တရုတ်နိုင်ငံတည်ဆောက်နေသည့် ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်း စီမံကိန်းနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံမှဖောက်လုပ်ရန်စီစဉ်နေသည့် Kra တူးမြောင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေသိထားသင့်သလဲ

 

နိဒါန်း

တရုတ်နိုင်ငံသည် ရေကြောင်းကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းအတွက် မဟာ ဗျူဟာမြောက်အရေးပါသည့် ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်းစီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံ နေမှုသည် စီးပွားရေးဩဇာလွှမ်းမိုးမှုသာမက စစ်ရေးဆိုင်ရာ အသုံးချမှုများအဖြစ် အသုံးချနိုင်ရန်အတွက်ပါ ကြိုတင်ပြင်ဆင်နေခြင်း ဖြစ်ပြီး၊ ယခု ထိုင်းနိုင်ငံ ကဆောက်လုပ်ရန်စီစဉ်နေသည့် Kra တူးမြောင်းနှင့်ပတ်သက်သောကိစ္စရပ်များကို သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

တရုတ်နိုင်ငံသည် မြန်မာနိုင်ငံအနောက်ဘက် ရခိုင်ပြည်နယ် ကျောက်ဖြူမြို့တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂.၇ ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ အထူးစီးပွားရေးဇုန် အပါအဝင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇.၃ ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ ရေနက်ဆိပ်ကမ်းတည်ဆောက်ရန်နှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလျက်ရှိပါသည်။ ထိုသို့တည်ဆောက်ရန် ဆုံးဖြတ်ရခြင်းမှာ မလက္ကာရေလက်ကြားတစ်လျှောက်ရှိ ပင်လယ်ဓားပြများ၏ အန္တရာယ်နှင့် ဗျူဟာမြောက်ပိတ်ဆို့နိုင်သည့် ကျဉ်းမြောင်းသော နေရာများကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ထို့အပြင် ကျောက်ဖြူမြို့မှ ယူနန်ပြည်နယ်သို့ သွယ်တန်းထားသည့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၅ ဘီလီယံ တန်ဖိုးရှိ ရေနံနှင့် သဘာဝဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်းများကို အကာအကွယ်ပေးနိုင်မည့် ကုန်းလမ်း ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းတစ်ခု ထားရှိနိုင်ရန်လည်း ရည်ရွယ်ပါသည်။ ဤရေနက်ဆိပ်ကမ်း စီမံကိန်းသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် ဩဇာလွှမ်းမိုးနိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းကို ဖန်တီးနိုင်ပြီး အဆိုပါရေနက်ဆိပ်ကမ်းအား စီးပွားရေးနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာ ရည်ရွယ်ချက်နှစ်မျိုးစလုံးအတွက် အသုံးချနိုင်မည့်အခွင့်အလမ်းကို ရရှိစေမည် ဖြစ်ပါသည်။

Asia Society မှ ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာ၌ ကျောက်ဖြူရေနက် ဆိပ်ကမ်းတွင် တရုတ်ရေတပ်သင်္ဘောများ ထားရှိနိုင်မည့်အခြေအနေကို ဖော်ပြ ထားသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးနှင့် ဥပဒေဆိုင်ရာကန့်သတ်ချက်များ ကြောင့် တရုတ်ရေတပ်အခြေစိုက်စခန်းထားရှိရန် မဖြစ်နိုင်ပါ။ သို့သော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရအနေဖြင့် ပြည်တွင်းဆူပူသောင်းကျန်းမှုများနှင့် လွဲမှားသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်များ ချမှတ်ခြင်းတို့ကြောင့် ရေရှည်စီးပွားရေးအလားအလာကို ထိခိုက် စေခဲ့ပြီး မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့်အခြေခံအဆောက်အုံများ တည်ဆောက်ရန် ကိုယ်တိုင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိတော့ဟု ဆိုသည်။ [2] ထို့ကြောင့် အဆိုပါစီမံကိန်းသည် ပြည်တွင်းရေး ပြဿနာများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနေရသည့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ အနေဖြင့် အန္တရာယ်ရှိသော စီးပွားရေးလွှမ်းမိုးမှု ပြုလုပ်လာနိုင်ပါသည်။ တရုတ် နိုင်ငံသည် ကျောက်ဖြူ ရေနက်ဆိပ်ကမ်းစီမံကိန်းကို နှစ် ၅၀ အငှားစာချုပ်ချုပ်ဆို၍ အစုရှယ်ယာ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းပိုင်ဆိုင်မှုဖြင့် ဆောင်ရွက်နေခြင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာ နိုင်ငံဘက်မှ အစုရှယ်ယာ ၃၀ ရာခိုင်နှုန်း ပါဝင်မည်ဖြစ်ကာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂ ဒသမ ၂ ဘီလီယံ ထည့်ဝင်ရမည်ဖြစ်ပြီး ၂၀၂၃ ခုနှစ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ GDP ၏ ၄ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ရှိပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် ဤအထူးစီးပွားရေးဇုန် အောင်မြင်မှုအပေါ်တွင် မူတည်နေခြင်းကြောင့် မြန်မာ အစိုးရအနေဖြင့် ဘဏ္ဍာငွေ စိုက်ထုတ်နိုင်ခြင်းမရှိပါက တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် မှီခိုမှု ပြုလုပ်သွားရမည်ဖြစ်ပြီး တရုတ်ချေးငွေအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲသွားနိုင်သည့် အလားအလာရှိနေပါသည်။[3]

တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်း၏စီးပွားရေးဩဇာလွမ်းမိုးမှုကို အသုံးချ၍ ဤဆိပ်ကမ်းအား စစ်ရေးအတွက် ပြောင်းလဲအသုံးချလာနိုင်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် တောင်တရုတ် ပင်လယ်အတွင်း အငြင်းပွားမှုများ ဖြစ်ပွားနေသည့်နေရာများတွင် လူလုပ်ကျွန်းများ တည်ဆောက်ကာ စစ်အခြေစိုက်စခန်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ဒေသတွင်း နိုင်ငံများနှင့် တင်းမာမှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကျောက်ဖြူ ရေနက်ဆိပ်ကမ်းစီမံကိန်းကဲ့သို့ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ Koh Kong စီရင်စုတွင်လည်း ဆိပ်ကမ်းနှင့် အပန်းဖြေစခန်း စီမံကိန်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပါသည်။ Koh Kong ရေနက်ဆိပ်ကမ်းအား တရုတ်ရေတပ်မှ ဖျက်သင်္ဘောများ ဆိုက်ကပ် နိုင်ရန် ပုံစံထုတ်တည်ဆောက်ထားပြီး လူပေါင်း ၆၀၀၀ တည်းခိုနိုင်သည့် အပန်းဖြေစခန်းတစ်ခု ဆောက်လုပ်ထားခြင်းသည် မေးခွန်းထုတ်ဖွယ်ရာ အခြေအနေ ဖြစ်နေပါသည်။

ထို့အပြင် တရုတ်နိုင်ငံ ကျောထောက်နောက်ခံပြု ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ ၎င်း အပန်းဖြေစခန်းအနီးရှိ Dara Sakor လေဆိပ်တွင် တောင်တရုတ်ပင်လယ်ရှိ ကျွန်းတုများတွင် တည်ဆောက်ထားသော ၂၆၅၀ မီတာ ရှည်လျားသည့် လေယာဉ်ပြေးလမ်းများနှင့် အရှည်တူပြီး စစ်ဘက်သုံးလေယာဉ်များ ဆင်းသက် နိုင်သည့် လေယာဉ်ပြေးလမ်းကို တည်ဆောက်ပေးထားပါသည်။ ဤစီမံကိန်း ၂ ခု သည် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံအတွက် အကျိုးကျေးဇူးများ ရရှိထားသော်လည်း တရုတ် နိုင်ငံအနေဖြင့် ဒေသတွင်း စီးပွားရေးပိုင်ဆိုင်မှုများကို စစ်ရေးအရ ပြောင်းလဲ အသုံးချလာနိုင်သည့် အန္တရာယ်ရှိပါသည်။ ယခုအခါတွင် Koh Kong စီမံကိန်းအား တရုတ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုမှ အစုရှယ်ယာ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်း ပိုင်ဆိုင်မှုဖြင့် ၉၉ နှစ် အငှား စာချုပ်ဖြင့် ဆောင်ရွက်နေခြင်းဖြစ်ပါသည်။

အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသသည် သြစတြေးလျနိုင်ငံအတွက်လည်း ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး နှင့် လုံခြုံသောရေကြောင်းကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းများအတွက် မဟာဗျူဟာမြောက် အချက်အခြာနေရာဖြစ်ပါသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ “လုံခြုံရေးတံခါးပေါက်” (Security Gateway) ဟု ခေါ်သော ဤဒေသတွင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် စီးပွားရေးစီမံကိန်းများ ပြုလုပ်လာခြင်းသည် စိန်ခေါ်မှုတရပ် ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ် နိုင်ငံအနေဖြင့် ဒေသတွင်းဆိပ်ကမ်းများကို စစ်ရေးအရ အသုံးချနိုင်ခြင်းရှိ/မရှိ မသေချာသေးသော်လည်း စီးပွားရေး သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ချဲ့ထွင်လာခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ လက်ငင်းစိန်ခေါ်မှုများ ရှိနေပါသည်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံသည်လည်း တရုတ် နိုင်ငံ၏လွှမ်းမိုးမှုကို တုံ့ပြန်ရန် အရှေ့တောင်အာရှတွင် ၎င်း၏ကိုယ်ပိုင် ရေနက် ဆိပ်ကမ်းနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံဆိုင်ရာရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ ပြုလုပ်လာနိုင်သည့် အလားအလာရှိနေပါသည်။ သြစတြေးလျနိုင်ငံအတွက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အခွင့်အလမ်း တစ်ခုမှာ ထိုင်းနိုင်ငံ Kra တူးမြောင်း ဖောက်လုပ်မည့်စီမံကိန်းဖြစ်ပြီး အဆိုပါ တူးမြောင်းသည် မလေးကျွန်းဆွယ်၏ အကျဉ်းမြောင်းဆုံးနေရာဖြစ်သော Kra Isthmus ကို ဖြတ်၍ ဖောက်လုပ်ရန် စီမံထားသော ကြီးမားသည့် ရေလမ်းကြောင်း တစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ ယခင်က အဆိုပါတူးမြောင်းအား မြန်မာနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံတို့ အကြား တိုက်ရိုက်ကုန်သွယ်မှုလမ်းကြောင်းပြုလုပ်ရန် ရည်ရွယ်ခြင်းဖြစ်သော်လည်း ယခုခေတ်တွင် မလက္ကာရေလက်ကြားရှိ ရေလမ်းကြောင်းအသုံးပြုမှုအား ရှောင်လွှဲ နိုင်မည့် လမ်းကြောင်းအဖြစ် ရှုမြင်လာကြပါသည်။

