တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆင့်မြင့် Chip ထုတ်လုပ်မှုအား ထိန်းချုပ်လိုသည့်အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများတွင် အားနည်းချက်များရှိနေခြင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ Chip များ တင်ပို့မှုကို ကန့်သတ်ရန် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများ တိုးမြှင့်ချမှတ်မှုများ၊ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ထိုကန့်သတ်ချက် များကို ရှောင်ရှားပြီး ပြည်ပမှ Chip ထုတ်လုပ်ရေးနည်းပညာများနှင့် ထုတ်လုပ်ရေး ကိရိယာများ၊ စက်ပစ္စည်းအစိတ်အပိုင်းများ တင်သွင်းရန် ကြိုးပမ်းမှုနည်းလမ်းများနှင့် ရေရှည်တွင် ကြုံတွေ့ရနိုင်သည့် စိန်ခေါ်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

တရုတ်နိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ Chip တင်ပို့မှုကန့်သတ်ချက်များကို ကေျာ်လွှား၍ ကိုယ်ပိုင်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း(Chip)များထုတ်လုပ်နိုင်ရန် Shell Company ဟု ခေါ်သော ကုမ္ပဏီအတုများမှတစ်ဆင့် Chip များ မှောင်ခိုတင်သွင်းခြင်း၊ စက်အဟောင်း များကို အဆင့်မြှင့်တင်ဖန်တီးကာ ပြန်လည်အသုံးပြုခြင်းအပါအဝင် နည်းလမ်းအမျိုးမျိုးဖြင့် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ထိန်းချုပ်မှုများသည် တရုတ်ကုမ္ပဏီများ အတွက် အချိန်နှင့် ငွေကြေးကုန်ကျစရိတ်များ တိုးမြင့်စေသော်လည်း အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိသာ သက်ရောက်မှုရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံ၏ Huawei ကုမ္ပဏီသည် မကြာသေးမီကပင် 5G ကွန်ရက်စနစ်ကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ပါသည်။

၃။ Yuan Ze တက္ကသိုလ်မှ စီးပွားရေးပါမောက္ခ Jason Kao ၏ ပြောကြားချက် အရ နိုင်ငံတစ်ခု၏ Chip များ၊ ၎င်း၏အစိတ်အပိုင်းများနှင့် စက်ကိရိယာများ ဝယ်ယူ တင်သွင်းနေမှုကို အပြည့်အဝတားဆီးရန်မှာ အလွန်ခက်ခဲသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဤသို့တားဆီးရန် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းနှင့် နည်းပညာကျွမ်းကျင်သူဝန်ထမ်းများပါဝင်သည့် ကြီးမားကျယ်ပြန့်သည့် အကောက်ခွန်ကြီးကြပ်ရေးအဖွဲ့တစ်ခု လိုအပ်ရုံသာမက မဟာမိတ် နိုင်ငံများမှ အကောက်ခွန်အဖွဲ့များ၏ အကူအညီလည်း လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ယခင်နှစ်က ရုရှားကုန်သွယ်ရေးကုမ္ပဏီတစ်ခုသည် ဆွီဒင်နိုင်ငံရှိ Sandvik ကုမ္ပဏီမှ ထုတ်လုပ်သည့် သတ္တုပုံဖော်စက်များအား တင်သွင်းလိုခြင်းကြောင့် Jason Kao ၏ ပုဂ္ဂလိကအကောက်ခွန်နှင့်ပတ်သက်သော ဝန်ဆောင်မှုကုမ္ပဏီတွင် အလုပ်အပ်နှံခဲ့ပါသည်။ သို့ရာတွင် အဆိုပါစက်ပစ္စည်းများသည် စက်မှုလုပ်ငန်းအတွက်သာမက စစ်ဘက်ဆိုင်ရာသေနတ်ပြောင်းများပြုလုပ်ရာတွင်လည်း အသုံးပြုနိုင်ခြင်းကြောင့် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု ကန့်သတ်ချက်များအရ ငြင်းပယ်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းရုရှားကုမ္ပဏီသည် ထိုစက်ပစ္စည်းအား ဟောင်ကောင်ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ မှာယူခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု ကန့်သတ်ချက်များကို ရှောင်ရှားရန် ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ပ အခြေစိုက်ကုမ္ပဏီများနှင့် Shell ကုမ္ပဏီများကို အသုံးချလေ့ရှိပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု ကန့်သတ်ချက်များကို ကျော်လွှား နိုင်ကြောင်း ပြသသည့်အနေဖြင့် ဩဂုတ်လနှောင်းပိုင်းတွင် တရုတ်နည်းပညာကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်သော Huawei သည် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင် Chip ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည့် 5G စွမ်းရည်ရှိသော Mate 60 Pro စမတ်ဖုန်းကို ထုတ်လုပ်ရောင်းချခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးဌာန အတွင်းရေးမှူး Gina Raimondo က Huawei ကုမ္ပဏီသည် တရုတ်စစ်တပ်နှင့် ဆက်နွှယ်မှုရှိနေခြင်းကြောင့် ဤသို့တိုးတက်လာမှုသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားလုံခြုံရေးအတွက် အန္တရာယ်ရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။ သို့သော်လည်း Huawei ကုမ္ပဏီကလည်း စစ်တပ်နှင့် ဆက်နွှယ်နေသည်ဟူသောအချက်မှာ မှန်ကန်မှု မရှိဟု အကြိမ်ကြိမ်ငြင်းဆိုခဲ့ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ နောက်ဆုံးပေါ် Chip များ အသုံးပြုခွင့်ကို ကန့်သတ်ရန် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလက ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် ထိန်းချုပ်မှုများတွင် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုစည်းမျဉ်းသစ်များကို ထပ်မံထည့်သွင်း၍ အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နေ့တွင် ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါသည်။ ဤထုတ်ပြန်ချက်တွင် ကန့်သတ်ချက်များ ပိုမိုပါဝင်ပြီး ဗီယက်နမ်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျကဲ့သို့သော နိုင်ငံများသည် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ သတ်မှတ် ထားသော ပို့ကုန်ကန့်သတ်မှုစည်းမျဉ်းများကို လိုက်နာရမည်ဟု ပါရှိပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှစတင်၍ တရုတ်နည်းပညာကုမ္ပဏီ Huawei ကို ပို့ကုန် ကန့်သတ်ရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း Huawei ကုမ္ပဏီသည် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ဝင်ငွေယွမ် ၆၄၂.၃ ဘီလီယံ(အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၈၇.၉၃ ဘီလီယံ)ရရှိခဲ့ကာ ပြိုင်ဘက်အမေရိကန်ကုမ္ပဏီ Cisco ထက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၆.၉၉ ဘီလီယံ ပိုခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ နည်းပညာတိုးတက်မှုကို ကန့်သတ်ရန် အမေရိကန်နိုင်ငံသည် မဟာမိတ်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ ဂျပန်နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံတို့သည် အမေရိကန်နိုင်ငံကဲ့သို့ အဆင့်မြင့် Chip ထုတ်လုပ်ရေးကိရိယာများ တင်ပို့မှုအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များချမှတ်ခဲ့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံသည် စက်ကိရိယာများတင်သွင်းမှုကို ယခင်ကတည်းက တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် ထိရောက်မှုမရှိခဲ့ဟု ဆိုသည်။ ယခုချမှတ်ထားသည့် ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်များသည်လည်း နိုဝင်ဘာလ ၁၇ ရက်နေ့ အထိ အသက်ဝင်မည်မဟုတ်သောကြောင့် တရုတ်ကုမ္ပဏီများသည် ၎င်းတို့၏ ယခင် အမှာစာများကို ကြိုတင်တိုးချဲ့နိုင်မည့် အခွင့်အရေးရှိနေပါသည်။ Chip ထုတ်လုပ်သည့် စက်များကို ကန့်သတ်ရခြင်းထက် အပိုပစ္စည်းများနှင့် အထူးအစိတ်အပိုင်းများအား ကန့်သတ်ရန် ပိုမိုခက်ခဲပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ Chip ဖြန့်ဖြူးမှုဈေးကွက်ကို ပိတ်ဆို့ရန် တောင်ကိုရီးယား၊ ဂျာမနီနှင့် ဘယ်လ်ဂျီယံနိုင်ငံများအပြင် ဥရောပသမဂ္ဂတစ်ခုလုံးပါ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ဂျပန်အရာရှိတစ်ဦးက ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကာကွယ်ရေးအတွက် ရည်ရွယ်ထားခြင်းမဟုတ်သော ထုတ်ကုန်များအား သီးခြားနိုင်ငံ တစ်ခုသို့တင်ပို့ခွင့်ကို ပိတ်ပင်ပိုင်ခွင့်မရှိကြောင်းနှင့် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု စည်းမျဉ်းသစ် များသည် “စစ်ဆေးရမည့် စာရင်းများသာဖြစ်ပြီး တားမြစ်စာရင်းများ” (‌A Checklist, Not a Ban List)မဟုတ်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံမှ Tokyo Electron ၊ Nikon နှင့် Desco ကဲ့သို့ Chip ထုတ်လုပ်ရေးကုမ္ပဏီများသည် ၂၀၁၉ ခုနှစ်မှစ၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများတင်သွင်းမှု အဓိကရင်းမြစ်ဖြစ်သည့်အပြင် နယ်သာလန်နိုင်ငံမှ ASML နှင့် ASM ကုမ္ပဏီများ၏ Chip တင်သွင်းမှုသည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်မှ စ၍ မြင့်တက်လာခဲ့သည်ဟု တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကောက်ခွန်ကြီးကြပ်ရေးအဖွဲ့ထံမှ သိရှိရပါသည်။

