့် ကြီးကြီးမားမားဆက်စပ်နေသည့် အဖွဲ့ဖြစ်ပြီး ၁၉၈၇ ခုနှစ် ပါလက်စတိုင်းအုံကြွမှုမှ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ အတိတ်က အောင်မြင်မှုများကို အခြေခံ၍ ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို လျှော့တွက်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ယခုကဲ့သို့ မကြုံဖူးသည့် ကြီးမားသော အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက်မှုကို ခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုတိုက်ခိုက်မှု၏ နောက်ကွယ်တွင် အီရန်နိုင်ငံရှိနေပြီး သီတင်းပတ်ပေါင်းများစွာ လေ့ကျင့်ပေးခဲ့သည်ဟူသော သတင်းများလည်း ထွက်ပေါ်လျက်ရှိပါသည်။[2]

ယခုကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်ခံရမှုသည် မည်သည့်နည်းဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည် ဖြစ်စေ ယခုတစ်ကြိမ်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် အတော်အထိနာခဲ့ပြီး ဘေးကျပ်နံကျပ် အခြေအနေနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုက်သင့်သည့် လက်တုံ့ပြန်မှု ပြုလုပ်ပြီး မူလအခြေအနေကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ကြိုးပမ်းလာနိုင်သော်လည်း ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးအကျပ်အတည်းများလည်းရှိနေပါသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့နှင့် အလွယ်တကူငြိမ်းချမ်းရေးဆောင်ရွက်မှု၊ လိုက်လျောမှုများဆောင်ရွက်ပါကလည်း ပြည်တွင်းရှိ ပြည်သူများနှင့် ခေါင်းမာဂိုဏ်းသားများ၏ ဆန့်ကျင်မှုကို ခံရမည်ဖြစ်ပြီး စစ်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်ပြီးတိုက်ခိုက်ပါကလည်း ပါလက်စတိုင်းအရပ်သားပြည်သူများ များစွာသေဆုံးရမည်ဖြစ်ပြီး အစ္စရေးအပေါ်အမုန်းတရားများနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ ပါလက်စတိုင်းတို့၏ ထကြွမှုများနှင့် ရင်ဆိုင်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ဤသည်ပင် ဟားမက်စ်တို့၏ လိုလားချက်ဖြစ်ပါသည်။

ယခုတိုက်ခိုက် ခံရမှုသည် အစ္စရေးနိုင်ငံကိုသာမက ၎င်းနှင့် ဆက်ဆံရေးပြေလည်စေရန် ကြိုးပမ်းနေသည့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအပါအဝင် အခြားသော အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံများကိုလည်း နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ အခက်တွေ့စေပြီး ပါလက်စတိုင်းတို့ဘက်မှသာ ဝင်ရောက် ရပ်တည်ရမည့် အခြေအနေကို လမ်းကြောင်းပေးနေပါသည်။ လက်ရှိအချိန်တွင် အစ္စရေး နိုင်ငံအား အဓိကကူညီမည့် အမေရိကန်နိုင်ငံကိုယ်တိုင် ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးနှင့် စီးပွားရေးအကျပ်အတည်းများရင်ဆိုင်နေရသောကြောင့် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးဖြစ်မလာနိုင်ဟု တွက်ဆလာကြပါက ဖျက်အားပြင်းလက်နက်များ အသုံးပြုသည့် ဒေသတွင်းစစ်ပွဲကြီး တစ်ခုအသွင်သို့ ရောက်ရှိ လာနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

129101623

[1]။ “Why Hamas Attacked—and Why Israel Was Taken by Surprise”. Foreign Affair. October 7, 2023, [https://www.foreignaffairs.com/.../martin-indyk-why-hamas...]

[2] ။ “Iran Helped Plot Attack on Israel Over Several Weeks”. The Wall Street Journal. October 8, 2023, [https:// https://www.wsj.com/.../iran-israel-hamas-strike-planning...]