ထိုင်းနိုင်ငံ စီးပွားရေးဦးဆောင်ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ၏ အဆိုအရ ၎င်းတူးမြောင်း စီမံကိန်းတွင်ပါဝင်လာမည့် Chumphon-Ranong ကုန်းတံတား အပါအဝင် အခြား အကြီးစား စီမံကိန်း ၃၅ ခုအတွက် ဘတ်ဂျက် ထိုင်းဘတ် ၁.၂၂ ထရီလျံ (အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၃၃.၈ ဘီလီယံ) သာသတ်မှတ်ပေးသောကြောင့် ခန့်မှန်းထားသည့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၅ ဘီလီယံထက်များစွာ လျော့နည်းနေပါသည်။ သြစတြေးလျ နိုင်ငံသည် ဤစီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံပါက ကုန်သွယ်ရေးချိတ်ဆက်မှုများကို အားကောင်းစေနိုင်ပြီး ကုန်သွယ်ရေးလမ်းကြောင်းသစ်တစ်ခု ထူထောင်နိုင်မည် ဖြစ်ကာ မလက္ကာရေလက်ကြားရှိ ၎င်း၏ရေကြောင်းဆိုင်ရာ တင်းမာမှုပြဿနာများကို လျှော့ချနိုင်မည့်အပြင် အဆိုပါရေနက်ဆိပ်ကမ်းများသို့ အလွယ်တကူဝင်ထွက်ခွင့် ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ Quad မိတ်ဖက်နိုင်ငံများဖြစ်သော ဂျပန်၊ အိန္ဒိယနှင့် အမေရိကန် နိုင်ငံတို့သည် ဤစီမံကိန်းတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလာနိုင်သည့် အလားအလာရှိသော ကြောင့် ထိုင်းနိုင်ငံ၏ ရေနက်ဆိပ်ကမ်းများအပေါ် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အလွန်အကျွံ သြဇာလွှမ်းမိုးလာနိုင်မှု လျှော့ချနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု မိတ်ဖက်အဖြစ် ပါဝင်လာပါကလည်း စီမံကိန်းတွင် နိုင်ငံအများအပြား ပါဝင်နေခြင်းကြောင့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်ဖက်သတ် အလွန်အကျွံ ထိန်းချုပ်မှုများကို ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတို့အနေဖြင့်လည်း အရှေ့တောင် အာရှတွင် ပိုမိုပါဝင်ပတ်သက်နိုင်ရန် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းများကို အသုံးပြုလာနိုင်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံသည်လည်း ၎င်း၏ရေကြောင်းကုန်သွယ်ရေးလုံခြုံမှုကို မြှင့်တင်နိုင်ရန် ကပ္ပလီပင်လယ်တွင် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းတစ်ခုကို ဖန်တီးလာနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြ ထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်ကို မေးတင်ထားသည့် ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်း စီမံကိန်းသည် ကျောက်ဖြူအထူးစီးပွားရေးဇုန်တွင်ပါပြီး စက်မှုဇုန်စီမံကိန်း၊ လူနေအိမ်ရာစီမံကိန်းနှင့် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းစီမံကိန်း (၃) ခု အနက်မှ တစ်ခုဖြစ်ကာ ကနဦးအကောင်အထည်ဖော်မည့် စီမံကိန်းလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤစီမံကိန်းသည် တရုတ်နိုင်ငံသို့ ရေနံတင်ပို့ရာတွင် မလေးကျွန်းဆွယ်ရှိ မလက္ကာရေလက်ကြားကို အသုံးပြုရန်မလိုတော့ဘဲ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာအား တိုက်ရိုက်အသုံးပြုခွင့်ရရှိစေမည့် မဟာဗျူဟာကျသည့် စီမံကိန်းဖြစ်သည့်အပြင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျလျက် ရှိပြီး ကုန်းတွင်းပိတ် ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သည့် ယူနန်ပြည်နယ်ကို ပင်လယ် ထွက်ပေါက်ရရှိစေနိုင်မည့် အရေးပါသည့် စီမံကိန်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်း စီမံကိန်းကို တရုတ်နိုင်ငံ Belt and Road Initiative (BRI) စီမံကိန်း၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအဖြစ် ဖော်ပြလေ့ရှိသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိ ရပါသည်။

ဆောင်းပါးတွင်ဖော်ပြထားသကဲ့သို့ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ၎င်းတည်ဆောက် သည့် ရေနက်ဆိပ်ကမ်းများကို စစ်ရေးအရပါ ရည်ရွယ်ပြင်ဆင်နေမည်မှာ အမှန်ပင် ဖြစ်သော်လည်း ရှောင်လွှဲမရနိုင်သည့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများအနေဖြင့် တရုတ်နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို နှစ်ဦးနှစ်ဖက် အကျိုးဖြစ်ထွန်းနိုင်မည့် အခြေအနေဖြင့် ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ တရုတ် နိုင်ငံသည်လည်း အခြားအင်အားကြီးနိုင်ငံများနည်းတူ ၎င်း၏အကျိုးစီးပွားနှင့် ယှဉ်လာပါက (သို့မဟုတ်) ထိခိုက်သည်ဟု ယူဆလာပါက အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ ပြည်တွင်းရေးတွင် နည်းလမ်းတစ်မျိုးမျိုးကို ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မည်သာဖြစ်ပါသည်။

ယခုထိုင်းနိုင်ငံတွင် တည်ဆောက်မည့် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ဒေသတွင်းကုန်သွယ်ရေးအတွက် အချက်အခြာကျသည့် Kra တူးမြောင်းစီမံကိန်းကို စတင်ရန် ဘတ်ဂျက်လျာထားပြီး ဖြစ်ကာ နိုင်ငံကြီးများအနေဖြင့် အပြိုင်အဆိုင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် ပြင်ဆင်နေကြပါသည်။ ထိုစီမံကိန်းကြောင့် ကျောက်ဖြူနှင့် ထားဝယ်ရေနက်ဆိပ်ကမ်းကဲ့သို့သော မြန်မာနိုင်ငံ၏ ရေနက် ဆိပ်ကမ်းများပေါ်သို့ စီးပွားရေးနှင့် အခွင့်အလမ်းအရ သက်ရောက်လာနိုင်သည့် အကျိုး/အပြစ်များကို သုံးသပ်ဖော်ထုတ်၍ ထိုက်သင့်သည့် မူဝါဒနှင့် ပြင်ဆင်မှုများဆောင်ရွက်နိုင်ရန်မှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံ၏ ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

Myanmar Aspect

159112823

[1]။ Shaun Cameron,“Why is Myanmar’s new deep-sea port such hot property”. The Interpreter. 22 November 2023, [/https://www.lowyinstitute.org/.../why-myanmar-s-new-deep.../]

[2]။ David Scott Mathieson,“Myanmar: a new abnormal”. The Interpreter. 7 November 2023, [/https://www.lowyinstitute.org/the.../myanmar-new-abnormal/]

[3]။ Gregory B. Poling,“ Kyaukpyu: Connecting China to the Indian Ocean”. CSIS. 2 April 2018, [/https://www.csis.org/.../kyaukpyu-connecting-china.../]

အရှေ့တောင်အာရှမှ အကြမ်းဖက်အုပ်စုများအနေဖြင့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲကို အသုံးချလာနိုင်သည့် အခြေအနေ

 

နိဒါန်း

အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံအချို့မှ အကြမ်းဖက်အုပ်စုများသည် ၎င်းတို့၏ အကျိုး စီးပွားအတွက် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲကို အသုံးချလာနိုင်သည့် အလားအလာများနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ ပဋိပက္ခကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်၊ အင်ဒိုနီးရှားနှင့် မလေးရှားနိုင်ငံတို့ ကြုံတွေ့လာနိုင်သည့် အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်နိုင်မှု အလားအလာများကိုသုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။ [1]

ဖော်ပြချက်

ကာလကြာရှည်စွာဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲအတွင်း အကြမ်းဖက် လူသစ်စုဆောင်းမှု၊ အစွန်းရောက်ဝါဒဖြန့်ဝေမှုများနှင့် ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုများသည် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံအချို့တွင် အပြုသဘောမဆောင်သည့် အကျိုးဆက်များရှိလာ နိုင်ပါသည်။ အောက်တိုဘာလ ၇ ရက် နေ့မှစတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသရှိ အစ္စရေး-ဟားမက်စ် လက်နက် ကိုင်ပဋိပက္ခသည် ယခုအချိန်တွင် ၂ လခန့် ကြာမြင့်လာပြီဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန် အခြေစိုက် အကြမ်းဖက်ဝါဒဆိုင်ရာ လေ့လာသုတေသနပြုစုမှုအဖွဲ့ (Terrorism Research and Analysis Consortium -TRAC) ၏ ဥက္ကဋ္ဌနှင့် CEO ဖြစ်သူ Veryan Khan ၏ ပြောကြားချက်အရ ဂျီဟတ်ဝါဒီအုပ်စုများသည် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲကို ပိုမိုအရှိန်မြင့် လာစေရန် ကြေညာချက်များထုတ်ပြန်ခြင်း၊ ပိုစတာများနှင့် ဗီဒီယိုများအသုံးပြု၍ ဝါဒဖြန့်ချိရေးလုပ်ငန်းများကို ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ Veryan Khan ၏ အဆိုအရ Islamic State (IS) အဖွဲ့အနေဖြင့် ၎င်းတို့နှင့် အတွေးအခေါ်ပိုင်းဆိုင်ရာ တူညီမှုမရှိသည့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို ထောက်ခံမှုမရှိဟု ယူဆရပါသည်။ သို့ရာတွင် Al-Qaida အဖွဲ့ခွဲများသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို ထောက်ခံခဲ့ကြပြီး IS အဖွဲ့ကမူ ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူများကို ထောက်ခံ၍ အနောက်အုပ်စု၏ အကျိုးစီးပွားကိုပစ်မှတ်ထားတိုက်ခိုက်ရန် တစ်ကိုယ်တော်အကြမ်းဖက်သမားများ (Lone-Wolf Supporters) ကို တိုက်တွန်းခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။

အစ္စရေး-ဟားမက်စ်ပဋိပက္ခ ကာလရှည်ကြာ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေပါက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် ဤအခြေအနေကို အခွင့်ကောင်း ယူလာနိုင်ပါသည်။ ဆီးရီးယားနှင့် အီရတ်နိုင်ငံတို့တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း အရပ်သားများနှင့် ကလေးငယ်များ သေဆုံးမှုကိုအသုံးချကာ ဂျီဟတ်ဝါဒီများ ဆူပူအုံကြွမှု ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။ International Crisis Group မှ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံရေး လေ့လာသုံးသပ်သူ Georgi Engelbrecht ၏ ပြောကြားချက်အရ ပဋိပက္ခများ အချိန်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ လူထုအပေါ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာသက်ရောက်မှုများ ရှိလာနိုင်ပါသည်။ ထို့အပြင် ပဋိပက္ခများ အကြား လမ်းပျောက်နေသော လူငယ်များအနေဖြင့် မကောင်းသည့်ဘက်သို့ ထွက်ပေါက် ရှာလာနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံမှ အကြမ်းဖက်ဝါဒရေးရာကျွမ်းကျင်သူ ဒေါက်တာ Noor Huda Ismail က အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ လုံခြုံရေး အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး အထူးသဖြင့် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံသားများအား အစွန်းရောက်ဆူပူအုံကြွမှုများဖြစ်အောင် လှုံ့ဆော်ပြီး အင်ဒိုနီးရှား ပြည်တွင်းလုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ထို့ကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားအာဏာပိုင်များ အနေဖြင့် အစွန်းရောက်ဆန့်ကျင်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများ၊ ရပ်ရွာလူထု ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု များနှင့် ထောက်လှမ်းရေးလုပ်ငန်းများကို အရှိန်အဟုန်မြှင့် ဆောင်ရွက်ခြင်းအပြင် နယ်စပ်ထိန်းချုပ်မှုများပြုလုပ်ပြီး နိုင်ငံတကာမိတ်ဖက်များနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု များကို တိုးမြှင့်ဆောင်ရွက်သင့်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