လေ့လာသူများက အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုတွင် ချွတ်ယွင်းချက်များရှိနေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး Semanalysis သတင်းအဖွဲ့မှ Dylan Patel ၏ ပြောကြားချက်အရ အမေရိကန်နိုင်ငံသည်ပင် ၎င်းကုမ္ပဏီများ၏ စက်ပစ္စည်းများ လိုင်စင်လျှောက်ထားရန် လိုအပ်သော်လည်း တင်ပို့ခွင့်ကို အလွယ်တကူခွင့်ပြုထားဆဲဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ Chip ထုတ်လုပ်သည့် ကုမ္ပဏီများအတွက် အရေးပါသော ဈေးကွက်တစ်ခုအဖြစ် ဆက်လက်တည်ရှိနေ သေးပြီး ဇူလိုင်လမှ စက်တင်ဘာလအတွင်း ၎င်းတို့၏ ဝင်ငွေ ၄၈ ရာခိုင်နှုန်းကို တရုတ်နိုင်ငံမှ ရရှိခြင်းဖြစ်ပါသည်။ KLA ကုမ္ပဏီသည် ဧပြီလမှ ဇွန်လ သုံးလပတ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံမှ ၎င်းဝင်ငွေ၏ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ရရှိခဲ့သည်ဟု Lam Research အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားပါသည်။ ၎င်းကုမ္ပဏီများသည် အရည်အသွေးမြင့် စက်ကိရိယာများကို တရုတ်နိုင်ငံသို့ ဆက်လက်တင်ပို့ရန် ခိုင်မာသောစီးပွားရေး မက်လုံးများရှိနေပါသည်။ သို့ရာတွင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ စက်ကိရိယာများအား စစ်ရေးနယ်ပယ် အတွက် အသုံးချခြင်းရှိ/မရှိကို မသိရှိနိုင်သောကြောင့် စိန်ခေါ်မှုများရှိနေပါသည်။ Chip ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွင် လုပ်ကိုင်နေကြသည့် ကျွမ်းကျင်သူအချို့က စက်ကိရိယာ ဟောင်းများသည်လည်း ပြုပြင်မွမ်းမံ၍ အဆင့်မြင့် Chip များ ထုတ်လုပ်ရာတွင် အသုံးပြုနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ကန့်သတ်ချက်များကို ကျော်လွှားရန် အားနည်းချက်များနှင့် နည်းပညာအပြောင်းအလဲများကို အသုံးချရုံသာမက Shell ကုမ္ပဏီသစ်များထူထောင်ခြင်း၊ ကုမ္ပဏီများကို နာမည်ပြောင်းလဲ၍ ကုန်သွယ်မှုများအား ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ခြင်းတို့ကိုလည်း ပြုလုပ်လျက်ရှိပါသည်။ သတင်းရင်းမြစ်အချို့အရ အပိုပစ္စည်းများ တင်ပို့ရန် ခွင့်ပြုထားသည့် Chip များတွင် အခြားနည်းပညာမြင့် Chip များ တွဲဖက်တပ်ဆင်ကာ ပေးပို့ခြင်းကြောင့် အကောက်ခွန်အရာရှိများအနေဖြင့် မစစ်ဆေးနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုမှာ Chip အစိတ်အပိုင်းများအား တစ်စစီဖြုတ်၍ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းများအဖြစ် အပိုင်းလိုက်ပေးပို့ခြင်းဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိသည့်အချိန်မှသာ ပြန်လည်တပ်ဆင်နေပါသည်။ ထို့ပြင် Chip များ ထုတ်လုပ်ရေးအတွက် အဓိကလိုအပ်ချက်မှာ ကျွမ်းကျင်မှုနှင့် အတွေ့အကြုံရှိသည့် လူသားအရင်းအမြစ်များ ရရှိရန်ဖြစ်ပြီး ထိုအချက်ကို တရုတ်နိုင်ငံမှ မည်မျှအသုံးချ နေနိုင်သည်ကို ရှင်းလင်းစွာမသိရသေးဟု ဆိုသည်။

စက်မှုလုပ်ငန်းအမှုဆောင်များနှင့် လေ့လာသူများက တရုတ်နိုင်ငံအား တင်သွင်းမည့် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုသည် ထိရောက်သောနည်းလမ်းဖြစ်သော်လည်း အကျိုးသက်ရောက်မှု ရရှိရန် အချိန်ယူရမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ နယ်သာလန်နိုင်ငံအခြေစိုက် Datenna ကုမ္ပဏီ၏ မန်နေးဂျင်းဒါရိုက်တာ Martijn Rasser က Huawei ကုမ္ပဏီ၏ တိုးတက်မှုသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု မအောင်မြင်ခြင်းမဟုတ်ကြောင်း၊ Huawei ကုမ္ပဏီသည် ၎င်း၏အဆင့်မြင့်နည်းပညာအတွက် ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုများ မပြုလုပ်မီ ကြိုတင်မှာယူထားသည့်ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည့်အပြင် ထိန်းချုပ်မှုစာရင်းတွင် မပါဝင်ခဲ့သည့်ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုခဲ့ခြင်းကြောင့်သာဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရေရှည်တွင် တည်တံ့နိုင်မည်မဟုတ်ကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုများကို အကြိမ်များစွာ ပြင်ဆင်မွမ်းမံမှုများ ပြုလုပ်ရနိုင်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ထိုင်ဝမ် Chip ထုတ်လုပ်ရေး ကုမ္ပဏီ၏ Macronix ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သူ Miin Wu က Huawei ကုမ္ပဏီ၏ တိုးတက်မှုသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှုကို ကျော်လွှားနိုင်ကြောင်းပြသလျက်ရှိသော်လည်း နိုင်ငံတကာဈေးကွက်တွင် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ရန် ဆယ်စုနှစ်များစွာ နှောင့်နှေး ကြန့်ကြာသွားနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ထိန်းချုပ်မှု ကန့်သတ်ချက်များအကြားမှပင် တရုတ် နိုင်ငံသည် ပြည်ပမှအဆင့်မြင့် Chip များနှင့် ထုတ်လုပ်ရေးစက်ပစ္စည်းကိရိယာများကို တင်သွင်းရန် နည်းလမ်းပေါင်းစုံဖြင့်ကြိုးပမ်းခြင်း၊ စက်ယန္တရားဟောင်းများအား အဆင့် မြှင့်တင်အသုံးချနိုင်ရေး ဆောင်ရွက်ပြီး ၎င်း၏ Chip များအား အဆင့်အတန်းမြှင့်တင်နိုင်ရန် နည်းလမ်းမျိုးစုံဖြင့် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအဓိက အသုံးပြုသော နည်းလမ်းများမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပိတ်ဆို့ရေးဥပဒေများ မသက်ရောက်ခင် လိုအပ်သော ပစ္စည်းများကြိုတင်မှာယူခြင်း၊ ၎င်း၏ပြည်တွင်းကုမ္ပဏီများအား မကြာခဏ အမည် ပြောင်းလဲခြင်း၊ အခြားသော ပြည်ပနိုင်ငံများတွင် ကုမ္ပဏီထောင်၍ ထိုမှတစ်ဆင့် တင်သွင်းခြင်း၊ စက်ပစ္စည်းတစ်ခုလုံးမဟုတ်ဘဲ ၎င်းတွင်ရှိသော စက်ပစ္စည်းများကို အဆင့်မြှင့်တင်နိုင်ရန်အတွက် အပိုပစ္စည်းများကိုသာ မှာယူခြင်း၊ ပိတ်ဆို့ထားသော နိုင်ငံများရှိ ကုမ္ပဏီများနှင့် ညှိနှိုင်း၍ မှောင်ခိုတင်သွင်းခြင်းစသည့် နည်းလမ်းမျိုးစုံကို အသုံးပြုနေကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံ ကြုံတွေ့ရသည့် အဓိကစိန်ခေါ်မှုမှာ ကန့်သတ်ချက်စည်းမျဉ်း များအား အခြားနိုင်ငံများအားလုံးမှ လိုက်ပါဆောင်ရွက်ရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ တချို့နိုင်ငံများသည်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံအား မလွန်ဆန်နိုင်ခြင်းကြောင့် ပိတ်ဆို့မှု များကို ဟန်ပြဆောင်ရွက်နေသော်လည်း လက်တွေ့တွင် ထိရောက်မှုမရှိ ဖြစ်နေပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသည်ပင် ၎င်း၏ ပြည်တွင်းကုမ္ပဏီများအား ထိရောက်စွာ တားဆီးနိုင်ရန် ကန့်သတ်ချက်များရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏တရုတ်နိုင်ငံအပေါ်ပိတ်ဆို့မှုများသည် ရေတိုတွင် အခက်အခဲတချို့ရှိနိုင်သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကိုယ်ပိုင်ရပ်တည်မှုတည်ဆောက်ခြင်းအား တွန်းအားဖြစ်စေခဲ့ပြီး အချိန် ကာလတစ်ခုအတွင်း အနောက်အုပ်စု၏ နောက်ဆုံးပေါ် Chip နည်းပညာများအား ယှဉ်ပြိုင်နိုင်မည့် အနေအထားဖြစ်လာနိုင်သည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံများအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တိုးတက်လာသော နည်းပညာများနှင့်အတူ Supply Chain ကွန်ရက်တည်ဆောက်ပြီး အကျိုးတူဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ဖော်ဆောင်နိုင်ခြင်းသည်ပင် သက်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

136102523

[1]။ Cheng Ting-Fang,“How China's Tech Ambitions Slip Through the U.S. Export Control Net”. Nikkei. 20 October 2023, [/https://asia.nikkei.com/.../How-China-s-tech-ambitions.../]

အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် စစ်ပွဲမှ ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ နိုင်ငံရေးအရ အမြတ်ထုတ်နိုင်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင်းရှိ အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးဩဇာလွှမ်းမိုးမှုအား စိန်ခေါ်မှုဖြစ်ပေါ်စေခြင်းနှင့် ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ အနေဖြင့် ၎င်းပဋိပက္ခမှ နိုင်ငံရေးအမြတ်ထုတ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုအခြေအနေများနှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အောက်တိုဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်သည် အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟု အပါအဝင် အီဂျစ်၊ အီရန်၊ ဆီးရီးယားနိုင်ငံများနှင့် ပါလက်စတိုင်းအဖွဲ့တို့မှ အာဏာပိုင်များအား ဖုန်းခေါ်ဆို၍ ဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်သည် အစ္စရေးနိုင်ငံသားများ သေဆုံးမှုအတွက် ဝမ်းနည်းကြောင်း ပြောကြားခဲ့သော်လည်း ဟားမတ်စ်အဖွဲ့၏ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ ရှုတ်ချပြောဆိုခဲ့ခြင်းမရှိခဲ့ပါ။ သမ္မတပူတင်သည် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း နှစ်ဖက်အဖွဲ့ များအား အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန်တောင်းဆိုခဲ့ပြီး ဤပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန် နိုင်ငံအား ပြစ်တင်ရှုတ်ချခဲ့ကြပါသည်။

