မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထီးကျန်ဆန်လာမှုကြောင့် မဟာဗျူဟာမြောက် အကျိုးဆက်များနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ

 

နိဒါန်း

Brahma Chellaney သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ နယူးဒေလီရှိ မူဝါဒသုတေသနစင်တာမှ မဟာဗျူဟာလေ့လာမှုဆိုင်ရာ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခဖြစ်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံအမျိုးသား လုံခြုံရေးကောင်စီ၏ အကြံပေးဟောင်းလည်း ဖြစ်ပါသည်။ "Water: Asia's New Battleground" အပါအဝင် စာအုပ်ပေါင်း ၉ အုပ် ရေးသားထုတ်ဝေထားသူဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းက မြန်မာနိုင်ငံပိုင် ကိုကိုးကျွန်းတွင် တရုတ်စစ်စခန်းများ တည်ဆောက်နေမှု၊ အဆိုပါတည်ဆောက်မှုသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွက် စိုးရိမ်ရသည့် အခြေအနေတစ်ခု ဖြစ်ကြောင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် အမေရိကန်နိုင်ငံဦးဆောင်သည့် အရေးယူပိတ်ဆို့မှု များသည် တရုတ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံအကြား ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုကောင်းမွန်စေပြီး ယခုကဲ့သို့ အခြေအနေများ ဖြစ်ပေါ်စေခြင်းဖြစ်ကြောင်း သုံးသပ်ရေးသားထားသည်။

ဖော်ပြချက်များ

တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်(Bay of Bengal)နှင့် မြန်မာအခေါ် ကပ္ပလီပင်လယ်(Andaman Sea)အကြားရှိ မြန်မာနိုင်ငံပိုင်နက် ကိုကိုးကျွန်း (CoCo Island)တွင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ကင်းထောက်စခန်းတစ်ခု(Listening Post) တည်ဆောက်လျက်ရှိသည်ဟု ဆိုပါသည်။ အဆိုပါ ကိုကိုးကျွန်းသည်သည် အက်ဒမန်(ကပ္ပလီ) ပင်လယ်နှင့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်တို့အကြားရှိ အက်ဒမန်နှင့် နီကိုဘားကျွန်းစုတို့၏ မြောက်ဘက်တွင် တည်ရှိနေပါသည်။ အဆိုပါကျွန်းစုများတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံပိုင် ရေတပ်နှင့် လေတပ်ဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ရေးအဆောက်အအုံများ တည်ရှိနေကြောင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဧရာတီဝတီမြစ်ဝ၏ အနောက်တောင်ဘက် ၂၁၀ ကီလိုမီတာအကွာတွင် တည်ရှိနေပြီး တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆိုပါစခန်းသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံအပေါ် ပင်လယ်ရေကြောင်းဆိုင်ရာ စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ ကင်းထောက်ခြင်းနှင့် အချက်အလက် စုံစမ်းစစ်ဆေးခြင်း ပြုလုပ် ရာတွင် အသုံးပြုလာနိုင်ဖွယ်ရှိပါသည်။ ယခုအခါ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုကြောင့်စစ်အုပ်ချုပ်ရေးဖြစ်နေသည့် မြန်မာနိုင်ငံအား တရုတ်နိုင်ငံ၏ မဟာဗျူဟာစက်ဝန်း အတွင်းသို့ ပိုမိုရောက်ရှိစေကြောင်းနှင့် ဒေသတွင်း မဟာဗျူဟာမြောက် စိန်ခေါ်မှုများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေလိမ့်မည်ဖြစ်ကြောင်း ဆောင်းပါးတွင် ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။