Chasseur Group တည်ထောင်သူနှင့် အမှုဆောင်ဒါရိုက်တာ Munira က ဟားမက်စ်အဖွဲ့အားထောက်ခံသည့် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များသည် မလေးရှားနိုင်ငံရှိ အနောက်အုပ်စုများ၏ ပိုင်ဆိုင်မှုများကို ပစ်မှတ်ထားနေပါသည်။ မကြာမီအချိန်အတွင်းမလေးရှားနိုင်ငံ၏ ဆိုက်ဘာလုံခြုံရေးကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ဖွယ်ရှိပြီး ကြိုတင်အစီအမံများ ပြုလုပ်ထားရန် ဘဏ္ဍာရေးအဖွဲ့အစည်းများကို အကြံပြုထားပါသည်။ အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများရှိ အကြမ်းဖက်အုပ်စုများအား ကြီးစိုးလျက်ရှိသည့် Al-Qaida နှင့် IS ကဲ့သို့ နိုင်ငံတကာအကြမ်းဖက်အုပ်စုများတွင် ကွဲပြားသော အယူဝါဒ များရှိပါသည်။ ဖိလစ်ပိုင်တောင်ပိုင်းတွင် လှုပ်ရှားနေသော အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ သည် Al-Qaida၊ သို့မဟုတ် IS အဖွဲ့အား သစ္စာခံသည့် အဖွဲ့များဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မူဝါဒရေးရာ ကျွမ်းကျင်သူများက ဒေသတွင်းအကြမ်းဖက်အဖွဲ့များနှင့် ထောက်ခံသူများသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ဘက်သို့ ပြောင်းလဲနိုင်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ သို့ရာတွင် အစွန်းရောက်အုပ်စုများကြား ဆက်ဆံရေးမည်သို့ပြောင်းလဲနိုင်သည်ကို ခန့်မှန်းရန်ခက်ခဲပါသည်။ ဂျီဟတ်ဝါဒီအဖွဲ့များ၏ ဆက်ဆံရေးသည် ရှုပ်ထွေးပြီး ၎င်းတို့၏အတွေးအခေါ် ကွဲပြားမှု၊ ဒေသဆိုင်ရာ အခြေအနေများနှင့် ခေါင်းဆောင် အပြောင်းအလဲများအပေါ် မူတည်လျက်ရှိပါသည်။

Engelbrecht က ဖိလစ်ပိုင်တောင်ပိုင်းရှိ မိုရိုစစ်သွေးကြွ အုပ်စုများအား ထောက်ခံအားပေးသူများသည် အယူဝါဒကွဲပြားမှုများအပေါ် အာရုံစိုက်မှုနည်းပါးပြီး ယေဘုယျအခြေအနေများနှင့် သတင်းအချက်အလက်များအပေါ် ပိုမိုအာရုံစိုက်ကြပါသည်။ ၎င်းတို့သည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကို လူမျိုးစု-အမျိုးသားရေး လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု အဖြစ်ယူဆကြပါသည်။ သို့ရာတွင် သတင်းအများစုသည် ပြည်ပသတင်းအရင်း အမြစ်များမှ ဖြစ်သောကြောင့် လူအနည်းငယ်သာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ၏ နိုင်ငံရေး အခြေအနေ အသေးစိတ်ကို ကောင်းစွာသိရှိကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဖိလစ်ပိုင်တောင်ပိုင်း Bangsamoro ဒေသတွင် ပြဿနာဖြစ်နေသော အသွင်ကူးပြောင်းရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်များက ပိုမိုအရေးကြီးနေပါသည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် မတိုင်မီကာလက IS အဖွဲ့အား ထောက်ခံအားပေးခဲ့သူ အများအပြားရှိခဲ့သော်လည်း ယခုအချိန်တွင် အခြေအနေများ ပြောင်းလဲလျက်ရှိပါသည်။ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတို့ရှိ IS အဖွဲ့ဝင်များသည် Caliphate မြို့ တည်ဆောက်ရေးကိုသာ အလေးထား ဆောင်ရွက်ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဟားမက်စ်၏အယူဝါဒသည် အမျိုးသားရေးဝါဒနှင့် အီဂျစ်နိုင်ငံရှိ မွတ်ဆလင် ညီအစ်ကိုတော်များအဖွဲ့၏ နိုင်ငံရေး-အစ္စလမ်ဘာသာ ပေါင်းစပ်မှုဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ပြည်ပ ထောက်ခံသူများအနေဖြင့် ၎င်းတို့ IS အဖွဲ့အား ပူးပေါင်းခဲ့သည့် နည်းလမ်းအတိုင်း ဟားမက်စ်အဖွဲ့နှင့် ပူးပေါင်းရန်မဖြစ်နိုင်ဟု ယူဆနိုင်ပါသည်။

မလေးရှား၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင်နှင့် စင်္ကာပူနိုင်ငံတို့မှ ထောင်ပေါင်းများစွာသော နိုင်ငံသားများသည် ၂၀၁၄ မှ ၂၀၁၇ ခုနှစ်အတွင်း ဆီးရီးယားနှင့် အီရတ်နိုင်ငံရှိ IS အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အတွက် တိုက်ခိုက်ပေးရန် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသသို့ သွားရောက် ခဲ့ကြပါသည်။ ယခုအချိန်တွင်မူ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားများသည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အတွက် အစ္စရေးကိုတိုက်ခိုက်ရန် ပါလက်စတိုင်းသို့ သွားရောက်နိုင်မည် မဟုတ်ပါ။ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသားများသည် ၎င်းပဋိပက္ခတွင် တိုက်ရိုက်ပါဝင်တိုက်ခိုက်ခြင်းထက် NGO လုပ်ငန်းများနှင့် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များတွင်သာ ပါဝင်လိုကြပါသည်။

ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရှိ ဟားမက်စ်နှင့် အစ္စရေးကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့တို့အကြား ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသည့် တိုက်ပွဲများကြောင့် သောင်းနှင့်ချီသော ပါလက်စတိုင်းများ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေး ခဲ့ရပြီး ပါလက်စတိုင်းဒုက္ခသည်များကို ခေါ်ယူရန် နိုင်ငံတကာမှ တောင်းဆိုခဲ့ကြပါသည်။ ထို့ကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင်းသို့ ဒုက္ခသည်များ ရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်မှု ဖြစ်ပေါ်လာ နိုင်ပါသည်။ ဤသို့ ဒုက္ခသည်များ ရွှေ့ပြောင်းလာမှုသည် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးကဏ္ဍများတွင် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပြီး အဆိုပါပြဿနာများကို ဖြေရှင်းရန် အတွက် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် နိုင်ငံတကာနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။ ဤပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများတွင် ပဋိပက္ခများ၏မူလဇာစ်မြစ်ကို ဖြေရှင်းခြင်း၊ လူသားချင်း စာနာမှုဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများကို ပံ့ပိုးပေးခြင်းနှင့် နိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်ပေါ် လာနိုင်သည့် ဆိုးကျိုးများကို ထိရောက်စွာ စီမံခန့်ခွဲရန် အစီအမံများ ပါဝင်ပါသည်။

Moro Islamic Liberation Front (MILF)မှ ခေါင်းဆောင်များသည် ဤအခြေအနေနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ကြသော်လည်း ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို လိုက်နာပြီး ဆွေးနွေးပွဲများတွင် BARMM အား ကူညီကြပါသည်။ ယခုအချိန်တွင် အစ္စရေးသံရုံးဝန်းအပြင်ဘက်တွင် ပါလက်စတိုင်းအား ထောက်ခံသည့် ဆန္ဒပြပွဲများကိုတွေ့ရှိရပြီး ဤဆန္ဒပြပွဲများအတွင်း ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် ဆန္ဒပြသူများအား အကြမ်းဖက်မှုများ ပြုလုပ်သည်ဟူသော စွပ်စွဲမှုများ မြင့်တက်လျက်ပါသည်။ သို့ရာတွင် ဖိလစ်ပိုင်တောင်ပိုင်း Bangsamoro ဒေသရှိ ဤဆန္ဒပြမှုများ သည် အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ်သို့ ယခုအချိန်ထိပြောင်းလဲသွားခြင်း မရှိသေးသည်ကိုတွေ့ရသည်။ ၎င်းတို့သည် ဖိလစ်ပိုင်နှင့် ဂါဇာ/ဟားမက်စ်တို့ကြား တစ်ခုတည်းသော ဆက်သွယ်မှု သာဖြစ်ပြီး မိုရိုစစ်သွေးကြွများအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ စစ်ဆင်ရေးနှင့် လူသစ်စုဆောင်းရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသ အခြေအနေအပေါ် အသုံးချခြင်း ရှိ/ မရှိကိုမသိရှိရသေးပါ။

မလေးရှားနိုင်ငံတွင် အစိုးရသည် ပါလက်စတိုင်းကို ထောက်ခံကြောင်း ဖော်ပြပြီး အမေရိကန်နှင့် အခြားနိုင်ငံများက အကြမ်းဖက်အဖွဲ့အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသော ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ရှုတ်ချရန် ငြင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်အနေဖြင့် မလေးရှား နိုင်ငံအား ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများပြုလုပ်ပါက ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သော အခြေအနေကို ခန့်မှန်းရန် ခက်ခဲပါသည်။ မလေးရှားနိုင်ငံသည် ပါလက်စတိုင်းအား အကူအညီများ ပေးအပ်ခဲ့သည့် ရှည်လျားသော သမိုင်းကြောင်းရှိပါသည်။ မလေးရှားနိုင်ငံသည် ဒေသတွင်း စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးကဏ္ဍ နှစ်ခုစလုံးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် မဟာဗျူဟာမိတ်ဖက်ဖြစ်နေသောကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ရှောင်ရှားနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ သို့ရာတွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့အား ကူညီပံ့ပိုး မည်ဆိုပါက အမေရိကန်နိုင်ငံသည် ပိတ်ဆို့အရေးယူမှု ပြုလုပ်လာနိုင်သည်ဟု သုံးသပ်ကြပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲအတွင်း အကြမ်းဖက်လူသစ်စုဆောင်းမှု၊ အစွန်းရောက် ဝါဒဖြန့်မှုများနှင့် ဆိုက်ဘာတိုက်ခိုက်မှုများသည် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံအချို့တွင် အပြုသဘောမဆောင်သည့် အကျိုးဆက်များ ရှိလာနိုင်သည်ကို ကျွမ်းကျင်သူအချို့က သတိပေး ပြောကြားနေကြပါသည်။ သို့သော်လည်း IS အဖွဲ့နှင့် Al Quida အဖွဲ့မှ ဂျီဟတ်ဝါဒီများ၏ အတွေးအခေါ်အယူအဆမှာ ယခုဟားမတ်စ်များ၏ အတွေး အခေါ်နှင့်မတူညီသောကြောင့် ထိရောက်သည့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ ဖြစ်လာ နိုင်ရန် ခက်ခဲလိမ့်မည်ဟု သုံးသပ်ကြပါသည်။ သို့သော်လည်း စစ်ပွဲနှင့် ပဋိပက္ခများ ရှည်ကြာမည်ဆိုပါက အရှေ့တောင်အာရှမှ အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များအနေဖြင့် ဒေသ တွင်းရှိ အမေရိကန်နှင့် အနောက်အုပ်စု၏ အကျိုးစီးပွားများကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်မှုများရှိလာနိုင်ပြီး ၎င်းတို့၏ လူသစ်စုဆောင်းမှုတွင်လည်း အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ အခွင့်အလမ်း ဖြစ်လာနိုင်သည်ဟု သုံးသပ်ရပါသည်။