အဆိုပါ ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်နှင့် ခေါင်းဆောင်များ ဆွေးနွေးမှုတွင် အဓိက အချက် ၂ ချက်ကိုတွေ့ရှိရပြီး ပထမအချက်မှာ ရုရှားနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့အကြား ဆက်ဆံရေးတင်းမာလာသည့်အချက်ဖြစ်ကာ ဒုတိယအချက်မှာ ရုရှားနိုင်ငံသည် ၎င်းအပေါ် အနောက်အုပ်စုများ အာရုံစိုက်မှုလျော့ပါးစေရန် အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် စစ်ပွဲအား အသုံးချခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံ၏လုပ်ဆောင်မှုကို တရုတ်နိုင်ငံမှ ထောက်ခံနိုင်သည့်အလားအလာ ရှိပြီး ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်သည် ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသို့ တက်ရောက်ရန် အောက်တိုဘာလ ၁၈ ရက်နေ့တွင် တရုတ်နိုင်ငံ Beijing မြို့သို့ သွားရောက်ခဲ့ပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင် ကလည်း အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ စစ်ရေးတုံ့ပြန်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အကြံဉာဏ်ပေးရန်၊ ဂါဇာ ကမ်းမြောင်ဒေသအား အကူအညီပေးရန်၊ အီရန်နိုင်ငံနှင့် ၎င်း၏ဆက်စပ်အုပ်စုများ ပဋိပက္ခတွင် ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုအား ဟန့်တားရန်အတွက် အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုနှင့် သွားရောက်တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခဲ့ပါသည်။ ဤကဲ့သို့ ယူကရိန်းနိုင်ငံအရေး၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအရေးများနှင့်ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံကြီးများမှ ခေါင်းဆောင်များ အပြိုင်အဆိုင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုများပြုလုပ်နေခြင်းသည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာနိုင်ငံရေးတွင် ၎င်းတို့၏ သဘောထားကွဲလွဲမှုများကို ပြသနေခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုသည် ယခင်က ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်နှင့် ရင်းနှီးသည့် ဆက်ဆံရေးရှိပြီး မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်းကလည်း ရုရှား နိုင်ငံသို့ အကြိမ်များစွာသွားရောက်လည်ပတ်ခဲ့ပါသည်။ ဤကဲ့သို့ ရင်းနှီးသည့် ဆက်ဆံရေး ရှိသော်လည်း ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်သည် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုအား ပြစ်တင်ရှုတ်ချခြင်းမရှိခဲ့ပါ။ ဤတိုက်ခိုက်မှုတွင် ရုရှားနိုင်ငံသား ၁၆ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ၈ ဦးမှာ ပျောက်ဆုံးလျက်ရှိပါသည်။ ယခင်က အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုသည်၂၀၁၅ ခုနှစ် အိမ်နီးချင်းဆီးရီးယားနိုင်ငံ၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပဋိပက္ခတွင် ပါဝင်ခဲ့သော ရုရှားနိုင်ငံ၏ အရေးပါသည့် အခန်းကဏ္ဍကို ထောက်ရှုကာ ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်နှင့် ဆက်ဆံရေးတိုးမြှင့်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသည် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ အစိုးရ Bashar al-Assad ကို ထောက်ခံမှုပြုလုပ်ခဲ့ပြီး Assad အစိုးရအား ဆန့်ကျင်သည့်သူပုန်အဖွဲ့များအား ချေမှုန်းရန် လေကြောင်းမှပစ်ကူပေးတိုက်ခိုက်ရာတွင် ကူညီပေး ခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုသည် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတွင် အီရန်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကိုလျှော့ချရန်၊ Hezbollah အဖွဲ့အား ခေတ်မီလက်နက်များ ထောက်ပံ့မှုကို တားမြစ်ရန်၊ ဆီးရီးယားနိုင်ငံတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ဆန့်ကျင်သော အဖွဲ့များ၏ အခြေစိုက်စခန်းဖြစ်လာခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံရှိ Hezbollah အဖွဲ့၏ပစ်မှတ်များအား ရုရှားနိုင်ငံ၏ဝင်ရောက် စွက်ဖက်မှုမရှိဘဲ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှု လွတ်လပ်စွာပြုလုပ်နိုင်ရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ [2] လေ့လာသူအချို့က အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုသည် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်ကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးတွင် ဩဇာအာဏာကြီးမားသူများကို အရေးတယူဆက်ဆံလေ့ရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ထို့ကြောင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံအား ရုရှားနိုင်ငံမှ ကျူးကျော်သည့် အခါတွင် ၎င်းအနေဖြင့် ပွင့်လင်းစွာဝေဖန်နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ ယူကရိန်းအစိုးရမှ လက်နက်များ ထောက်ပံ့ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့သော်လည်း ထောက်ပံ့နိုင်ခဲ့မှုမရှိခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ရုရှားနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့အကြား ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်စေသည့် အဓိက အချက်မှာ အစ္စရေးနိုင်ငံသား ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် ယခင်ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှ ကူးပြောင်းလာကြသူများဖြစ်ပြီး ရုရှားဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ပူတင်သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ဒေသတွင်းအင်အားကြီးနိုင်ငံတစ်ခု အဖြစ် လက်ခံထားပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟုကလည်း ရုရှားနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီစနစ်ထူထောင်နိုင်ခြင်းမရှိမှုကို လျစ်လျူရှုထားပါသည်။ ရုရှားနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့ အနေဖြင့် အပြုသဘောဆောင်သည့်ဆက်ဆံရေးအား ဖော်ဆောင်လျက်ရှိသော်လည်း ရုရှားနိုင်ငံသည် ယခင်ကတည်းကပင် ပါလက်စတိုင်းအမျိုးသားရေးဝါဒကို ထောက်ခံ အားပေးခဲ့ပါသည်။ ၁၉၇၃ ခုနှစ် အစ္စရေးနိုင်ငံအား တိုက်ခိုက်မှုတွင် ရုရှားနိုင်ငံသည် ပါလက်စတိုင်း တိုက်ခိုက်ရေးသမားများအား လေ့ကျင့်ပေးခြင်းနှင့် အာရပ်နိုင်ငံများအား လက်နက်တပ်ဆင်ပေးခြင်းများပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသည် သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံထက် ဆီးရီးယားနိုင်ငံနှင့် ပိုမိုနီးကပ်သည့် ဆက်ဆံရေးရှိကြောင်း ဖော်ပြ ထားပါသည်။

သို့ရာတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံတောင်ပိုင်းအား ဟားမတ်စ်အဖွဲ့မှ တိုက်ခိုက်မှုတွင် ရုရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့ခြင်းမရှိသော်လည်း အီရန်နိုင်ငံ၏ ကျောထောက် နောက်ခံဖြစ်သည့် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့ ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် အာဏာရရှိခဲ့သည့် အချိန်မှစ၍ ကောင်းမွန်သည့် ဆက်ဆံရေးကို တည်ဆောက်ခဲ့ပါသည်။ ရုရှား နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး Sergei Lavrov သည် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့မှ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်သူ Khaled Meshaal ကို ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် မော်စကိုသို့ ခေါ်ယူတွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ၇ ပတ်ကြာ စစ်ပွဲတွင်လည်း ဟားမတ်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များကိုတိုက်ခိုက်ရန် ရုရှားနိုင်ငံထုတ် တင့်ဖျက် ဒုံးကျည်များကို အသုံးပြုခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ရုရှားနှင့် အီရန်နိုင်ငံတို့၏ ရင်းနှီးသည့်ဆက်ဆံရေးသည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် တင်းမာမှု ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပါသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ရုရှားနိုင်ငံသည် ယူကရိန်းနိုင်ငံ၏ အခြေခံအဆောက်အဦနှင့် စစ်ဗျူဟာအချက်အချာနေရာများအား တိုက်ခိုက်ရန်အတွက် အီရန်နိုင်ငံမှ ‘Shaded Kamikaze’ ဒရုန်း ရာပေါင်းများစွာကို မှာယူအသုံးပြုခဲ့ပြီး ယခုအခါတွင် အီရန်နိုင်ငံ၏ အကူအညီဖြင့် ၎င်းအမျိုးအစား ကိုယ်ပိုင်ဒရုန်းများ ထုတ်လုပ်နိုင်ရန် စီစဉ်လျက်ရှိပါသည်။ အပြန်အလှန်အနေဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံသည် အီရန်နိုင်ငံအား တိုက်ခိုက်ရေးရဟတ်ယာဉ်များနှင့် လေကြောင်းရန်ကာကွယ်ရေး စနစ်များ ပံ့ပိုးပေးသွားမည်ဖြစ်ပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနှင့် ဟားမတ်စ်တို့ အကြား ပဋိပက္ခများတိုးမြင့်လာစေရန် ရည်ရွယ်ချက်ရှိမည်မဟုတ်ဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း ဤပဋိပက္ခသည် အခြားအာရပ်နိုင်ငံများအထိ ကြီးထွားလာမည့်ကိစ္စကိုလည်း အလေးထား လိမ့်မည်မဟုတ်ဟု ဆိုပါသည်။ ဟားမတ်စ်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုသည် ယူကရိန်းစစ်ပွဲအား အနောက်အုပ်စု၏ အာရုံစိုက်မှုကို လျော့ကျစေပါသည်။ ယခုအခါ အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်အနေဖြင့် ယူကရိန်းနိုင်ငံအား နောက်ထပ်အကူအညီပေးနိုင်ရန်သာမက အစ္စရေးနိုင်ငံ အရေးပေါ်အခြေအနေအား အကူအညီပေးနိုင်ရန်လည်း အမေရိကန်ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်တွင် ဆွေးနွေးနေရပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအား အကူအညီပေးရမည်ဆိုပါက ယူကရိန်းနိုင်ငံသို့ အကူအညီပေးမှု နည်းပါးသွားနိုင်ပြီး ရုရှားနိုင်ငံအတွက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမည်ဖြစ်ပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသသို့ လေယာဉ်တင်သင်္ဘော နှစ်စီးနှင့် ထိပ်တန်းသံတမန် Antony Blinken ကို စေလွှတ်ကာ ပဋိပက္ခများ ထပ်မံကြီးထွားမှုမရှိစေရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ အစ္စရေးနိုင်ငံကို ပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ရန် ပြင်ဆင်နေသည့် ဒုံးကျည် ၁၅၀,၀၀၀ ပိုင်ဆိုင်သော Hezbollah အဖွဲ့ကို တားဆီးရန်ဖြစ်ပြီး အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခ ပိုမိုကြီးထွားလာပါက ရုရှားနှင့် အီရန်နိုင်ငံတို့အတွက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမည့်အချက် ၂ ချက်ရှိပါသည်။ ပထမအချက်မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသရှိ ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့ ဈေးနှုန်းများ သိသာစွာမြင့်တက်လာမည်ဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံစလုံး၏ စွမ်းအင်စီးပွားရေးအတွက် အကျိုးရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ ရုရှားနိုင်ငံသည် ဤအကျိုးအမြတ်မှ ယူကရိန်းစစ်ပွဲအတွက်ငွေကြေးအထောက်အပံ့ ပိုမိုရရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။ ဒုတိယအချက်မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အစီအမံများကို ထိခိုက်စေမည်ဖြစ်ပြီး ယခုအချိန်တွင်ပင် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့ကြောင့် အမေရိကန်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတို့အကြား ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်ကို အကန့်အသတ်မရှိ ဆိုင်းငံ့ထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့အား ရှုတ်ချမှုမပြုလုပ်ခြင်းသည် ရုရှား နိုင်ငံနှင့် သဘောထားတူညီနေသည့် အခြေအနေဖြစ်နိုင်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခတိုးမြင့်လာမှုအား စိုးရိမ်သည်ဟု ပြောကြားလျက် ရှိသော်လည်း မည်သည့်အထောက်အပံ့မျှ ပေးအပ်ခြင်းမရှိပါ။ တရုတ်သတင်း ဌာနများက အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ဤပဋိပက္ခတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ဦးဆောင် ပါဝင်နေသည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ဩဇာလွှမ်းမှုအား စိန်ခေါ်ခြင်းခံရမှုအပေါ် ရုရှားနိုင်ငံကဲ့သို့ပင် တရုတ်နိုင်ငံသည်လည်း ဝမ်းမြောက်နေနိုင်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးဇာတ်ခုံတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ ဦးဆောင်နေမှုကို ပျက်ပြားစေရန် ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ယခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် အီရန်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံတို့ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေးကို ကြားဝင်ကူညီပေးရန် ကြိုးပမ်း ခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့၏လုပ်ဆောင်ချက်များကို ကြိုတင်ခန့်မှန်း နိုင်ခြင်းမရှိသော်လည်း အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် ဖြစ်ပေါ် လာမည့် အနှောင့်အယှက်များကို တားဆီးလိမ့်မည်မဟုတ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် ဖော်ပြထားသော ရုရှားနိုင်ငံ၏ လတ်တလောသံတမန်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများကို သုံးသပ်ခြင်းအားဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသအတွင်း ၎င်း၏ သြဇာ လွှမ်းမိုးမှုကို ရရှိနိုင်ရန်၊ အစ္စရေး-ဟားမတ်စ် ပဋိပက္ခကိုအသုံးပြု၍ အနောက်အင်အားကြီး နိုင်ငံများ ယူကရိန်းအရေးကို အာရုံမစိုက်နိုင်ရန်နှင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကျဆင်းစေရန်ပါးနပ်စွာ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးတွင် ပြိုင်ဆိုင် နေသော အင်အားကြီးနိုင်ငံများအချင်းချင်း ထိုကဲ့သို့သော သံတမန်ရေးရွှေ့ကွက်များမှာ ထူးဆန်းသည်ဟု မဆိုနိုင်သော်လည်း အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် မချိတင်ကဲ အခြေအနေနှင့် ရင်ဆိုင်နေရကြောင်းကို ဤဆောင်းပါးတွင် ထင်ရှားစွာတွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။