လူ့အဖွဲ့ အစည်းတစ်ခုတွင် စစ်ပွဲနှင့် ပဋိပက္ခများဖြစ်ပွားသည့် အချိန်ကာလ ကြာမြင့်လာသည် နှင့်အမျှ လူငယ်ထု၏ အတွေးအခေါ်ကို အဓိကရိုက်ခတ်မှုရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ လူငယ်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ တိုးတက်ရာတိုးတက်ကြောင်းကို ရှာဖွေကြိုးစားနေသူများ ဖြစ်သည့်အလျောက် ၎င်းတို့အတွက် မျှော်လင့်ချက်ကင်းမဲ့လာပြီး ဘေးကျပ်နံကျပ် ဖြစ်သည့် အခြေအနေကြာရှည်လာပြီး၊ ရုန်းထွက်နိုင်မည်မဟုတ်ဟု ယူဆလာပါက အစွန်းရောက်စိတ်ဓာတ်များ အလွယ်တကူဝင်လာကြပြီး အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ ကုန်ကြမ်းများ ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုလူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် ပဋိပက္ခများနှင့် အသားကျသည့် နောက်ထပ်မျိုးဆက်သစ်တစ်ခု မွေးဖွားပေးသကဲ့သို့ ဖြစ်လာပြီး စစ်ပွဲများနှင့် ပဋိပက္ခများ ပိုမိုကြာရှည်လာနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး ပဋိပက္ခများ ကြာရှည်နေသည့် နိုင်ငံတိုင်းသည် တိုးတက်မှုနှေးကွေးပြီး အဆိုးကျော့သံသရာလည်နေသည်ကို တွေ့ရှိနိုင်သဖြင့် ဤအခြေအနေမှရုန်းထွက်နိုင်ရန်မှာ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းသာဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

Myanmar Aspect

158112423

[1]။ Zam Yusa,“How Will Southeast Asian Terror Groups Capitalize on the Israel-Hamas War?”. The Diplomat. 16 November 2023, [/https://thediplomat.com/.../how-will-southeast-asian.../]

တရုတ်နှင့် အမေရိကန်သမ္မတတို့ တွေ့ဆုံမှုအပေါ် အင်ဒို-ပစိဖိတ်မိတ်ဖက်နိုင်ငံများ၏သဘောထားများ

 

နိဒါန်း

အင်ဒို-ပစိတ်ဖိတ်ဒေသ စီးပွားရေးဆိုင်ရာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုညီလာခံ (Asia-Pacific Economic Cooperative Conference-APEC) သို့ တက်ရောက် လာသည့် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်သမ္မတတို့၏ နှစ်နိုင်ငံအကြား မျက်နှာချင်းဆိုင် ဆွေးနွေးပွဲနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန်မိတ်ဖက်နိုင်ငံများဖြစ်သည့် ဩစတြေးလျ၊ ဂျပန်၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ တောင်ကိုရီးယားနှင့် ထိုင်ဝမ်နိုင်ငံတို့၏ သဘောထားအမြင် များအား သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

တရုတ်နိုင်ငံသမ္မတ Xi Jinping နှင့် အမေရိကန်သမ္မတ Joe Biden တို့ သည် ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့တွင် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သည့် APEC ညီလာခံအပြီးတွင် သီးသန့်အစည်းအဝေးအဖြစ် နှစ်နိုင်ငံတွေ့ဆုံ ဆွေးနွေးမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသည်။ အဆိုပါဆွေးနွေးပွဲကို ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ နိုင်ငံအများက စောင့်ကြည့်လျက်ရှိကြသည်။ ထိုတွေ့ဆုံမှုသည် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလက ပြုလုပ်ခဲ့သည့် ဆွေးနွေးပွဲပြီးနောက် ဒုတိယအကြိမ် မျက်နှာချင်းဆိုင်တွေ့ဆုံသည့် ဆွေးနွေးမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး နှစ်နိုင်ငံ အကြားတင်းမာမှုကို လျှေော့ချရန်၊ ပြိုင်ဆိုင်မှုတွင်တာဝန်ရှိစွာ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ရန်နှင့် နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေး ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ရည်ရွယ်လုပ်ဆောင်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ဆွေးနွေးပွဲအပြီးတွင် နှစ်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များက ဆွေးနွေးပွဲအပေါ် အပြုသဘော ဆောင်သည့် မှတ်ချက်များသာ ပေးခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။

တရုတ်-အမေရိကန် ဆက်ဆံရေးသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအတွက် အရေးပါ လျက်ရှိပြီး ဩစတြေးလျ၊ ဂျပန်၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့အပေါ်တွင် တိုက်ရိုက်သက်ရောက်နိုင်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့်သဘောတူစာချုပ် ချုပ်ဆိုထားသည့် မဟာမိတ်နိုင်ငံများအားလုံးသည် လုံခြုံရေးကဏ္ဍတွင် အမေရိကန်အပေါ် မှီခိုလျက် ရှိသော်လည်း စီးပွားရေးအရ တရုတ်နိုင်ငံနှင့်အနီးကပ်ဆက်ဆံရေး တည်ဆောက် နေရပါသည်။ ထို့ကြောင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသတွင်း နိုင်ငံများအနေဖြင့် တရုတ်-အမေရိကန် ပဋိပက္ခများ၏ ရိုက်ခတ်မှုကို အများဆုံးခံခဲ့ရပါသည်။ ထိုင်ဝမ်အတွက် တရုတ်-အမေရိကန် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် အရေးပါလျက်ရှိပြီး တရုတ်သည် ထိုင်ဝမ် အား ၎င်း၏ ပိုင်နက်နယ်မြေအဖြစ် သတ်မှတ်ကာ အင်အားသုံး၍ ပြန်လည် ပေါင်းစည်းရေးကိုလုပ်ဆောင်ရန် ကြိုးပမ်းနေမှုကို အမေရိကန်အနေဖြင့် မည်သို့ တုံ့ပြန်မည်ဆိုသည့် မေးခွန်းသည် အဓိကကျပါသည်။

အမေရိကန်နှင့် အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသ မိတ်ဖက်နိုင်ငံများသည် တရုတ်နိုင်ငံ အား တန်ပြန်နိုင်ရန်ကြိုးပမ်းသည့်အနေဖြင့် “လွတ်လပ်၍ ပွင့်လင်းမြင်သာသော အင်ဒို-ပစိဖိတ်ဒေသ” နှင့် “စည်းမျဉ်းကို အခြေခံသော နိုင်ငံတကာအခင်းအကျင်း” စသည့် မူဘောင်များပေါ်တွင် သံတမန်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများ လုပ်ဆောင်ခဲ့ ကြပါသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံအား စစ်ရေးအရ တန်ပြန်ရန်အတွက် ဩစတြေးလျ၊ ဗြိတိန်နိုင်ငံ၊ အမေရိကန်တို့ပါဝင်သည့် AUKUS သုံးနိုင်ငံစစ်ရေးမဟာမိတ်အဖွဲ့ အား လည်းကောင်း၊ ဂျပန်၊ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတို့သည် အမေရိကန်နှင့်အတူ နှစ်နိုင်ငံ၊ သုံးနိုင်ငံ စစ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို လည်းကောင်း၊ ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံ အနေဖြင့် အမေရိကန်နှင့်ပူးပေါင်း၍ စစ်ရေးချဲ့ထွင်မှုများအား လည်းကောင်း၊ ထိုင်ဝမ်အနေဖြင့် အမေရိကန်နှင့် လက်နက်ရောင်းဝယ်မှုများ တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်၍ လည်းကောင်း အသီးသီးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုခဲ့ကြပါသည်။

နှစ်နိုင်ငံအစည်းအဝေးနှင့်ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများအပြားက အပြုသဘော ဆောင်သည့် မှတ်ချက်များကိုသာပြောကြားခဲ့ပါသည်။ တရုတ်- အမေရိကန်မိတ်ဖက် ဆက်ဆံရေးတင်းမာမှုများမှတစ်ဆင့် နောက်ပြန်လှည့်၍မရသည့် ကြီးမား‌သော စစ်ပွဲကြီးတစ်ခုအသွင် ဖြစ်လာနိုင်သည်ကို စိုးရိမ်ပူပန်လျက်ရှိသည်။ အမေရိကန် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများအနေဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအား အလေးပေးရွေးချယ်ထားပြီးဖြစ် သော်လည်း တရုတ်- အမေရိကန်ဆက်ဆံရေးကို လုံးလုံးလျားလျား ဖြတ်တောက်ရန် မလိုလားကြပါ။ ထို့ကြောင့် တရုတ်-အမေရိကန် ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်လာမှုကို နိုင်ငံအများအပြားက ကြိုဆိုလျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ဝန်ကြီးချုပ် Anthony Albanese သည် တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဆက်ဆံရေးပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ပြီးခဲ့သည့် နိုဝင်ဘာလ ၄ ရက်မှ ၇ ရက် အထိ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ချစ်ကြည်ရေးခရီးသွားရောက်ခဲ့ပါသည်။ အဆိုပါ ချစ်ကြည်ရေး ခရီးစဉ်သည် တရုတ်- အမေရိကန်အစည်းအဝေးကဲ့သို့ပင် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော သံတမန်ရေး လုပ်ငန်းစဉ်များအတွက် အရေးပါခဲ့ပြီး ဝန်ကြီးများအဆင့် ဆွေးနွေးပွဲများ ပြန်လည် စတင်နိုင်ခဲ့ကြပါသည်။ ဩစတြေးလျနှင့်တရုတ်နိုင်ငံတို့အကြား ပျော့ပျောင်းလာသည့် ဆက်ဆံရေးတစ်ခု ဖန်တီးလာချိန်တွင် အမေရိကန်၏ အလားတူဆက်ဆံရေး အလှည့် အပြောင်းသည် ကောင်းမွန်သည့်အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ တရုတ်-အမေရိကန် ဆက်ဆံရေးတင်းမာမှုများသည် တရုတ်-ဩစတြေးလျ စီးပွားရေးကဏ္ဍဆက်ဆံရေး ကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည်။

ဂျပန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Kishida Fumio အနေဖြင့် အမေရိကန်၏ လုပ်ဆောင်မှုများအတိုင်း APEC ထိပ်သီးအစည်းအဝေးအပြီး တရုတ်သမ္မတ Xi Jinping နှင့် သီးခြားဆွေးနွေးပွဲတစ်ခု ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံသည် တရုတ်နှင့် ပတ်သက်ပြီး "လွတ်လပ်၍ ပွင့်လင်းမြင်သာသော အင်ဒို-ပစိဖိတ်အယူအဆ"နှင့် ပိုမို တင်းကျပ်သော လုံခြုံရေးမူဝါဒကို ချမှတ်ထားသော်လည်း တရုတ်နှင့် ထိတွေ့ ဆက်ဆံမှုကို ဟန်ချက်ညီညီ ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိတွင် နှစ်နိုင်ငံ အကြား မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် တင်းမာလျက်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံ Fukushima နျူကလီးယားဓာတ်အားပေးစက်ရုံမှ ရေဒီယိုသတ္တုကြွ စွန့်ပစ်ရေများ ထုတ်လွှတ်မှုကိုကန့်ကွက်ခဲ့ပြီး ဂျပန်မှပင်လယ်စာ တင်သွင်းမှု အားလုံးကို တားမြစ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် ဂျပန်အနီးတွင် ၎င်း၏ ရေတပ်သင်္ဘောများနှင့် စစ်လေယာဉ်များကို အသုံးပြုကာစစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို အရှိန်မြှင့်လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ယခုအမေရိကန်နှင့်တရုတ်နိုင်ငံတို့၏ ဆက်ဆံရေးပြန်လည်တည်ဆောက် လာခြင်းကြောင့် ဂျပန်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း အလိုက်သင့်လိုက်ပါ တည်ဆောက်လာနိုင်ပါသည်။

ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံသည် လက်ရှိတွင် တရုတ်နှင့် တင်းမာသော ဆက်ဆံရေးရှိ နေပြီး ပိုင်နက်နယ်မြေအငြင်းပွားမှုများ၊ ရေကြောင်းဆိုင်ရာ စီးပွားရေးဇုန်သတ်မှတ်မှု အငြင်းပွားမှုများ၊ တရုတ်ကမ်းခြေစောင့်တပ်များမှ ဖိလစ်ပိုင်သင်္ဘောများအား ရန်စ နှောင့်ယှက်မှုများဖြင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ Ferdinand Marcos Jr. သည် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း တရုတ်၏ လုပ်ရပ်များကို တုံ့ပြန် နိုင်ရန်အတွက် အမေရိကန်နှင့် ကာကွယ်ရေးပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ မြှင့်တင် လျက်ရှိပါသည်။ ကာကွယ်ရေးပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု တိုးမြှင့်လုပ်ဆောင်ရေး သဘောတူညီချက်(EDCA) အရ အမေရိကန်ရန်ပုံငွေဖြင့် အခြေစိုက်စခန်းများ ပြန်လည်မွမ်းမံ၍ အရေအတွက်ကို တိုးချဲ့ခဲ့ပါသည်။ ယခု APEC အစည်းအဝေးတွင် အမေရိကန်နှင့် တရုတ်တို့အကြား ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံအရေးနှင့်ပတ်သက်၍ သီးခြားဆွေးနွေး မှုများ မရှိခဲ့ပါ။ ဖိလစ်ပိုင်သမ္မတ Marcos Jr. အနေဖြင့် အမေရိကန်ဒုတိယသမ္မတ Kamala Harris နှင့်သာ တွေ့ဆုံခွင့်ရခဲ့သော်လည်း အမေရိကန်နှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ပြေလည်သင့်သည်ဟူသောအချက်ကို လက်ခံပုံပေါ်ပါသည်။

တောင်ကိုရီးယား- တရုတ်မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးသည် သမ္မတ Yoon Suk-Yeol လက်ထက်တွင် တင်းမာမှုများရှိခဲ့ပါသည်။ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် အမေရိကန်၊ ဂျပန်နိုင်ငံတို့နှင့် ဆက်ဆံရေးကောင်းမွန်စေရန်ရည်ရွယ်၍ သုံးနိုင်ငံပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုများ ခိုင်မာအားကောင်းအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ပြီးခဲ့သည့် တရုတ်-အမေရိကန်ဆွေးနွေးပွဲတွင် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်နှင့်ပတ်သက်၍ သီးခြားဆွေးနွေးမှုများ မရှိခဲ့ပါ။ တောင်ကိုရီးယားအနေဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံကဲ့သို့ တရုတ်-အမေရိကန် မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေး ကောင်းမွန်လာသည်ကို မျှော်လင့်နေ ပါသည်။ တရုတ်-အမေရိကန် အစည်းအဝေးတွင် မြောက်ကိုရီးယားအရေးနှင့် ပတ်သက်၍ သီးခြားဖော်ပြသွားခြင်းမရှိသော်လည်း မြောက်ကိုရီးယားကို ကိုင်တွယ် နိုင်ရန်အတွက် မဟာဗျူဟာများတွင် တရုတ်သည် အဓိကကျသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ ဖြစ်ပါသည်။

ထိုင်ဝမ်သည် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်တို့အတွက် အရှုပ်ထွေးဆုံးကိစ္စရပ် တစ်ခုဖြစ်ကာ အဓိကဆွေးနွေးရသည့် အကြောင်းအရာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပြီး အစည်းအဝေး တွင် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရပ်တည်ချက်ကိုအသေးစိတ် ရှင်းလင်းခဲ့ပါသည်။ သမ္မတ Xi Jinping က အမေရိကန်အနေဖြင့် ထိုင်ဝမ်၏ခွဲထွက်မှုကိုထောက်ခံခြင်း၊ လက်နက် ထောက်ပံ့ခြင်းများကိုရပ်တန့်၍ တရုတ်နှင့် ငြိမ်းချမ်းစွာ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေးကို ထောက်ခံရန်လိုအပ်ကြောင်း၊ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေး ရည်မှန်းချက်ကို ရပ်တန့်လိမ့်မည်မဟုတ်ဟု ပွင့်လင်းစွာပြောကြားခဲ့ပါသည်။ သမ္မတ Joe Biden က ၎င်းပြောဆိုနေကျမူဝါဒဖြစ်သည့် အမေရိကန်အနေဖြင့် တရုတ်၏ One China Policy ကို ထောက်ခံကြောင်းနှင့် ပိုနေမြဲကျားနေမြဲအခြေအနေကို တစ်ဖက်သတ်ပြောင်းလဲမှုများနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာဆောင်ရွက်ချက်များကို ဆန့်ကျင် သည်ဟူသည့် ယခင်မူဝါဒများကိုပင် ပြန်လည်ပြောကြားပါသည်။ ယခု တရုတ်သမ္မတနှင့် အမေရိကန်သမ္မတို့ တွေ့ဆုံမှု သည် ထိုင်ဝမ်အပေါ်တွင်ထားရှိသည့် အမေရိကန်၏သဘောထားများ ပြောင်းလဲသွား ခြင်းမရှိသည်ကို ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးရှင်သည် APEC အစည်းအဝေးသို့တက်ရောက်လာသည့် တရုတ်နှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ တွေ့ဆုံမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အင်ဒို-ပစိဖိတ် ဒေသတွင်းရှိ အမေရိကန်၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံများအနေဖြင့် တုံ့ပြန်မှုသဘောထားများကို အသေးစိတ် သုံးသပ်ရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် တရုတ်ဆက်ဆံရေးသည် ပြီးခဲ့သည့် ကာလများတွင် အခြေအနေဆိုးရွားခဲ့ပြီး အမေရိကန်လေပိုင်နက်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည့် တရုတ်၏ သုတေသနဆိုင်ရာ လေပူဖောင်းများကို ပစ်ချခဲ့မှုများ၊ အမေရိကန်အနေဖြင့် တရုတ်၏နည်းပညာကဏ္ဍများကို ပိတ်ဆို့မှုများအပါအဝင် ထိုင်ဝမ်အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ နှစ်နိုင်ငံစစ်တပ်များအကြား ဆက်ဆံရေးကို ရပ်တန့် ပစ်ခဲ့သည်အထိ ဆိုးရွားခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ထိုသို့ဆက်ဆံရေးတင်းမာနေမှု များက ကမ္ဘာ့စစ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးအခြေအနေများကို ပိုမိုဆိုးရွားလာစေသည့် အတွက် ဆက်ဆံရေးပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် ပြင်ဆင်လာကြသည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

သို့သော်လည်း ယခုဆောင်းပါးတွင် အမေရိကန်အနေဖြင့် ၎င်း၏ တရုတ်နှင့် ဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်မှုအပေါ် မဟာမိတ်နိုင်ငံများ၏ အပြုသဘောဆောင်သော သဘောထားများကို ထင်ဟပ်ပြထားသကဲ့သို့ လက်တွေ့တွင်လည်း နှစ်နိုင်ငံစလုံးအနေဖြင့် ဆက်ဆံရေးအဆင်ပြေမှုကို လိုလားနေသော်လည်း ထိုင်ဝမ်နှင့်ပတ်သက်သော မူဝါဒများအပြင် အခြားသော မူဝါဒများကိုလည်း သိသာထင်ရှားစွာ ပြောင်းလဲမှု မပြုလုပ်နိုင်ကြောင်းတွေ့ရပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဆိုပါတွေ့ဆုံမှုသည် တရုတ်-အမေရိကန်ဆက်ဆံရေး ပြန်လည် အဆင်ပြေလာမည်ဟုမဆိုနိုင်သေးဘဲ သံတမန်ရေးဆိုင်ရာ သဘောထားဖလှယ်မှုနှင့် အကဲစမ်းမှုတစ်ခုအဖြစ်သာ ယူဆနိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဩဇာတည်ဆောက်မှုအဝန်းအဝိုင်းအတွင်း တည်ရှိနေသော ဒေသတွင်းနိုင်ငံငယ်များအနေဖြင့် အင်အားကြီး နိုင်ငံများအကြား ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်နေသည့် ဆက်ဆံရေးအခြေအနေများကို မျက်ခြည် မပြတ်လေ့လာစောင့်ကြည့်ပြီး မိမိနိုင်ငံလုံခြုံရေးနှင့် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ခိုင်မာစွာတည်ဆောက်နိုင်ခြင်းသည်ပင် ပညာခန်းဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

Myanmar Aspect

157112323

[1]။ Shannon Tiezzi “What Do US Indo-Pacific Allies Think of the Biden-Xi Summit?”. The Diplomat, November 17, 2023 [https://thediplomat.com/.../what-do-us-indo-pacific.../]

ဂါဇာမြောက်ပိုင်းတွင် စစ်ရှိန်လျော့ကျသွားခြင်းနှင့် တောင်ပိုင်းဒေသရှိ ဒုက္ခသည်များ၏အခက်အခဲများ

 

နိဒါန်း

အစ္စရေးနှင့် ဟားမက်စ်တို့၏ စစ်ပွဲများကြောင့် အိုးပစ်အိမ်ပစ် ပြေးရသည့် ဒုက္ခသည်များ၏အခက်အခဲနှင့် ၎င်းတို့အားလူသားချင်းစာနာထောက်ကူမှု အကူအညီ များပေးအပ်ရန် ခက်ခဲလျက်ရှိပြီး အစ္စရေးတို့၏ ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်မှုများ ကြောင့် ဒုက္ခသည်များအတွက် အခြေအနေများ ပိုမိုဆိုးရွားလာနိုင်သည့်ကိစ္စရပ်နှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

ဂါဇာမြောက်ပိုင်းဒေသအတွင်း တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်မှာ သီတင်းပတ် ၆ ပတ်ခန့် ကြာခဲ့ပြီးနောက် ပြည်သူလူထု ၁ သန်းခန့် နေထိုင်သည့် မြို့တစ်မြို့သည် လူသူကင်းမဲ့နေပြီဖြစ်ပါသည်။ နိုဝင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့၌ ဒုက္ခသည် ၉၀,၀၀၀ ခန့်ရှိ ရမည့် ဂါဇာမြောက်ပိုင်း Al-shati ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် ဒုက္ခသည် တစ်ဉီးမျှမရှိတော့ သည်ကိုတွေ့ရသည်။ ၎င်းဒုက္ခသည်စခန်းတွင် အဆောက်အအုံအများစုသည် ဆိုးရွားစွာဖျက်ဆီးခံ ထားရပြီး အစ္စရေးကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ (Israel Defence Forces- IDF) ၏ သံချပ်ကာ ကားများသွားလာမှုကြောင့် လမ်းများလည်း ပျက်စီးလျက်ရှိပါသည်။ ထို့အပြင် ရေ၊ မီး၊ မိလ္လာ အခြေခံစနစ်များလည်း မရှိတော့ကြောင်းနှင့် ဂါဇာဒေသတွင်းမြို့ အများ အပြားနှင့် မြို့ပြင်များ တွင်လည်း အလားတူအခြေအနေများဖြစ်ပွားလျက်ရှိပါသည်။