လက်တွေ့တွင်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခအတွက် ထောက်ပံ့ကြေးငွေများနှင့် အခြားပြဿနာရပ်များကို အာရုံစိုက်နေရပြီ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုရှား-ယူကရိန်း ပဋိပက္ခမှာ ကမ္ဘာ့မီဒီယာများပေါ်တွင် မှေးမှိန်သွား သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ၏ ပဋိပက္ခသည် ယခုထက် ပိုမိုကြီးထွားလာမည်ဆိုပါက ရုရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ၏ ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့တင်ပို့မှုဈေးကွက်နှင့် ပူးပေါင်း၍ ၎င်း၏စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အကျိုးအမြတ်များ ယခုထက်ပိုမိုရရှိလာနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည်လည်း ဤပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်၍ သံတမန်ရေးစကားလုံးများကို ပြောဆိုနေသော်လည်း ရုရှားနိုင်ငံနည်းတူ ပါလက်စတိုင်း၏ ဖြစ်တည်မှုကို အသိအမှတ် ပြုသည့် Two-state Solution ကိုသာ အဓိကထား ပြောကြားနေပြီး ပြဿနာရပ်များတွင်သံတမန်ရေးအသုံးအနှုန်းများကို ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်းဆောင်ရွက်နေသည်ကို တွေ့ရှိ ရပါသည်။ ထို့ပြင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရေနံလိုအပ်ချက် များစွာကို ဖြည့်ဆည်းပေးလျက်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပိုးလမ်းမစီမံကိန်းအတွက်လည်း အရေးပါသောဒေသဖြစ်သောကြောင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတည်ငြိမ်မှုကိုသာ ဦးတည်ချက် ထား၍ ၎င်း၏ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ဖြန့်ကြက်လာမည်သာ ဖြစ်ပါသည်။

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခဖြစ်ပေါ်လာချိန်တွင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအကြား၌ နိုင်ငံရေး၊ သံတမန်ဆက်ဆံရေး လျင်မြန်စွာပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိပြီး အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ နှစ်ပေါင်းများစွာ အုပ်စိုးလာသော Unipolar ဖြစ်တည်မှု ကျဆင်းခဲ့ပြီး Multipolar ဖြစ်တည်မှု ပိုမိုလျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲလျက်ရှိနေခြင်းကြောင့် ထိုဖြစ်စဉ်များနှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာပြောင်းလဲ၍ မိမိတို့နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရေးသည်သာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများအတွက် ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

135102423

[1]။ “Vladimir Putin’s Plan to Profit from The Israel-Hamas War”. The Economist. 17 October2023, [/https:// www.economist.com/ briefing/ 2023/ 10/17/ putins-plan-to-profit-from-the-israel-hamas-war/]

[2]။ Amos Yadlin, Ari Heistein,“Ending the War in Syria: An Israeli Perspective”. Council of Councils. 21 Sep2017, [/https:// www.cfr.org/ councilofcouncils/global-memos/ending-war-syria-israeli-perspective/]

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခနှင့်စပ်လျဉ်း၍ တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများ၏ သဘောထားအမြင်များနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ဖြစ်ပွားနေသည့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ် တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် ပတ်သက်၍ တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများအပေါ် သက်ရောက်မှု၊ တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများ၏ ဟားမက်စ်အဖွဲ့အပေါ်ထားရှိသည့်သဘောထားအမြင်၊ သံတမန်ဆက်ဆံရေးဆောင်ရွက်ချက်များနှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့မှစ၍ အစ္စရေးနိုင်ငံအား အကြီးအကျယ်တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသအနီးရှိ အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ မြို့များသို့ ဝင်ရောက်၍ လူပေါင်းရာနှင့်ချီအား သတ်ဖြတ်ကာ ဒါဇင်နှင့်ချီသော လူများကို ဓားစာခံ အဖြစ် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ပါသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိဖြင့် စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သောကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား စစ်ကြေညာခဲ့ပြီး ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရှိ ၎င်းတို့၏စစ်အခြေစိုက် စခန်းများကို လေကြောင်းမှ ပစ်ခတ်တိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင်နေတန်ယာဟုက ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသတစ်ခုလုံးကို ထိန်းချုပ်နိုင်ရေးနှင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ချေမှုန်းရန်အတွက် ထိုးစစ်ဆင်မှုများပြုလုပ်သွားမည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားပြီး တစ်ပတ်အတွင်း လူပေါင်း ၂,၉၀၀ ကေျာ် သေဆုံးခဲ့ကာ သေဆုံးသူများထဲတွင် နိုင်ငံခြားသားများလည်း ပါဝင်ခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေး- ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် တောင်အာရှဒေသနှင့် ပထဝီဝင်အနေအထားအရ စပ်လျဉ်းခြင်း မရှိသော်လည်း ၎င်းတို့၏အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များသည် တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများအပေါ် တိုက်ရိုက်၊ သို့မဟုတ် သွယ်ဝိုက်၍ သက်ရောက်လျက်ရှိပါသည်။ တောင်အာရှဒေသတွင်းမှ နိုင်ငံ ၈ ခုအနက် နီပေါ၊ အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ဘူတန် ၄ နိုင်ငံသာ အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေးရှိပါသည်။ အစ္စရေး-ဟားမက်စ် တိုက်ခိုက်မှုများအတွင်း နီပေါနိုင်ငံသား ၁၀ ဦး သေဆုံးခဲ့ပြီး ရာနှင့်ချီသော ဒုက္ခသည်များသည် ဗုံးခိုကျင်းများတွင် ခိုအောင်း နေခဲ့ရပါသည်။ အောက်တိုဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် နီပေါနိုင်ငံသည် ၎င်း၏နိုင်ငံသား ၂၅၃ ဦးကို လေကြောင်းဖြင့် ပြန်လည်ခေါ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ကေျာင်းတက်ရင်း အလုပ် လုပ်နေကြသည့် ကျောင်းသားများဖြစ်ပါသည်။ ယခုအချိန်တွင် နီပေါနိုင်ငံသည် သေဆုံးသူ ၁၀ ဦး၏ ရုပ်အလောင်းများကို အစ္စရေးနိုင်ငံမှ ပြန်လည် သယ်ယူနိုင်ရန် စီစဉ်လျက်ရှိပါသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ၎င်း၏နိုင်ငံသားများအား အစ္စရေးနိုင်ငံမှ အဆင်ပြေချောမွေ့စွာ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာစေရန် “Operation Ajay” အစီအစဉ်တစ်ရပ်ကို ပြုလုပ်ကာ လေယာဉ်များဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ပိတ်မိနေသည့် ၎င်း၏ နိုင်ငံသားများကို ပြန်လည် ခေါ်ဆောင်နိုင်ရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ ကနဦးတွင် တောင်အာရှဒေသမှနိုင်ငံ များသည် အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ရပ်တည်ခဲ့ကြပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နာရင်ဒရာမိုဒီ သည် အစ္စရေးနိုင်ငံ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်ခံရသည့်သတင်းနှင့်ပတ်သက်၍ အလွန်ပင်တုန်လှုပ်မိ သည်ဟု ၎င်း၏ X (Twitter) လူမှုကွန်ရက်စာမျက်နှာတွင် ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။ အိန္ဒိယ-အစ္စရေး နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးသည် ၁၉၉၂ ခုနှစ် သံတမန်ဆက်ဆံရေး စတင် ထူထောင်ချိန်မှစ၍ ကာကွယ်ရေးနှင့် ကုန်သွယ်မှုကဏ္ဍများတွင် လျင်မြန်စွာ တိုးတက် လာခဲ့ပြီး ယခုအခါ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဒုတိယအကြီးဆုံး ကာကွယ်ရေး မိတ်ဖက်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် နေတန်ယာဟု တို့၏ တူညီသည့် လူမျိုးရေးနှင့် မွတ်ဆလင်ဆန့်ကျင်ရေးအယူဝါဒတို့ကြောင့် နှစ်နိုင်ငံ ပိုမိုနီးကပ်သည့် ဆက်ဆံရေးရှိလာခဲ့ပါသည်။

သမိုင်းအစဉ်အလာအရ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် ပါလက်စတိုင်းအရေးကို ထောက်ခံသည့် နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း စစ်အေးတိုက်ပွဲနောက်ပိုင်းတွင် အိန္ဒိယ-အစ္စရေး နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးသည် တိုးတက်လာခဲ့သည်ဟု အိန္ဒိယနိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် မိုဒီက ပြောကြားခဲ့ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာန Ministry of External Affairs (MEA) ကလည်း ပါလက်စတိုင်းနှင့်ပတ်သက်၍ သံတမန်ဆက်ဆံရေးမူဝါဒ ပြောင်းလဲမှုမရှိဟု ဆိုသည်။ MEA မှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ Arindam Bagchi က အိန္ဒိယနိုင်ငံအနေဖြင့် လွတ်လပ်ပြီး အချုပ်အခြာအာဏာတည်တံ့ခိုင်မြဲသော ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ ထူထောင်၍ အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရရှိစေရန် ထောက်ခံအားပေးလျက်ရှိသည်ဟု သတင်းစာ ရှင်းလင်းပွဲတစ်ခုတွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

နီပေါနိုင်ငံသည်လည်း ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုကို ပြင်းထန်စွာ ရှုတ်ချခဲ့ပြီး အစ္စရေးအစိုးရဘက်မှ ရပ်တည်မှုရှိသည်ကို ပြသခဲ့သည်။ နီပေါနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် Pushpa Kamal Dahal သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင် ပြုလုပ်သော (၇၈)ကြိမ်မြောက် ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေညီလာခံတွင် ပြောကြားခဲ့သည့် မိန့်ခွန်း၌ ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများ၏ ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် တည်ငြိမ်ရေးအတွက် ပဋိပက္ခ များကို ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းရန်ထောက်ခံသည်ဟု ဆိုသည်။ နီပေါနိုင်ငံသည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ပထမဆုံးသံတမန်ဆက်ဆံရေးရှိသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်သော်လည်း ပါလက်စတိုင်းအား နိုင်ငံအဖြစ်ထူထောင်ပေးမည့် Two-State Solution အကောင်အထည် ဖော်မှုကို ထောက်ခံသည့်နိုင်ငံလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ယခုအခါတွင် နီပေါနိုင်ငံသည် အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များကို ရှုတ်ချသကဲ့သို့ ဟားမက်စ်အဖွဲ့နှင့် ၎င်းတို့၏လှုပ်ရှားမှုများ ကိုလည်း ထောက်ခံမှုမရှိဟု ဆိုပါသည်။

သီရိလင်္ကာနိုင်ငံသည်လည်း တိုက်ခိုက်မှုများနှင့် အကြမ်းဖက်မှုများ တိုးမြင့် လာသည့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ် ပဋိပက္ခနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်လျက်ရှိကာ ချက်ချင်း ရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ပြီး ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတကာမှ သဘောတူခဲ့သည့် သတ်မှတ်ထားသည့်နယ်နိမိတ်ကိုအခြေခံ၍ Two-State Solution ကို အကောင်အထည်ဖော် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်သွားရန် တိုက်တွန်းပြောကြားခဲ့သည်။ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသည် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတွင် ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသော အခြေအနေများကို စောင့်ကြည့်၍ ပါလက်စတိုင်းအား လွတ်လပ်ပြီး အချုပ်အခြာအာဏာတည်တံ့ခိုင်မြဲသည့် နိုင်ငံအဖြစ် ထူထောင်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံကလည်း အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခများကို ပြင်းထန်စွာရှုတ်ချခဲ့ပြီး ပါလက်စတိုင်းနယ်မြေအား အစ္စရေးတို့၏အတင်းအကျပ် သိမ်းပိုက်မှုနှင့် အခြေချနေထိုင်မှုတို့သည် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဖော်ဆောင်နိုင်မည်မဟုတ်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ထို့ပြင် Two-State Solution အား အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခြင်းသည်သာ အလားအလာရှိသော ဖြေရှင်းချက် ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ တာလီဘန်အဖွဲ့ ဦးဆောင်သည့် အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံက အဆိုပါပဋိပက္ခများသည် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများ၏ အခွင့်အရေးများကို ဖိနှိပ်သော အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ Zionist ဝါဒီကျင့်သုံးခြင်းနှင့် မွတ်ဆလင်တို့၏ ဘာသာရေး ဆိုင်ရာ အထွဋ်အမြတ်နေရာဖြစ်သော Al-Aqsa ဗလီအား မလေးမစားပြုလုပ်ခြင်းနှင့် စော်ကားခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်ပွားရခြင်းဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

ဟားမက်စ်အဖွဲ့နှင့်ပတ်သက်၍ တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများ၏ သဘောထား အမြင်များ ကွဲလွဲလျက်ရှိနေပြီး အိန္ဒိယနှင့် နီပေါနိုင်ငံတို့သည် ဟားမက်စ် အဖွဲ့အား အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ်သတ်မှတ်ကြသော်လည်း အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ရေး အရဆက်ဆံမှုမရှိသည့် မွတ်ဆလင်အများစု နေထိုင်သော ပါကစ္စတန်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့် မော်လ်ဒိုက်နိုင်ငံတို့သည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို ပြစ်တင်ဝေဖန်ခြင်း မရှိဘဲ စာနာထောက်ထားခြင်းနှင့် ထောက်ခံခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။ ထို့ပြင် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့မှ ထောင်နှင့်ချီသော ပြည်သူများသည် ပါလက်စတိုင်း ဘက်မှ ရပ်တည်ကြောင်း ပြသသည့်အနေဖြင့် နိုင်ငံအတွင်း စီတန်းလှည့်လည်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။

တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများသည် အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် သံတမန်ဆက်ဆံရေး မည်သို့ပင် ရှိစေကာမူ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခအတွက် အလားအလာရှိသည့် တစ်ခုတည်းသောဖြေရှင်းချက်မှာ Two-State Solution အား အကောင်အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု နိုင်ငံအများစုက လက်ခံကြပြီး ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများ၏ ဖြစ်တည်မှုကို ထောက်ခံကြပါသည်။ သို့ရာတွင် တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများမှ အစိုးရများအနေဖြင့် အစ္စရေး- ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခဖြေရှင်းရာတွင် Two-State Solution အယူအဆကို သဘောတူ ကြသော်လည်း အခြေအနေပေါ်မူတည်၍ သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသည်။ နိုင်ငံအချို့အနေဖြင့် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံအား မည်သို့ပင်ထောက်ခံစေကာမူ ဟားမက်စ် အဖွဲ့၏ အကြမ်းဖက်အပြုအမူများကြောင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား စာနာမှုနည်းပါးစေပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးတိုးတက်စေခဲ့ပါသည်။ ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် အကြမ်းဖက် တိုက်ခိုက်မှုများကို ဆက်လက်ပြုလုပ်နေမည်ဆိုပါက တောင်အာရှဒေသရှိ မွတ်ဆလင် မဟုတ်သောနိုင်ငံများသည် ၎င်းတို့အဖွဲ့အပေါ် ထောက်ခံမှုနည်းပါးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံ၌ ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများအပေါ် ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ တိုက်ရိုက်သက်ရောက်မှုမရှိသေးသော်လည်း သံတမန်ရေးအရ သက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ် လျက်ရှိပါသည်။ ဤပဋိပက္ခနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တောင်အာရှဒေသတွင်းရှိ နိုင်ငံ ၈ ခုအနက် နီပေါ၊ အိန္ဒိယ၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ဘူတန် ၄ နိုင်ငံသာ အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ရပ်တည်၍ အစ္စလာမ်ဘာသာကိုးကွယ်သည့် နိုင်ငံများဖြစ်သော ပါကစ္စတန်၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ အာဖဂန်နစ္စတန်နှင့် မော်လ်ဒိုက်နိုင်ငံတို့သည် ပါလက်စတိုင်း၏ ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား စာနာကြောင်းပြသလျက်ရှိသည်။

တောင်အာရှဒေသနိုင်ငံများအနေဖြင့် ဟားမက်စ်တို့၏ စတင်တိုက်ခိုက်ခဲ့ခြင်း၊ ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံသားအချို့ ပိတ်မိနေခဲ့ခြင်းနှင့် ယခင်ရှိခဲ့သော သံတမန်ဆက်ဆံရေး ကဏ္ဍကို အကြောင်းပြု၍ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခအစတွင် ဟားမက်စ်များအား ရှုတ်ချခြင်း၊ အစ္စရေးနိုင်ငံအား ထောက်ခံခြင်းကို ပြသခဲ့ကြသော်လည်း နိုင်ငံများအားလုံး လိုလိုသည် ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်နိုင်ရန် ပါလက်စတိုင်းတို့၏ နယ်မြေနှင့် အချုပ်အခြာ အာဏာကို အသိအမှတ်ပြုသည့် Two-State Solution အား အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ရန် ထောက်ခံကြသည်ကို တွေ့မြင်နိုင်ပါသည်။

သမိုင်းကြောင်းအရ ပါလက်စတိုင်းလူထုအား အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အနိုင်ကျင့် ဗိုလ်ကျမှုနှင့် နယ်မြေသိမ်းပိုက်မှုအပေါ် အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် အနောက်အုပ်စု၏ မီဒီယာ များကို အကာအကွယ်ယူ၍ ၎င်းတို့လုပ်ရပ်သည်သာ အမှန်တရားဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့ကို ဆန့်ကျင်သည့် ပါလက်စတိုင်းအုပ်စုများသည်သာ အကြမ်းဖက်ဖြစ်သည်ဟု ဆယ်စုနှစ်များစွာ ပုံဖော်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ နယ်မြေချဲ့ထွင်မှုများ၊ ပါလက်စတိုင်းတို့အပေါ် အနိုင်ကျင့်ဗိုလ်ကျမှုများ ဖြစ်ပွားနေမှုများကို အနောက်အုပ်စု မီဒီယာများပေါ်တွင် ဖျောက်ဖျက်ခံထားရကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကဲ့သို့သော အနောက်အုပ်စုနှင့် အဆင်ပြေပြီး မွတ်ဆလင်မုန်းစွဲရှိသည့် ဒီမိုကရေစီ နိုင်ငံကြီးသည်ပင် ဟားမက်စ်တို့၏ တိုက်ခိုက်မှုကို ကနဦးတွင် ရှုတ်ချခဲ့သော်လည်းယခုအခါ “Sovereign, independent,and viable state of Palestine… at peace with Israel” ဟု ထုတ်ဖော်လာပြီး နှစ်နိုင်ငံအသိအမှတ်ပြုရေး Two-state Solution ကိုသာ ရပ်တည်လာခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ယူဆနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

134102323

[1]။ Santosh Sharma Poudel,“South Asian Countries Are Divided on Hamas Attacks”. The Diplomat. 13 October 2023, [/https://thediplomat.com/.../south-asian-countries-are.../]

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ ဂါဇာဒေသအား သိမ်းပိုက်ပြီး စစ်ရှိန်မြှင့်မည့်ကိစ္စကို တားဆီးသင့်သည့်ကိစ္စနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

အစ္စရေး-ဟားမက်စ် ပဋိပက္ခများတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ လုပ်ဆောင်သင့်သည့် နည်းလမ်းများ၊ သဘောတရားများ၊ စစ်ပွဲကြောင့် ဖြစ်လာနိုင်သည့် နောက်ဆက်တွဲ ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုများ၊ သံတမန်ရေးထိခိုက်လာနိုင်မှုများနှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံအတွင်းရှိ ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်တွင် အစ္စရေးနိုင်ငံအား တိုက်ခိုက်ခဲ့မှု၌ အစ္စရေးပြည်သူ ၁,၃၀၀ ခန့် သေဆုံးခဲ့ပြီး ပြည်သူ သောင်းနှင့်ချီ၍ ဒဏ်ရာရရှိခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် အစ္စရေးနိုင်ငံမှ ဓားစာခံ ၁၅၀ ခန့်ကိုလည်း ဖမ်းဆီးသွားပြီး ဓားစာခံအချို့အား သတ်ဖြတ်ခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ နောက်ထပ်တိုက်ခိုက်လာနိုင်မှုများကို မည်ကဲ့သို့ ထိန်းချုပ်ဟန့်တားနိုင်မည်နှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းများစွာ ပေါ်ထွက်လာ ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ချေမှုန်းတိုက်ခိုက်မည့်နည်းလမ်းမှာ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုမဟုတ်ဘဲ အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာ ရည်မှန်းချက်နှင့် နည်းလမ်းများတွင် အားနည်းချက်များရှိနေပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံ အနေဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်တချို့အား သတ်ဖြတ်ရှင်းလင်းနိုင်မည်ဆိုလျှင်လည်း ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည် ရပ်တန့်သွားမည်မဟုတ်ဘဲ အသွင်အမျိုးမျိုးဖြင့် ဆက်လက်လှုပ်ရှားနိုင်သည့်အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြထားပါသည်။