သီတင်းပတ် ၆ ပတ်ကြာ စစ်ပွဲနှင့် ၃ ပတ်ကြာ မြေပြင်တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် လက်ရှိတွင် အစ္စရေးနိုင်ငံသည် ဂါဇာမြောက်ပိုင်းဒေသကို ထိန်းချုပ် နိုင်ခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ တစပြင်ကဲ့သို့သော အပျက်အစီးများက အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲ အဆင့်တစ်ဆင့် အဆုံးသတ်ပြီဟုဆိုနိုင်သော်လည်း အဆိုပါကိစ္စရပ်နှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်း ၂ ခု ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပါသည်။ ပထမမေးခွန်းမှာ ဂါဇာ တောင်ပိုင်းဒေသ အတွင်းရှိ ဒုက္ခသည်များအတွက် လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု ပြဿနာများ မည်ကဲ့သို့ ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်မည်ဟူသော ကိစ္စရပ်ဖြစ်ပြီး ဂါဇာဒေသအတွင်းရှိ ပြည်သူ ၂.၂ သန်းခန့်သည် ဂါဇာတောင်ပိုင်းဒေသတွင် ပိတ်မိနေပါသည်။ အစ္စရေး တို့၏နယ်မြေပိတ်ဆို့မှုကြောင့် အီဂျစ်နိုင်ငံမှ လူသားချင်းကူညီထောက်ပံ့မှုလုပ်ငန်း များ လုပ်ဆောင်ရန်ခက်ခဲနေပြီး ဂါဇာပြည်သူများအတွက် အစာ၊ ရေ ပြတ်လတ် လျက်ရှိပါသည်။ စက်သုံးဆီပြတ်လတ်မှုသည်လည်း ဆေးရုံများနှင့် ကူညီထောက်ပံ့ရေး လုပ်ငန်းများကို ကောင်းစွာမလည်ပတ်နိုင်သကဲ့သို့ ရာသီဥတုဒဏ်ကြောင့် ဆင်းရဲ ဒုက္ခများ ကြုံတွေ့နေရပါသည်။

ဒုတိယမေးခွန်းမှာ နောက်ထပ်စစ်ပွဲများထပ်ဖြစ်လာနိုင်သည့် အခြေအနေ ဖြစ်ပါသည်။ ဂါဇာတောင်ပိုင်းဒေသသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်နေသူများတွင် ဒေသခံ ပြည်သူများသာမက ဟားမက်စ်အဖွဲ့သည်လည်း သေချာပေါက် ထွက်ပြေးလာမည် သာဖြစ်ပါသည်။ အစ္စရေးစစ်တပ်သည် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင် Yahya Sinwar နှင့် စစ်ဘက်အကြီးအကဲ Muhammad Deif ကို ရှာဖွေဖမ်းဆီးနိုင်ရန်ကြိုးပမ်းနေပြီး ၎င်းတို့အား ဥမင်များတွင်ပုန်းခိုနေနိုင်သည်ဟု ယူဆထားပါသည်။ ထို့ကြောင့် အဆောက်အအုံများကို ဝင်ရောက်ရှင်းလင်းခြင်း၊ ဥမင်များရှာဖွေခြင်းနှင့် လိုအပ်သည့် နေရာများအား အမြောက်၊ လေကြောင်း၊ တင့်ကားများဖြင့် ဖောက်ခွဲဖျက်ဆီးပြီး ဆက်လက်တိုက်ခိုက်သွားနိုင်ဖွယ်ရှိပြီး တောင်ပိုင်းဒေသသည် နောက်ထပ် စစ်ရေး ပစ်မှတ် ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များအနေဖြင့် ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးနှင့် သံတမန်ရေးဖိအားပေးမှုများအကြားတွင် မည်ကဲ့သို့ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ကို စောင်ကြည့်ရမည်ဖြစ်ပါသည်။

Al-shifa ဆေးရုံသည် အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များ၏ ပစ်မှတ်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့ပြီး အဆိုပါဆေးရုံအောက်တွင် ဟားမက်စ်အဖွဲ့၏ မြေအောက်ဌာနချုပ်နှင့် ဓားစာခံ ၂၃၉ ဦး ရှိနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ သို့သော် နိုဝင်ဘာလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဆေးရုံဝန်း အတွင်း စီးနင်းရှာဖွေမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ရာ ဆေးဝန်ထမ်းများ၊ လူနာ များနှင့် ဒုက္ခသည် အချို့ကိုသာ တွေ့ရှိခဲ့ရပါသည်။ ဆေးရုံအတွင်း စခန်းချနေထိုင်နေသည့် ဒုက္ခသည် ၆၀,၀၀၀ ခန့်တို့သည်လည်း တောင်ပိုင်းဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားနိုင်ပြီး ဂါဇာ မြောက်ပိုင်းဒေသသည် စွန့်ပစ်နယ်မြေတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် အောက်တိုဘာလ ၂၁ ရက်နေ့မှစ၍ အီဂျစ် နိုင်ငံမှတစ်ဆင့် ကူညီထောက်ပံ့မှုများကို လက်ခံခဲ့ပြီး အစာ၊ ဆေးနှင့် အခြား အခြေခံ လိုအပ်ချက်များအတွက် ကား ၁,၂၀၀ စီးခန့်ကို Rafah နယ်စပ်ဂိတ်မှ ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုခဲ့ပါသည်။

အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ လောင်စာဆီတင်ပို့မှု ကန့်သတ်မှုကြောင့် ချက်ပြုတ်ရန်အတွက် ထင်းအဖြစ် ပရိဘောဂများကို လောင်စာအဖြစ်အသုံးပြုနေရပါသည်။ လောင်စာဆီ ပြတ်လတ်မှုသည် အခြေခံလိုအပ်ချက်များကို ထိခိုက်စေနိုင်ပြီး ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုလုပ်ငန်း လည်ပတ်မှု သုံးပုံနှစ်ပုံခန့်ကို ရပ်တန့်ခဲ့ပါသည်။ မိလ္လာပိုက် လိုင်းများ ပိတ်ဆို့နေခဲ့ပြီး ကာလ၀မ်းရောဂါ(Cholera) နှင့် အူရောင်ငန်းဖျား ရောဂါ (Typhoid) ကဲ့သိုသော ရေကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါများ မလွဲမသွေ ပျံ့နှံ့လာလိမ့်မည် ဟု နိုင်ငံတကာကယ်ဆယ်ရေးကော်မတီက ပြောကြားထားပါသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏ ကုန်ပစ္စည်းသယ်ယာဉ် (Fork lift) များ လောင်စာဆီမလုံလောက်မှုကြောင့် အကူအညီ များပေးပို့မှုများ မကြာမီ ရပ်ဆိုင်းသွားနိုင်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ ထို့နောက် နိုဝင်ဘာလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဒီဇယ်လီတာ ၂၃,၀၀၀ ခန့်တင်လာသည့် ရေနံတင် သင်္ဘောသည် အီဂျစ်နိုင်ငံမှ ဂါဇာဒေသသို့ ဝင်ရောက်ခွင့်ပြုခဲ့ပါသည်။ သို့သော် အစ္စရေး နိုင်ငံသည် အဆိုပါလောင်စာဆီများကို ကုလသမဂ္ဂ၏ လုပ်ငန်း လိုအပ်ချက်များတွင်သာအသုံးပြုရန် ကန့်သတ်ထားပြီး တစ်နေ့တာလုပ်ငန်းလိုအပ်ချက် ၉ ရာခိုင်နှုန်းကိုသာ ဖြည့်ဆည်းပေးနိုင်ပါသည်။

ထို့ပြင် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုအနေဖြင့် ဂါဇာဒေသတွင် ဒီဇင်ဘာနှင့် ဇန်နဝါရီလ များသည် အေးပြီး စိုစွတ်ကြောင်း၊ ညအချိန်တွင် အပူချိန် ၈ ဒီဂရီ စင်တီဂရိတ် အထိ ကျဆင်းလေ့ရှိပါသည်။ ဆောင်းတွင်း၌ မိုးသည်းထန်စွာ ရွာသွန်းမှုများလည်း ရှိပြီး ပြီးခဲ့သည့် နိုဝင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့က မိုးရွာသွန်းမှုများကြောင့် ဒုက္ခသည်အချို့၏ တဲများ ပြိုကျကာ ရွှံ့အိုင်များထဲတွင် အိပ်နေရပါသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် ဟားမက်စ် စစ်ပွဲများနှင့်ပတ်သက်၍ မည်ကဲ့သို့ဆက်လက်လုပ်ဆောင်မည်ကို မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာလာပါသည်။ ယခုအခါ အစ္စရေးတပ်ဖွဲ့များသည် တင့်ကားများ၊ အနံ့ခံခွေးများနှင့် တိုက်ခိုက်ရေး တပ်ဖွဲ့များဖြင့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့များကို တစ်အိမ်တက် တစ်အိမ်ဆင်း ရှာဖွေနေသည် မှာ သီတင်းပတ် ၂ ပတ်ခန့် ရှိနေပြီဖြစ်ပါသည်။ သံသယရှိအဆောက်အအုံများကို တင့်ကားများ သို့မဟုတ် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများဖြင့် ပစ်မှတ်မှတ်ပုံတင်ထားသည်ဟု ဆိုပါသည်။သို့သော် ဂါဇာတောင်ပိုင်းတွင် မြောက်ပိုင်းကဲ့သို့ ပြင်းထန်သည့် စစ်ဆင်ရေးများ လုပ်ဆောင်ရန် ခက်ခဲခြင်းကြောင့် အစ္စရေးအရာရှိကြီးများသည် ရွေ့လျား ထိုးစစ်ဆင်မှုလုပ်ငန်း (More Mobile Offensive) လုပ်ဆောင်ရန် ပြင်ဆင်လျက်ရှိ ပါသည်။

သို့သော် မည်သည့်စစ်ဆင်ရေးလုပ်ငန်းမဆို ကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ငန်းများကို ထိခိုက်စေနိုင်ပြီး နိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက်မှုများလည်း ရှိနိုင်ပါသည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ပြုလုပ်သည့် ဆော်ဒီအာရေးဗျနိုင်ငံ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် အာရပ်နှင့် မွတ်ဆလင်နိုင်ငံများသည် တိုက်ပွဲများရပ်တန့်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ကြပါသည်။ အနောက်နိုင်ငံအချို့ကလည်း ယင်းတောင်းဆိုမှုကို သံယောင်လိုက်လာကြပြီး နိုဝင်ဘာလ ၁၀ ရက်က BBC သတင်းဌာနှင့်ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အင်တာဗျူးတစ်ခုတွင် ပြင်သစ်သမ္မတ Emmanuel Macron က အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန် တောင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒင်ကမူ အမြဲတမ်း အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး ဆွေးနွေးမှုပြုလုပ်ရန် ထောက်ခံပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိသော်လည်း ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ၏ ဖိအားပေးခံနေရပါသည်။