ယခုအခါ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသကို လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများစတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ရန် ကြိုတင်ပြင်ဆင်လျက်ရှိပါသည်။ အဆိုပါ ကိစ္စရပ်သည် အမေရိကန်နိုင်ငံအား အကျပ်ရိုက်စေမည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ကူညီထောက်ပံ့ရန် အဆင်သင့်ရှိနေသည်မှာ မှန်သော်လည်းအစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခကြီးထွားမလာစေရန် တားဆီးသင့်ပြီး ယခု လက်ရှိ ပဋိပက္ခအခြေအနေထက် ကျယ်ပြန့်စွာတွေးတောရန် လိုအပ်ပါသည်။ အမေရိကန် နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအား ပါလက်စတိုင်းတို့၏ နိုင်ငံဖြစ်တည်ခွင့်ကို အသိအမှတ် ပြုပေးပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးလမ်းသို့ လျှောက်လှမ်းရန် တွန်းအားပေးသင့်ပါသည်။ ထိုသို့ လုပ်ဆောင်ခြင်းသည် မိမိ၏မိတ်ဖက်နိုင်ငံတစ်ခုအား ကောင်းသော အကြံပေးခြင်းဖြစ်သကဲ့သို့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသရှိ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွား များကို ထိန်းသိမ်းခြင်းလည်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်ရန် မလွယ်ကူသည်မှာ မှန်သော်လည်း ကြီးထွားလာသည့် စစ်ပွဲနှင့် အန္တရာယ်များသည့်ဒေသတွင်း မတည်ငြိမ်မှု များကို ဟန့်တားရန်အတွက် လုပ်ဆောင်သင့်သည့်ကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခြင်းသည် အကျိုးအမြတ်ထက် ဆုံးရှုံးမှုပိုမိုများပြားစေမည်ဖြစ်ပါသည်။ ဂါဇာရှိ ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ စခန်းများသည် ပြည်သူများအကြားတွင် ရောယှက်လျက်ရှိပြီး တိကျသည့် စစ်ရေး ပစ်မှတ်မရှိပါ။ ထို့ကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသအား သိမ်းပိုက်မည် ဆိုပါက ပြည်သူအများအပြား သေဆုံးဒဏ်ရာရရှိမှု များပြားမည်ဖြစ်ပြီး ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူများအကြားတွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ထောက်ခံမှုပိုမိုများပြားလာမည်ဖြစ်ပါသည်။ မကြာသေးမီက အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အာဖဂန်နှင့် အီရတ်နိုင်ငံတို့တွင် ကြုံတွေ့ခဲ့သည့် အတွေ့အကြုံနှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံကိုယ်တိုင် ကြုံတွေ့ခဲ့သည့် ၁၉၆၇ ခုနှစ်နှင့်၁၉၇၃ ခုနှစ် စစ်ပွဲများကို သင်ခန်းစာယူနိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသအား အင်အားသုံး၍ သိမ်းပိုက်လိုက်သည်နှင့် နိုင်ငံတကာ၏ ကန့်ကွက်မှုများ ပေါ်ထွက်လာမည် ဖြစ်ပြီး ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံအပါအဝင် အခြားသော မိတ်ဖက်နိုင်ငံများဖြစ်သည့် အာရပ်နိုင်ငံများနှင့်လည်း ဆက်ဆံရေးပျက်ပြားနိုင်ပါသည်။ စစ်ပွဲကြာရှည်လာပါက လက်ဘနွန်နိုင်ငံရှိ အီရန်နိုင်ငံကျောထောက်နောက်ခံပြု Hezbollah အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များပါ စစ်ပွဲအတွင်းသို့ ပါဝင်လာနိုင်ပြီး အခြားအာရပ် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများဖြစ်သည့် ဂျော်ဒန်နှင့် အီဂျစ်နိုင်ငံများသို့ပါ စစ်မီးပွားစင်လာနိုင်ပါသည်။ အကယ်၍ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ် အဖွဲ့အား တိုက်ခိုက်အောင်မြင်ခဲ့သည်ဆိုလျှင်လည်း ဂါဇာဒေသအား ဆက်လက်အုပ်ချုပ်ရေး ကိစ္စရပ်နှင့်ပတ်သက်၍ ပြဿနာရပ်များ ရှိနေပါသေးသည်။ လက်ရှိ West Bank ကို အုပ်ချုပ်နေသည့် ပါလက်စတိုင်းအစိုးရသည် ဂါဇာဒေသအပေါ် အုပ်ချုပ်နိုင်စွမ်းမရှိသည့် အပြင် အာရပ်အစိုးရများသည်လည်း ဂါဇာဒေသအား တာဝန်ယူနိုင်မည် မဟုတ်ကြပါ။ ထို့နောက် ၂၀၀၅ ခုနှစ် အစ္စရေးတပ်များ ဂါဇာမှဆုတ်ခွာခဲ့သည့် အခြေအနေကဲ့သို့ပင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၊ သို့မဟုတ် ထိုကဲ့သို့ နောက်ထပ်လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ထပ်မံပေါ်ပေါက် လာမည်ဖြစ်ပါသည်။

အဆိုပါ အကြောင်းအရာများကြောင့် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား တိုက်ခိုက်ရန်မသင့်ဟူ၍ တစ်ဖက်သတ်ပြောဆိုနေခြင်းမဟုတ်ပါ။ အစ္စရေးနိုင်ငံ အနေဖြင့်လည်း အခြားနိုင်ငံများနည်းတူ အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများမှ မိမိကိုယ်ကို ခုခံကာကွယ်ပိုင်ခွင့်ရှိပါသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသ အတွင်းရှိ ဟားမက်စ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် အဖွဲ့များအား တိုက်ခိုက်ရာတွင် အလုံးစုံ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်ရေး(Large-scale Invasion)ထက် ဟားမက်စ်အား ပစ်မှတ်ထားသည့်တိုက်ခိုက်မှုများဆောင်ရွက်၍ အစ္စရေးစစ်တပ်နှင့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူများအား ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုအနည်းဆုံးဖြစ်စေမည့် နည်းလမ်းကိုအသုံးပြုသင့်ပါသည်။ ထို့ပြင် ဂါဇာနှင့် အစ္စရေးနယ်စပ်ရှိ စစ်ရေးစွမ်းဆောင်ရည်များ ပြန်လည်တည်ဆောက်၍ ခြိမ်းခြောက်မှု များနှင့် အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကို ကြိုတင်ကာကွယ်မှုများ ပြုလုပ်သင့်ပါသည်။

လက်ရှိအချိန်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ တာဝန်ရှိသူများအနေဖြင့် အစ္စရေးအား အလုံးစုံကူညီမည်ဟူ၍ ကြည့်ကောင်းအောင် ပြောနေကြသော်လည်း သတင်းစကား အမှန်ကို အတွင်းနည်းလမ်းများဖြင့် ဖလှယ်သင့်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေး နှစ်နိုင်ငံစလုံးသည် ဒေသတွင်းနှင့်ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများ၏ ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုများနှင့် ဖိအားများရင်ဆိုင်ရသည့်အချိန်မှ အပစ်ရပ်ဆိုင်းရခြင်းကို ရှောင်ရှားသင့်ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံ အနေဖြင့် တာဝန်ယူမှုရှိရှိဖြင့် ထိန်းထိန်းသိမ်းသိမ်းဆောင်ရွက်ပါက ဆော်ဒီအာရေဗျ နိုင်ငံအပါအဝင် အခြားသောအာရပ်နိုင်ငံများကလည်း ယခင်အခြေအနေသို့ ပြန်လည် ရောက်ရှိရေး အစ္စရေးဓားစာခံများလွတ်မြောက်ရေးအတွက် ကူညီပံ့ပိုးနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။

ဒုတိယအရေးကြီးသည့်အချက်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်ပွဲကြီးထွား လာမှုကို ဟန့်တားရန် ကြိုးပမ်းရမည်ဖြစ်ပါသည်။ စစ်ပွဲတွင် ပါလာနိုင်သည့် Hezbollah အကြမ်းဖက်အဖွဲ့သည် အန္တရာယ်အများဆုံးဖြစ်ပြီး အစ္စရေးနိုင်ငံကို ပစ်ခတ်နိုင်သည့် ဒုံးကျည် ၁၅၀,၀၀၀ ခန့် ပိုင်ဆိုင်ထားပါသည်။ ဤနေရာတွင်လည်း အစ္စရေးနိုင်ငံဘက်မှ ပါလက်စတိုင်းအရပ်သားများ ထိခိုက်စေမည့်ကိစ္စများကို ဆင်ဆင်ခြင်ခြင်ဆောင်ရွက်မည် ဆိုပါက Hezbollah တို့ စစ်ပွဲတွင်ပါဝင်လာနိုင်ခြေကို လျှော့ချနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေးတို့အနေဖြင့် Hezbollah အဖွဲ့အား ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် အပြည့်အဝ စွမ်းဆောင်နိုင်မည် မဟုတ်သော်လည်း အီရန်နိုင်ငံမှတစ်ဆင့် ဖိအားပေးနိုင်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် Hezbollah တို့ တိုက်ခိုက်မှုဖြစ်ပွားလာပါက အီရန်နိုင်ငံ၏ ရေနံတင်သွင်းမှု များကို ပိတ်ဆို့ပစ်မည်ဟု ဖိအားပေးနိုင်ပါသည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်နိုင်ရန် တရုတ်နိုင်ငံ နှင့်လည်း ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်သင့်ပြီး လိုအပ်ပါက အီရန်နိုင်ငံ၏ ရေနံထုတ်လုပ်သော နေရာများကို ပစ်မှတ်ထား၍ တိုက်ခိုက်နိုင်ပါသည်။ အီရန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား စစ်ရေးလေ့ကျင့်မှုများ၊ ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုများနှင့် လက်နက်ထောက်ပံ့မှုများ အစ ရှိသည့် နည်းပညာဆိုင်ရာထောက်ပံ့မှုများပေးအပ်ခဲ့သည်ဟူသော အတိအကျ အတည်မပြု နိုင်သေးသည့် သတင်းများလည်းထွက်ပေါ်နေပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသည် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့နှင့် ၎င်းတို့အား ထောက်ပံ့သူများကို အကြမ်းဖက်အားပေးအဖြစ်သာ သတ်မှတ် ထားပါသည်။ အကယ်၍ အီရန်နိုင်ငံ၏ ပါဝင်ပတ်သက်မှု ထင်ရှားလာမည်ဆိုပါက အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် စီးပွားရေးနှင့် စစ်ရေးအရအရေးယူမှုများကို စဉ်းစားသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

စစ်ပွဲပြီးနောက် ကာလများတွင်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အစ္စရေးနှင့် ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံတို့အတွက် နှစ်နိုင်ငံအသိအမှတ်ပြုရေး (Two-state Solution)ကို ခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည်သည့် သံတမန်နည်းလမ်းများ ချမှတ်ရန်လိုအပ်ပါသည်။ အစ္စရေး နိုင်ငံအနေဖြင့် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်ကျော်ကာလများက မြောက်ပိုင်းအိုင်ယာလန်အရေးကို နည်းလမ်းနှစ်သွယ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်သည့် ဗြိတိန်နိုင်ငံ၏ နည်းလမ်းများအား သင်ခန်းစာ ယူသင့်ပါသည်။ အဆိုပါနည်းလမ်းများမှာ အကြမ်းဖက်မှုကို လျှော့ချနိုင်ရန်အတွက် လုံခြုံရေးကိုတည်ဆောက်ခြင်းနှင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများတစ်ဆင့် ငြိမ်းချမ်းရေးရယူခြင်း နည်းလမ်းနှစ်သွယ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခကို ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုဖြင့် ဖြေရှင်းရန်မှာ လွယ်ကူသည့် ကိစ္စရပ်မဟုတ်ပါ။ သတ်မှတ်ချက်များအရ ဟားမက်စ်အဖွဲ့အနေဖြင့် ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးမှုများတွင် ပါဝင်ရန် မဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ ပါလက်စတိုင်းအစိုးရအနေဖြင့်လည်း ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ညှိနှိုင်း နိုင်သည့် နိုင်ငံရေးဩဇာမရှိပါ။ ထို့ပြင် အစ္စရေးအစိုးရအနေဖြင့်လည်း တွေ့ဆုံ ညှိနှိုင်းမှုများ ဆောင်ရွက်ရန်ဆန္ဒမရှိပါ။ ထို့ကြောင့် လုပ်နည်းလုပ်ဟန်အသစ် များဖြင့် တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများ ဆောင်ရွက်နိုင်မည့် အစိုးရသစ်တစ်ရပ်လိုအပ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

အကယ်၍ အဆိုပါမူဝါဒသည် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ မူဝါဒနှင့် မကိုက်ညီသေးသည့် အခြေအနေတွင်ပင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အဆိုပါတွေ့ဆုံညှိနှိုင်းရေး လမ်းကြောင်း ပေါ်တွင် ခိုင်ခိုင်မာမာရပ်တည်ထားရမည်ဖြစ်ပါသည်။ အဆိုပါမူဝါဒတွင် ပါလက်စတိုင်း များ၏ဖြစ်တည်မှုနှင့် နိုင်ငံကိုအသိအမှတ်ပြုသည့် မျှတ၍ လက်တွေ့ကျသော အခြေအနေများ ပါဝင်သင့်ပါသည်။ အဆိုပါ တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများမှတစ်ဆင့် မူလ အခြေအနေသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိရန်အတွက် အစ္စရေးနှင့်ပါလက်စတိုင်းတို့ နှစ်ဖက်စလုံးမှ ခိုင်ခိုင်မာမာကိုယ်စားပြုပါဝင်နိုင်ရန် အရေးကြီးကြောင်းနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ မူဝါဒနှင့် ပတ်သက်၍ အစ္စရေးတာဝန်ရှိသူများအား ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနည်းလမ်းများမှတစ်ဆင့် အသိပေး သင့်ပြီး လိုအပ်ပါက လူထုအကြား ပြောကြားခြင်းမှတစ်ဆင့် အသိပေးသင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ဟားမက်စ်တို့၏ ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် ပြန်လည်စတင်လာသည့် အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် သီတင်း ၂ ပတ်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာပြီဖြစ်ပါသည်။ ဟားမက်စ်တို့၏ အစ္စရေး နိုင်ငံအား အလစ်အငိုက်ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်မှု၊ ဓားစာခံများ ဖမ်းဆီးသွားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အနောက်အုပ်စုနိုင်ငံများက လူသိရှင်ကြား ထုတ်ဖော်ရှုတ်ချခဲ့ကြပြီး ရုရှား၊ တရုတ် နိုင်ငံနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံအတော်များများက နှစ်ဖက်တင်းမာမှုများ လျှော့ချရန်၊ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန်နှင့် အရပ်သားများကို ပစ်မှတ်ထားမှုအား ရှောင်ရှားရန် တိုက်တွန်း ခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် နိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးအရ အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ တန်ပြန်ထိုးစစ်များကို ထောက်ပံ့ကူညီမည်ဟူသော ထုတ်ဖော်ပြောဆိုမှုများရှိနေချိန်တွင် ကျွမ်းကျင်သူပညာရှင်များအနေဖြင့် အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ အလုံးစုံသိမ်းပိုက်မှု (Large-Scale Invasion)သည် အစ္စရေးနိုင်ငံအတွက်သာမက အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက်လည်း အကျိုးမရှိ နိုင်ဘဲ ဟားမက်စ်တို့ လိုချင်သည့်လမ်းကြောင်းပေါ်သို့ ရောက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အမေရိကန်နှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့အနေဖြင့် တစ်ဖက်တွင် အကန့်အသတ်ဖြင့် တိုက်ခိုက်မှုများ ဆောင်ရွက်နိုင်သော်လည်း သံတမန်ရေးမူအား တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးမူ ပေါ်တွင် ခိုင်ခိုင်မာမာ ရပ်တည်သင့်ပြီး ပါလက်စတိုင်းတို့၏ ဖြစ်တည်မှုနှင့် နိုင်ငံကို အသိအမှတ်ပြုသည့်(Two-state Solution)သည်သာလျှင် ရေရှည်တည်ငြိမ်ရေးအတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်ကြောင်း ထောက်ပြရေးသားလာကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ ရပ်တည်နေသည့် နည်းလမ်းသည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက်လည်း ကိုက်ညီသင့်လျော်မှုရှိသည်ကို သုံးသပ်လာကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခသည် မည်သို့အဆုံးသတ်မည်ကို ခန့်မှန်းရန် စောသေးသော်လည်း တွေ့ဆုံဆွေးနွေးရေးနှင့် နှစ်နိုင်ငံအသိအမှတ်ပြုရေးကို အသားပေး ရေးသားထားသည့် သဘောတရားများ အနောက်အုပ်စု၏ ပညာရှင်အသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း ပျံ့နှံ့လာသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် အမေရိကန်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်သော အနောက်အုပ်စု မဟုတ်သည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများစုမှလည်း နှစ်နိုင်ငံအသိအမှတ်ပြုမှု (Two-state Solution) အကောင်အထည်ဖော်ရေး နှစ်ဦးနှစ်ဖက်အကြမ်းဖက်တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် အရပ်သား ပြည်သူများအပေါ် မထိခိုက်စေရေး၊ ထိုပဋိပက္ခမှ အခြားကမ္ဘာ့နိုင်ငံများသို့ စစ်မီးမကူးစက်ရေး တို့ကို ထုတ်ဖော်ပြောကြားလာခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအတွင်း အစ္စရေး-ဟားမက်စ် ပဋိပက္ခ၌ အခြေအနေအပေါ် အာရုံစိုက်၍ ပြောင်းလဲသည့် နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး သဘောတရားများနှင့် ချိန်ညှိ၍ မိမိတို့ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံ၏ အကျိုးစီးပွားကို ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်ခြင်းသည်ပင်ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

133102023

[1]။ Richard Haass.“What Friends Owe Friends”. Foreign Affair. October 15, 2023, [https://www. https://foreignaffairs.com/.../what-friends-owe-friends...]

တရုတ်နိုင်ငံတွင် ကျင်းပလျက်ရှိသော BRI ဖိုရမ်နှင့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပိုးလမ်းမစီမံကိန်း(Belt and Road Initiative-BRI)နှင့်ပတ်သက်သည့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများ၊ ယခင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သော BRI စီမံကိန်းနှင့် ပတ်သက်သည့် အကျိုးအပြစ်များကို သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နှင့် ၁၈ ရက်နေ့တို့တွင် ကျင်းပမည့် ပိုးလမ်းမ စီမံကိန်း(Belt and Road Initiative-BRI)၏ (၁၀)နှစ်ပြည့် အခမ်းအနားကို တရုတ်နိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံကျင်းပမည်ဖြစ်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင် က BRI ၏ ယခင်နှင့် အနာဂတ်လုပ်ဆောင်ချက်များနှင့်ပတ်သက်သည့် ၎င်း၏အမြင်များကို ထုတ်ဖော် သွားရန်စီစဉ်ထားပါသည်။ ရှီကျင့်ဖျင်အနေဖြင့် ဖိုရမ်၏ ဒုတိယနေ့တွင် မိန့်ခွန်းပြောကြားရန် စီစဉ်ထားပါသည်။ အခြားသောကမ္ဘာ့နိုင်ငံအကြီးအကဲများအပြင် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးတွင် အကန့်အသတ်မရှိကြောင်း ပြသလိုသည့် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင် သည်လည်း ဖိုရမ်သို့ တက်ရောက်ခဲ့ပါသည်။

လေ့လာသုံးသပ်သူများက လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် BRI စီမံကိန်းများနှင့်ပတ်သက်၍ ဝေဖန်မှုများ ပြုလုပ်နေစဉ်တွင် အဆိုပါ အခမ်းအနား ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ BRI ကို ရှီကျင့်ဖျင် တရုတ်နိုင်ငံ သမ္မတအဖြစ် စတင်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်၊ ဆောင်းဦးရာသီတွင် စတင် ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ ဆိပ်ကမ်းများ၊ ရထားလမ်းများ၊ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးများ၊ ဓာတ်အားပေး စက်ရုံများအပြင် အာရှမှအာဖရိကသို့ ဖြန့်ကြက်ထားသည့် အခြားသောစီမံကိန်းများကို စတင်ဖော်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရှုထောင့်မှကြည့်လျှင် BRI သည် ၎င်း၏မူလရည်မှန်းချက် ၂ ရပ်ကို အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ခဲ့သည်ဟုယူဆနိုင်ကြောင်း အမေရိကန်နိုင်ငံမှ သုတေသန ပညာရှင် Ammar Malik ကပြောကြားခဲ့ပါသည်။ ပထမရည်မှန်းချက်သည် ပြည်တွင်း၌ ဆောင်ရွက်၍ ပိုလျှံသည့် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းနှင့် ဘဏ္ဍာရေးစွမ်းရည်များကို ပြည်ပ၌ အသုံးချရန်ဖြစ်ပြီး ဒုတိယရည်မှန်းချက်သည် BRI တွင် ပါဝင်သည့်နိုင်ငံများအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာမြောက်လွှမ်းမိုးနိုင်မှုနှင့် ဩဇာအရှိန်အဝါကို တည်ဆောက် နိုင်ရန်ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်အစိုးရဘက်မှ ထုတ်ဖော်ပြောကြားချက်များအရ ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လတွင် BRI ၌ သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည့် နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ နှင့် အပြည်ပြည် ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းပေါင်း ၃၀ ရှိခဲ့ပြီး စီမံကိန်းများအတွက် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ထရီလီယံ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံခဲ့ပါသည်။

BRI အနေဖြင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ စီမံကိန်းနှင့်အတူ အခြားသော နိုင်ငံတကာမှ ငွေကြေးလိုအပ်နေသူများအတွက် ဘဏ္ဍာငွေလိုအပ်ချက်များကို ထောက်ပံ့ ကူညီပေးခဲ့သည်ဟုဆိုသော်လည်း ဝေဖန်သူများက ထိုနိုင်ငံများအနေဖြင့် အတိုးနှုန်း မြင့်တက်မှုများ၊ အခြားသော စီးပွားရေးပြဿနာများအပြင် ကြွေးမြီအခက်အခဲ (Debt Distress)ဖြင့် ကြုံတွေ့နေရသည်ဟူ၍ ထောက်ပြခဲ့ကြပါသည်။ BRI တွင် ပါဝင်သည့် နိုင်ငံအချို့၏ ကြွေးမြီအခက်အခဲများသည် လွန်ခဲ့သည့် ၈ နှစ်အတွင်း နှစ်ဆမြင့်တက်လာ ခဲ့ကြောင်း၊ ဇမ်ဘီယာ၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့သည် ကြွေးမြီမဆပ်နိုင်သည့် အန္တရာယ်ဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် အချို့သောနိုင်ငံ များအား ကြွေးမြီထောင်ချောက်(Debt Trap)အတွင်း ကျရောက်အောင် ဆောင်ရွက် နေသည်ဟူသော စွပ်စွဲချက်ကို ငြင်းဆိုလျက်ရှိပါသည်။