လက်ရှိအချိန်တွင် ဂါဇာဒေသခံများ၏ သဘောထားကိုမှန်းဆရန် ခက်ခဲ ကြောင်း၊ ဒေသခံတစ်ချို့က ယခုကဲ့သို့ အဖြစ်ဆိုးများကို သယ်ဆောင်လာသည့် ဟားမက်စ်အဖွဲ့ကိုလည်း အပြစ်တင်လျက်ရှိကြပါသည်။ သို့သော်လည်း ဟားမက်စ် အဖွဲ့သည် ဂါဇာမြို့မှ ပေါက်ဖွားလာခဲ့ပြီး သြဇာအရှိဆုံးခေါင်းဆောင်များဖြစ်သည့် Yahya Sinwar နှင့် စစ်ဘက်အကြီးအကဲ Muhammad Deif တို့သည် Khan Younis အနီးရှိ ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် ကြီးပြင်းခဲ့ကြသူများဖြစ်ပါသည်။ ယခုအချိန်တွင် ဟားမက်စ် အဖွဲ့အပေါ် ပြင်းထန်သည့် ထိုးနှက်ချက်များဖြစ်စေသော်လည်း ကာလကြာလာသည်နှင့်အမျှ အစားထိုး အင်အားသစ် သို့မဟုတ် အဖွဲ့သစ်များ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

အောက်တိုဘာလ ၇ ရက်နေ့က စစ်ပွဲစတင်လာသည့် အစ္စရေး-ဟားမက်စ်စစ်ပွဲ တွင် အစ္စရေး ၁,၄၀၀ နှင့် ပါလက်စတိုင်း ၁၁,၀၀၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့သည်ဟု အနောက် အုပ်စုမီဒီယာများတွင် ဖော်ပြနေကြသော်လည်း မြေပြင်အခြေအနေတွင် ပါလက်စတိုင်းများဘက်မှ ကလေးသူငယ်များအပါအဝင် ယခုထက်ပိုများသော အရေအတွက် ရှိနိုင်ပါသည်။ ယခုအချိန်တွင် အစ္စရေးအနေဖြင့် အပျက်အစီးများဖြင့်သာပြည့်နှက်နေသည့် ဂါဇာမြောက်ပိုင်းအား ထိန်းချုပ်ထားပြီး ပြည်သူများအနေဖြင့် ဂါဇာတောင်ပိုင်းဒေသတွင် စုပြုံရောက်ရှိနေပြီဖြစ်ပါသည်။ အစ္စရေးအနေဖြင့် ဒုတိယ အဆင့် စစ်ဆင်ရေးအရှိန်မြှင့်ရန် အကန့်အသတ်ရှိနေပြီး ပစ်မှတ်ထားရှာဖွေဖျက်ဆီး သည့် ရွေ့လျားထိုးစစ်ဆင်မှုလုပ်ငန်း (More Mobile Offensive) လုပ်ဆောင်ရန် စီစဉ်လျက်ရှိပါသည်။ ထိုစစ်ဆင်ရေးသည် နေရာတိုင်းသို့ ဝင်ရောက် ရှာဖွေရန်မဖြစ်နိုင်ဘဲ ထောက်လှမ်းရေးသတင်းအချက်များအပေါ်တွင် မှီခိုရမည် ဖြစ်ပါသည်။

ထိုသို့ပြုလုပ်နိုင်ရန် အစ္စရေးနိုင်ငံအနေဖြင့် စစ်ဆင်ရေးမစတင်မီတွင် ပြည်သူများအား တောင်ပိုင်းဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန် ရှင်းလင်းစွာ ကြိုတင်အသိပေး ခြင်းများလုပ်ဆောင်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသို့ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် သာမန်ပြည်သူလူထု အသေအပျောက်များလှသည့် ၎င်းတို့၏ ထိုးစစ်အားနိုင်ငံတကာမှ ကန့်ကွက်မှုများကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ လျှော့ချနိုင်ရန်ဖြစ်သကဲ့သို့ မြောက်ပိုင်းသို့ စွန့်ခွာသည့် ပြည်သူများအကြားတွင် တစ်ပါတည်း စိမ့်ဝင်၍ ဟားမက်စ်များ၏ သတင်းများကို စုဆောင်းရန်ဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

နိုင်ငံများအားလုံးသည် စစ်ပွဲများမဖြစ်ပွားစေရန် အတတ်နိုင်ဆုံး တားဆီးကြပြီး၊ စစ်ပွဲများဖြစ်ပွားပြီဆိုပါကလည်း နိုင်ငံရေး နှင့် စစ်ရေးကို ပါးနပ်စွာ တွဲဖက်အသုံးပြု၍ မိမိတို့အတွက် အားသာချက်ရှိမည့် အခြေအနေများကို ဖန်တီးကြသည်သာဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ ပါးနပ်စွာ တွဲဖက်အသုံးပြုနိုင်စွမ်းအားနည်းသည့် နိုင်ငံတိုင်းသည် စစ်ပွဲပဋိပက္ခများ သံသရာရှည်တတ်ပြီး နိုင်ငံအား အဘက်အဘက်မှ ယိုယွင်းပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ရှိစေပါသည်။ ထိုအခြေအနေကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်မှာ လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခများ စစ်ပွဲများဖြစ်ပွားနေသည့် နိုင်ငံများ၏ ပညာခန်းပင်ဖြစ်ပါကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ပါသည်။

Myanmar Aspect

156112223

[1]။ “ The battle of northern Gaza is almost over”. The Economist. November 15, 2023 [https://www.economist.com/.../the-battle-of-northern-gaza...]

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲအပေါ် လွှမ်းမိုးလာနိုင်သည့် ဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာနှင့် သတင်းအတု/သတင်းအမှားများ

 

နိဒါန်း

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ လာမည့် ၂၀၂၄ ခုနှစ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် နိုင်ငံရေးသမား များသည် ဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာ(AI)ကို အသုံးချ၍ သတင်းအတု/ သတင်းအမှားများ ဖန်တီးကာ မသမာမှုများ ပြုလုပ်လာနိုင်ခြင်းကြောင့် အစိုးရအနေဖြင့် နည်းပညာဆိုင်ရာ မူဝါဒများချမှတ်သင့်သည့် ကိစ္စရပ်နှင့်ပတ်သက်ပြီး သုံးသပ်ဖော်ပြသွားပါမည်။[1]

ဖော်ပြချက်

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ လာမည့် ၂၀၂၄ ခုနှစ် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ဉာဏ်ရည်တု နည်းပညာ(AI)နှင့် Machine Learning နည်းပညာကဲ့သို့သော ခေတ်မီနည်းပညာများသည် ကြီးကြီးမားမားလွှမ်းမိုးလာနိုင်သည့် အလားအလာရှိပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ပြင်ဆင်ရာ၌ AI နည်းပညာကို အသုံးချရန် ကြိုးပမ်းရာတွင် အကျိုးကေျးဇူးများရှိသကဲ့သို့ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်သည့် အလွဲသုံးစားမှုများ၊ အားနည်းချက်များ ရှိနေပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်(KPU)က ၎င်းတို့ အနေဖြင့် AI နည်းပညာကို ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းမရှိဟု မကြာသေးမီက ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါသည်။

တစ်သီးပုဂ္ဂလမဲဆန္ဒရှင်များအနေဖြင့် ပြည်သူများထံသို့ ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ကြိုးပမ်းစွမ်းဆောင်မှု သတင်းများအား ဖြန့်ဝေရန်နှင့် မဲဆွယ်စည်းရုံးရန်အတွက် AI နည်းပညာကို အသုံးချလာကြပါသည်။ ယခုအချိန်တွင် နိုင်ငံရေးပါတီများသည် AI နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ မဲဆန္ဒရှင်များ၏ အချက်လက်များကို စစ်ဆေးမှုပြုလုပ် လာနိုင်ကြပြီဖြစ်ပါသည်။ AI နည်းပညာကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် နိုင်ငံရေးပါတီများသည် သမားရိုးကျစိန်ခေါ်မှုများကို ဖြေရှင်းနိုင်ရုံသာမက အခြားနိုင်ငံရေးအုပ်စုများကိုထောက်ခံသည့် မဲဆန္ဒရှင်များ၏ လိုလားချက်များကိုပါသိရှိနိုင်ပြီး အုပ်စုငယ်များခွဲထုတ်၍ ဆွဲဆောင် စည်းရုံးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်မည်ဖြစ်ပါသည်။ ဤကဲ့သို့ ခေတ်မီနည်းပညာများဖြင့် ပေါင်းစပ် ထားသည့် ဒီဂျစ်တယ်ရွေးကောက်ပွဲများသည် နိုင်ငံရေးပါတီများအတွက် ဆန်းသစ်သော နည်းလမ်းများနှင့် လမ်းကြောင်းများကို ဖန်တီးပေးသော်လည်း ပညာရှင်များ၊ မူဝါဒ ချမှတ်သူများနှင့် လေ့လာသူများကမူ တစ်ကမ္ဘာလုံးရှိ ဒီမိုကရေစီစနစ်အပေါ် AI နည်းပညာ၏ သက်ရောက်လာနိုင်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ စိုးရိမ်ပူပန်လျက်ရှိကြပါသည်။

AI နည်းပညာသည် အကျိုးကျေးဇူးများစွာ ဖြစ်ထွန်းစေနိုင်သော်လည်း ကျင့်ဝတ်များ၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီလုပ်ငန်းစဉ်များတွင် ထိခိုက်ဆုံးရှုံးမှုများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ယခုအချိန်တွင် ဟားမတ်စ်အဖွဲ့နှင့် အစ္စရေးနိုင်ငံတို့အကြား ဖြစ်ပွားနေသော ပဋိပက္ခများနှင့်ပတ်သက်၍ နှစ်ဖက်အဖွဲ့ စိတ်အားတက်ကြွစေရန် ဆိုရှယ်မီဒီယာ၌ AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော သတင်းအတု/သတင်းအမှားများကို ဖြန့်ဝေလျက် ရှိသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ နိုင်ငံရေးဆွေးနွေးမှုများနှင့် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းရှိ လူထု ဟောပြောချက်များအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ကြိုးကိုင်ခြယ်လှယ်ရန်နှင့် လူထုအမြင်ကို သြဇာလွှမ်းမိုးနိုင်ရန် AI နည်းပညာကို အလွဲသုံးစားပြုလုပ်လာခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ အစိုးရများနှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လေ့လာ စောင့်ကြည့်သူများက စိုးရိမ်ပူပန်လျက်ရှိပါသည်။