BRI စီမံကိန်းများ၏ သုံးပုံတစ်ပုံသည် ပတ်ဝန်းကျင်ထိခိုက်ပျက်စီးမှုအန္တရာယ်၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် လုပ်သားအခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှု စသည့်စိန်ခေါ်မှုများဖြင့် ရင်ဆိုင် နေရသည်ဟု ဆိုသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မလေးရှားနိုင်ငံ၏ East Coast Rail Link စီမံကိန်းသည် ကုန်ကျစရိတ်နှင့် ပွင့်လင်းမြင်သာမှုဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ် မလေးရှား အစိုးရသစ်လက်ထက်တွင် ပြန်လည်သုံးသပ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရပါသည်။ BRI နှင့် ပတ်သက်သည့် ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်းသည်လည်း ပြောင်းလဲလျက်ရှိပြီး အစောပိုင်း နှစ်များအတွင်းက အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ၏ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်း ဖြစ်စဉ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် “အမေရိကန်ပထမ” “American First” ဆိုသည့် အယူအဆက နိုင်ငံအများစုကို တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ပိုမိုပေါင်းစည်းဆောင်ရွက်စေရန် ဆွဲဆောင်မှုဖြစ်စေခဲ့ သည်ဟု နိုင်ငံရေးပညာရှင်တစ်ဦးက သုံးသပ်ခဲ့ပါသည်။

သို့သော် တရုတ်နိုင်ငံကိုယ်တိုင် စီးပွားရေးကျဆင်းမှုနှင့် ချေးငွေယူသည့်နိုင်ငံများ၏ ငွေကြေးပြန်လည်ပေးဆပ်နိုင်ရန် မသေချာမှုကြောင့် ၂၀၁၈ ခုနှစ်မှစတင်၍ BRI စီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ကျဆင်းလာခဲ့ပါသည်။ ဆောက်လုပ်ရေးစီမံကိန်းများနှင့်ပတ်သက်၍ ၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် BRI စီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၉၆ မီလီယံရှိခဲ့ပြီး ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ၃၂၁ မီလီယံသို့ ကျဆင်းသွားခဲ့ပါသည်။ ၎င်းပမာဏသည် စတင်ထူထောင်ခဲ့သည့် ၂၀၁၃ ခုနှစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် အနည်းဆုံးဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ စီမံကိန်းဆောင်ရွက်မှုများ လျော့နည်းလာခြင်း အကြောင်းမှာ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် စီမံကိန်းများဆောင်ရွက်မည့် နိုင်ငံများ၏ အခြေအနေကို လိုက်၍ ပိုမိုတင်းကျပ်သည့် ငွေကြေးမူဝါဒများကျင့်သုံးလာခြင်းနှင့် တရုတ်ဘဏ္ဍာရေး အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် တည်ငြိမ်မှုပျက်ယွင်းနေသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးစနစ်ကို ချိန်ညှိဆောင်ရွက်နေရခြင်းများကြောင့်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအကြာတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကြီးမားသည့် အခြေခံအဆောက်အဦ တည်ဆောက်ရေးစီမံကိန်းများကို အလေးပေးဆောင်ရွက်နေရာမှ သေးငယ်ပြီးထိရောက်သော နည်းပညာကိုအခြေခံသည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ(Small and Beautiful Technology- Based Cooperation)ကို ပြောင်းလဲဆောင်ရွက်လာသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ သန့်စင်သည့် စွမ်းအင်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး(Clean Energy Development)ကို ဦးစားပေးရန်အတွက် ရုပ်ကြွင်းလောင်စာကဏ္ဍတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများကို ရပ်တန့်သွားမည်ဟု ကတိပြုခဲ့ပါသည်။ ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်အတွင်းက မူဝါဒရေးရာ ထုတ်ပြန်ချက်တွင် တရုတ်နိုင်ငံသည် BRI ၏ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖော်ဆောင်ရာတွင် ကြွေးမြီပြဿနာများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်နှင့် ဒေသအတွင်း လိုအပ်ချက်များကို အခြေခံ၍ လုပ်ဆောင်သွားမည်ဟု ဆိုထားပါသည်။

သို့သော်လည်း လွန်ခဲ့သည့် ဆယ်စုနှစ်အတွင်းက အတွေ့အကြုံများကြောင့် BRI ၏ စည်းရုံး ဆွဲဆောင်နိုင်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်မှုများ ဆက်လက်ရှိနေပါသည်။ ယခုတစ်ပတ်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ဖိုရမ်ကို တက်ရောက်ရန် နိုင်ငံပေါင်း ၁၄၀ မှ ကိုယ်စားလှယ်များစေလွှတ်ခဲ့ပြီး ခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် ရုရှားနိုင်ငံသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်အပြင် ဆာဘီးယား၊ သီရိလင်္ကာနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ ခေါင်းဆောင် များလည်းပါဝင်လာပါသည်။ ယခုနှစ် ဖိုရမ်သည် နိုင်ငံအကြီးအကဲ ဒါဇင်ခန့်သာ တက်ရောက် မည်ဟု မျှော်မှန်းထားပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ် BRI စုဝေးမှုတွင် နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင် ၃၅ ဦးထက်မနည်း တက်ရောက်ခဲ့ပါသည်။ ဤအချက်ကပင် BRI ၏ စည်းရုံးနိုင်မှုများ လျော့နည်းလာမှုလက္ခဏာအား ပြသနေကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၂၀၁၇ ခုနှစ်မှ စတင်၍ Belt and Road Initiative Forum ကို စတင်ကျင်းပခဲ့ပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ဒုတိယအကြိမ်၊ ယခု ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် တတိယအကြိမ် ကျင်းပနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ BRI ဖိုရမ်၏ အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာ ဆောင်ရွက်ပြီးစီးသည့် စီမံကိန်းအခြေအနေများ၏ အားနည်းချက်၊ အားသာချက် များကို ဖော်ထုတ်ရန်နှင့် ရှေ့ဆက်ဆောင်ရွက်မည့် စီမံကိန်းများ၏ အလားအလာနှင့် ရည်ရွယ်ချက်များ၊ မူဝါဒများကို ချပြဆွေးနွေးညှိနှိုင်းရာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဖိုရမ်တစ်ခု အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ ယခု ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာလ ၁၇ ရက်နေ့မှ ၁၈ ရက်နေ့ အထိ တရုတ်နိုင်ငံ၊ ဘေကျင်းမြို့တွင် BRI Forum ကို ကျင်းပနေပြီး ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများမှ ခေါင်းဆောင်များနှင့် ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်လျက်ရှိပါသည်။

ယခုဆောင်းပါးသည် BRI စီမံကိန်းများ၏ အားနည်းချက်များကို ထုတ်ဖော် ဝေဖန်ထားပြီး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ကျဆင်းလာသည်ဟူသော အယူအဆဘက်မှ ရပ်တည်ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ BRI ခေါင်းစဉ်အောက်ရှိ နိုင်ငံများကို တရုတ်နိုင်ငံက ငွေကြေးထောက်ပံ့နေမှုများအား Debt Trap (ငွေကြေးထောင်ချောက်) ဆင်နေသည်ဟု အနောက်အုပ်စုက ဝေဖန်ပြောဆိုမှုများပြုလုပ်နေသည်ကို တွေ့ရှိရပြီး[2] အချို့နိုင်ငံများသည်လည်း အမှန်ပင် ချေးငွေပြန်ဆပ်ရန် အခက်အခဲများဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။[3] သို့သော်လည်း ထိုကဲ့သို့ ငွေကြေးပြန်ဆပ်ရန်ခက်ခဲခြင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI စီမံကိန်းကြောင့်လော၊ လက်ခံနိုင်ငံ၏ ပင်ကိုယ်သဘာဝအရပင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုများနှင့် စီးပွားရေးကဏ္ဍအားနည်းခြင်းကြောင့်လော ဟူသည်မှာ ရှင်းလင်းခြင်းမရှိသေးသည့် ကိစ္စဖြစ်ပါသည်။

သို့သော်လည်း ထိုသို့ဝေဖန်ခံရမှုများနှင့် အားနည်းချက်တစ်ချို့ကြောင့်ပင် တရုတ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် BRI နှင့်ပတ်သက်သော မူဝါဒများကို အပြောင်းအလဲပြုလုပ်ခဲ့ပြီး သေးငယ်၍ ထိရောက်သော နည်းပညာမြင့်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို လက်ခံနိုင်ငံ၏ လိုအပ်ချက်နှင့် ကြွေးမြီပြန်ဆပ်နိုင်မှုအခြေအနေပေါ်တွင်မူတည်၍ ဆောင်ရွက်မည်ဖြစ်ကြောင်း ထုတ်ဖော် ကြေညာခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI စီမံကိန်းများကို တန်ပြန်ရန်အတွက် အမေရိကန်နိုင်ငံ အနေဖြင့်လည်း Indo-Pacific Economic Framework-IPEF ၊ ဥရောပသမဂ္ဂအနေဖြင့်လည်း Global Gateway စီမံကိန်းနှင့် မကြာသေးမီက အိန္ဒိယနိုင်ငံက အိမ်ရှင်အဖြစ် လက်ခံပြုလုပ် ခဲ့သည့် G-20 မှ ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည့် India-Middle East Economic Corridor-IMEEC ဖြင့်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ BRI ကို တန်ပြန်ရန် အစီအစဉ်များဆောင်ရွက်နေကြပါသည်။ သို့ရာတွင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၀ ပါဝင်ပြီး ၂၀၁၃ ခုနှစ်မှ စတင်အကောင်အထည် ဖော်ဆောင်ခဲ့သည့် BRI သည် လက်ရှိအချိန်တွင် တစ်ကမ္ဘာလုံးနီးပါးအထိ လွှမ်းခြုံထား နိုင်သည့် အနေအထားရှိနေပြီး BRI ဖိုရမ်ကဲ့သို့သော တွေ့ဆုံညှိနှိုင်းမှုများမှတစ်ဆင့် မူဝါဒအဆင့်ဆင့်ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုများဆောင်ရွက်နေသည်ကို တွေ့ရှိရသည့်အတွက် အခြေအနေအချိန်အခါအရ အရေအတွက်ကိန်းဂဏန်းအားဖြင့် လျော့နည်းသွားနိုင် သော်လည်း အရည်အသွေးနှင့် အဆင့်အတန်းအားဖြင့် ပိုမိုကျစ်လျစ်အောင်မြင်သည့် ဘက်သို့ ရောက်ရှိလာနိုင်သည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့ကြောင့် BRI စီမံကိန်းတွင် ပါဝင်နေသည့် နိုင်ငံငယ်များအနေဖြင့် ပြောင်းလဲလာသော မူဝါဒများနှင့်အညီ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ဖိတ်ခေါ်နိုင်ရေး နှစ်ဦးနှစ်ဘက် အကျိုးရှိမည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို ဖန်တီးနိုင်ရေးသည်ပင် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

132101923

[1]။ CK TAN.“ Belt and Road Forum kicks off with Xi Jinping to lay out new pitch”. Nikkei Asia, 17 October 2023, [https: // asia.nikkei.com/ Spotlight/ Belt-and-Road/ Belt-and-Road-Forum-kicks-off-with-Xi-Jinping-to-lay- out- new-pitch]

၂။ Alain Tao.“Beyond the Narrative of China’s Debt Trap Diplomacy.” E-International Relations, 2 Aug 2023, [https://www.e-ir.info/.../beyond-the-narrative-of-chinas.../]

၃။ CHULANEE ATTANAYAKE.“Sri Lanka’s Economic Crisis: Lessons for those in China’s Debt.” Observe Research Foundation, 2 March 2023, [https://www.orfonline.org/.../sri-lankas-economic-crisis//]

Like

Comment

Send