နိုင်ငံရေးအခင်းအကျင်းကို စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများက အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရှိ နိုင်ငံရေးသမားများအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များကို သြဇာလွှမ်းမိုးရန် ဝါဒဖြန့် လှုံ့ဆော်မှုများအတွက် AI နည်းပညာကို ကျယ်ပြန့်စွာအသုံးပြုနေကြသည်ဟု ထောက်ပြ ခဲ့ကြပါသည်။ ၎င်းတို့သည် TikTok ၊ Facebook ၊ Instagram နှင့် X ဆိုရှယ်မီဒီယာ ပလက်ဖောင်းများတွင် ဆွဲဆောင်မှုရှိသော အကြောင်းအရာများကို ဖန်တီးရန်အတွက် AI နည်းပညာကို အသုံးပြုနေကြပါသည်။ AI နည်းပညာသုံး ဆော့ဖ်ဝဲများအသုံးပြု၍ ဗီဒီယိုများကို ပြုပြင်ခြင်း၊ အသံများကို တုပခြင်းနှင့် စာသားအတုအပများ ဖန်တီးခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်နိုင်သောကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ ဒီမိုကရေစီစနစ်အား ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်ပါသည်။ AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဝါဒဖြန့်မှုများသည် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပြိုင်ဘက်အား အခွင့်ကောင်းယူ နိုင်သကဲ့သို့ နိုင်ငံရေးတွင် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုနှင့် လူထုအမြင်ကို ပြောင်းလဲနိုင်သည့် အလားအလာ ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံရှိ အချက်အလက်စစ်ဆေးသူများအနေဖြင့်လည်း AI နည်းပညာနှင့်ပတ်သက်၍ ကျွမ်းကျင်ပိုင်နိုင်မှုမရှိခြင်းကြောင့် ဤသို့သော သတင်း အတု/သတင်းအမှားများအား စစ်ဆေးအတည်ပြုရန် အခက်အခဲများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင် ယခင်ရွေးကောက်ပွဲကာလများ၌ ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်တွင် နိုင်ငံရေးဝါဒဖြန့်ချိသည့် "Buzzers" ၊ သို့မဟုတ် "Cybertroopers" ဟုခေါ်သော ဝါဒ ဖြန့်ချိသူများရှိပါသည်။ AI နည်းပညာသည် လာမည့်ရွေးကောက်ပွဲကာလအတွင်း အဆိုပါ ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ သတင်းအတု/သတင်းအမှားများဖြန့်ဝေရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေ နိုင်ပါသည်။ အချက်အလက် စစ်ဆေးသူများအတွက် သတင်းအတု/သတင်းအမှား များကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရန် AIနည်းပညာဖြင့် ဖန်တီးထားသည့် ဆော့ဖ်ဝဲရှိသော်လည်း သတင်းအမှန်/အမှားကို ပိုင်းခြားရန် သာမန်ဆိုရှယ်မီဒီယာ အသုံးပြုသူများအတွက် စိန်ခေါ်မှုတစ်ခုအဖြစ် ရှိနေပါသည်။ ထို့ပြင် AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော သတင်းအချက်အလက်များသည် အချက်အလက်အရ မှန်ကန်နိုင်သော်လည်း အကြောင်းအရာ အခြေအနေပေါ်မူတည်၍ ကွဲလွဲမှုများရှိနေနိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် သတင်းအတု/ သတင်း အမှားများကို ဖော်ထုတ်နိုင်ရန် ဖန်တီးထားသည့် AI နည်းပညာသုံး ဆော့ဖ်ဝဲသည်လည်း တိကျစွာအကဲဖြတ်ရန် ခက်ခဲနိုင်ပါသည်။

Alliance of Independent Journalists ၏ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူး Ika Ningtyas သည် X ၊ TikTok နှင့် Facebook ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင် AI နည်းပညာဖြင့် ဖန်တီးထားသော သတင်းအတု/သတင်းအမှားများ ပျံ့နှံ့မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ပြောကြားရာတွင် AI နည်းပညာဖြင့် ဖန်တီးထားသည့် ဗီဒီယိုတစ်ခုတွင် ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဟောင်း Terawan Agus Putrano က ဆီးချိုရောဂါကို ကုသရာတွင် အောင်မြင်မှုတစ်ခုနှင့် ပတ်သက်၍ ပြောကြားနေပုံကို ဖန်တီးထားပါသည်။ ဤဗီဒီယိုသည် CekFakta ဒေသ ဆိုင်ရာ အချက်အလက် စစ်ဆေးရေးအဖွဲ့မှ မဖယ်ရှားမီအချိန်အထိ Facebook တွင် လူသိများသော ဗီဒီယိုတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ် ထားသည့် သတင်းအတု/သတင်းအမှားများကို အထူးလေ့ကျင့်သင်ကြားပေးထားသော အချက်အလက်စစ်ဆေးသူများအနေဖြင့် သိမြင်နိုင်သော်လည်း သာမန်လူများအတွက် ခွဲခြားနိုင်မည်မဟုတ်သောကြောင့် အလွယ်တကူယုံကြည်ကြပါသည်။ ထို့ပြင် အဆိုပါ သတင်းအတု/သတင်းအမှားများသည် အချက်အလက်စစ်ဆေးသူများမှ စစ်ဆေးဖော်ထုတ်နိုင်သည်ထက် အရှိန်အဟုန်ပိုမိုမြန်ဆန်စွာ ပျံ့နှံ့နိုင်ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသမ္မတ Joko Widodo ၏ “Asmalibrasi” သီချင်း သီဆို နေသည့် ဗီဒီယိုသည် X ဆိုရှယ်မီဒီယာတွင် အလျင်အမြန်ပျံ့နှံ့သွားသည်ကို ကြည့်ခြင်း အားဖြင့် နိုင်ငံရေးသမားများ AI နည်းပညာအား အသုံးပြုမှုမြင့်တက်လာသည်ကို တွေ့ရှိ နိုင်ပါသည်။ ထို့ပြင် AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည့် သမ္မတလောင်း Prabowo Subianto ၏ အာရပ်ဘာသာစကားကို ကျွမ်းကျင်စွာ ပြောဆိုနေသည့် ဗီဒီယိုသည် နိုဝင်ဘာလ ၇ ရက်နေ့တွင် TikTok ဆိုရှယ်မီဒီယာတွင် ပျံ့နှံ့ခဲ့ပြီး ကြည့်ရှုသူ ၁.၇ သန်းကျော် အထိရှိခဲ့ပါသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် အချက်အလက်စစ်ဆေးသူများမှ သတင်းအတု/ သတင်း အမှားအဖြစ် ဖော်ထုတ်ခဲ့သော်လည်း TikTok အသုံးပြုသူအချို့က ဤဗီဒီယိုသည် အစစ်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်နေကြဆဲဖြစ်ပါသည်။ ဤကဲ့သို့ သတင်းအတု/သတင်းအမှားများ လျင်မြန်စွာ ပြန့်ပွားမှုများကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ဝါဒဖြန့်ချိသူများသည် ပြည်သူလူထု၏ ထင်မြင်ယူဆချက်အပေါ် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိနေသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။

KPU နှင့် Bawaslu အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ကြီးကြပ်ရေးအေဂျင်စီကဲ့သို့ အဖွဲ့အစည်းများက ထိရောက်သော ကြီးကြပ်မှု မဆောင်ရွက်ပါက AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော သတင်းအတု/သတင်းအမှားများသည် မဲဆန္ဒရှင်များဆီသို့ ဦးတည် ပျံ့နှံ့သွားနိုင်ပါသည်။ သတင်းအချက်အလက်များကို မတူညီသော ဆိုရှယ်မီဒီယာကွန်ရက်များ၊ အင်တာနက်စာမျက်နှာများအကြား အလွယ်တကူရွှေ့ပြောင်းမျှဝေနိုင်ခြင်းနှင့် WhatsApp ကဲ့သို့ Private ဂရုဖွဲ့နိုင်သည့် ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင် မျှဝေထားသော အကြောင်းအရာ များကို အချက်အလက်စစ်ဆေးသူများ စောင့်ကြည့်ရန် မလွယ်ကူပါ။ ယခု အချိန်တွင် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသားများသည် AI နည်းပညာဖြင့် ပြုလုပ်ထားသည့် ဓာတ်ပုံနှင့် ဗီဒီယိုများပါဝင်သော သတင်းအတု/သတင်းအမှားများအကြားတွင် နစ်မြုပ် နေခြင်းကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရှုပ်ထွေးမှုများ ပိုမိုဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။

အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် လွတ်လပ်၍တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲများကို ကျင်းပနိုင်ရန် အသစ်ပေါ်ပေါက်လာသည့် နည်းပညာများကို တုံ့ပြန်ရာတွင် အလေး ထားရန် လိုအပ်ပါသည်။ AI စနစ်များ ပိုမိုခေတ်မီလာသည်နှင့်အမျှ မူဝါဒချမှတ်သူများ၊ နည်းပညာကုမ္ပဏီများနှင့် အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများသည် နိုင်ငံသားများကို ကြိုးကိုင် ခြယ်လှယ်ရန်ကြိုးပမ်းခြင်းထက် အဆိုပါ နည်းပညာများကို အကောင်းဘက်တွင် အသုံးပြုနိုင်ရန် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြရန်လိုအပ်ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် AI နည်းပညာအတွက် အမျိုးသားမဟာဗျူဟာတစ်ရပ်ကို စတင် အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခဲ့သော်လည်း ခေတ်နှင့်လျော်ညီသော သတင်း အချက်အလက်နယ်ပယ်နှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်စေမည့် မူဝါဒတစ်ခုချမှတ်ရန် လိုအပ်လျက် ရှိပါသည်။ ဤမူဝါဒသည် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ ထိရောက်သည့် တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုရှိလာစေရန် ဦးတည်ရမည်ဖြစ်ပြီး AI နည်းပညာ၏ အားသာချက်များကို အသုံးချ၍ ဒီမိုကရေစီအခြေခံမူများနှင့် လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ကို အကာအကွယ် ပေးနိုင်ရန် ဆောင်ရွက်ရမည်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဉာဏ်ရည်တုနည်းပညာ(AI)သည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအားလုံးကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ခြိမ်းခြောက်လျက်ရှိပြီး ထိန်းချုပ်ရန် ခက်ခဲလာနေပါသည်။ AI အသုံးပြု၍ သတင်း အတု/သတင်းအမှား ပြုလုပ်ခြင်းသည် သာမာန်ပြည်သူများအတွက် မဆိုထားနှင့် ကျွမ်းကျင်သူများပင်လျှင် အချိန်နှင့်တစ်ပြေးညီ ဖော်ထုတ်နိုင်ရန် ခက်ခဲနေပါသည်။ ဖော်ထုတ်နိုင်သည့် အချိန်တွင်လည်း အဆိုပါ သတင်းအတု/အသင်းအမှားများက လူထု အကြား စိမ့်ဝင်ပျံ့နှံ့ပြီး ဖြစ်နေကာ အတွေးအခေါ်အယူအဆများအား လွှမ်းမိုးပြီး ဖြစ်နေပါသည်။ ထိုသို့သော ခြိမ်းခြောက်မှုများသည် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ရွေးကောက်ပွဲကို သာမက ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများအားလုံး၏ အရေးကြီးကိစ္စရပ်များအပေါ် လွှမ်းမိုးလာမည်ဖြစ်ပြီး ရပ်တန့်နိုင်မည့် အခြေအနေမရှိသလောက်ဖြစ်နေသည်ဟု သုံးသပ်နိုင်ပါသည်။

မိမိတို့မြန်မာနိုင်ငံသည်လည်း သတင်းအတု/သတင်းအမှားများ လွှမ်းမိုးနေသည့် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး မထိန်းချုပ်နိုင်ပါက အကြမ်းဖက်မှုများတားဆီးရန်နှင့် ငြိမ်းချမ်းသော လူ့အဖွဲ့အစည်းတည်ဆောက်ရန် အကန့်အသတ်ရှိနေမည်သာဖြစ်ပါသည်။ သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများအနေဖြင့် အင်တာနက်၏ အကျိုးအပြစ်နှင့် AI ၏အကျိုးအပြစ်များကို လူငယ်ထုအတွင်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ရောက်ရှိအောင် အသိပညာပေးခြင်းကိစ္စရပ်များကို အလေးထားဆောင်ရွက်သင့်ပြီး အခြေခံပညာအထက်တန်းနှင့် တက္ကသိုလ်/ကောလိပ်အဆင့်များတွင်

ကျောင်းသားများအား ပညာပေးကဏ္ဍရပ်တစ်ခု အနေဖြင့် ထည့်သွင်းဆောင်ရွက်သင့်ကြောင်း သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

155112123

[1]။ Nuurrianti Jalli,“ Artificial Intelligence, Disinformation, and the 2024 Indonesian Elections”. The Diplomat. 14 November 2023, [/https://thediplomat.com/.../artificial-intelligence.../]