မြန်မာနိုင်ငံပိုင်နက်အတွင်းရှိ ကိုကိုးကျွန်းသည် ဧရိယာအားဖြင့် ၈ စတုရန်း ကီလိုမီတာကျယ်ဝန်းပြီး ဒေသခံ ၁,၅၀၀ ဦးခန့်နေထိုင်လျက်ရှိသည်။ ၂၀ ကီလိုမီတာခန့် ကျယ်ဝန်းသော ကိုကိုးရေလက်ကြားသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အက်ဒမန်ကျွန်းနှင့် ကိုကိုးကျွန်းစု တို့ကို ပိုင်းခြားထားပါသည်။ တရုတ်နှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့ကမူ ကိုကိုးကျွန်းအတွင်း တပ်စခန်းများ တည်ဆောက်နေမှုများပတ်သက်၍ ငြင်းဆိုလျက်ရှိသော်လည်း ဂြိုဟ်တုမှ ရရှိသောဓာတ်ပုံများအရ အဆိုပါကျွန်းပေါ်၌ လေယာဉ်ကွင်းများ ချဲ့ထွင်ထားရှိမှု၊ လေယာဉ်ဂိုဒေါင်အသစ်များ၊ ကြီးမားသည့် ဆိပ်ခံတံတားများ၊ ကာကွယ်ရေးစနစ်များ တပ်ဆင်ထားသည့် ရေဒါစခန်းများ တည်ဆောက်ထားရှိမှုများသည် မူလအခြေခံ ကာကွယ်ရေးစနစ်ထက် ပိုမိုတိုးတက်လျက်ရှိသည်ကို ပြသနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းဂြိုဟ်တု ဓာတ်ပုံများနှင့် အခြားသတင်းအချက်အလက်များအရ ကိုကိုးကျွန်းပေါ်တွင် စစ်ဘက်-အရပ်ဘက်အသုံးပြုနိုင်သည့် အဆောက်အအုံများဆောက်လုပ်ရန် ကူညီပေးနေသည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာအင်ဂျင်နီယာနှင့် ဝန်ထမ်းများ တွေ့ရကြောင်းနှင့် ကိုကိုးကျွန်း၏ တောင်ဘက်ခြမ်းတွင်လည်း အနီးအနားရှိ ကျွန်းနှင့် ချိတ်ဆက်နိုင်ရန် တံတားများ တည်ဆောက်နေပြီး ထိုကျွန်းပေါ်တွင် အခြေခံအဆောက်အအုံများ တိုးချဲ့ တည်ဆောက်နိုင်ရန်အတွက် မြေနေရာများရှင်းလင်းထားသည်ကိုလည်း တွေ့ရသည်ဟု အိန္ဒိယနိုင်ငံက ပြောကြားထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံသည် ဂျီဘူတီ(Djibouti)တွင် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည့်အတိုင်း မဟာ ဗျူဟာမြောက် နယ်မြေချဲ့ထွင်မှုလုပ်ငန်းများကို မသိမသာလုပ်ဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် တောင်တရုတ်ပင်လယ်အတွင်း လူလုပ်ကျွန်းများအား စစ်ဘက်ဆိုင်ရာတွင် အသုံးပြုသွားမည်မဟုတ်ဟု ပြောကြားခဲ့သော်လည်း စစ်စခန်း အဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့ပြင် အမေရိကန်နိုင်ငံကလည်း တရုတ်နိုင်ငံသည် အိမ်ရှင်နိုင်ငံများနှင့် လက်ဝါးချင်းရိုက်၍ အခြေအနေမှန်ကို ဖုံးကွယ်ကာ စစ်ဘက်-အရပ်ဘက် အသုံးပြုနိုင်သည့် အခြေခံအဆောက်အအုံနှင့် နိုင်ငံတကာ ထောက်ပံ့ပို့ဆောင်ရေးကွန်ရက်တစ်ခု တည်ဆောက်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ချက်ရှိကြပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင်လည်း အလားတူတည်ဆောက်ခဲ့ပြီး လက်ရှိတွင် နှစ်နိုင်ငံအကြား သဘောတူညီတည်ဆောက်ခဲ့ကြသည့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ၏ Hambantota နှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ၏ Gwadar တို့ရှိ စီးပွားရေးဆိပ်ကမ်းများကိုလည်း တရုတ်နိုင်ငံပိုင် ကုမ္ပဏီကြီးများက သိမ်းပိုက်ထားရှိကြောင်း ဆောင်းပါးတွင် ရေးသား ထားပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရွေ့လျားခြေရာခံနိုင်သည့် ကင်းထောက်သင်္ဘောများသည်လည်း အရေးကြီးသည့် ကဏ္ဍမှပါဝင်လျက်ရှိပြီး ၎င်းသင်္ဘောများအနက်မှ Yun Wang 5 သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ကန့်ကွက်နေသည့်ကြားမှ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ Hambantota နိုင်ငံတကာ ဆိပ်ကမ်းတစ်ခုတွင် ကမ်းကပ်ခဲ့ပါသည်။ Yan Wang 6 သည်လည်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ Agni 5 တိုက်ပစ်ပဲ့ထိန်းဒုံးကျည်တစ်ခုကို စမ်းသပ်ပစ်လွှတ်ချိန်တွင် အိန္ဒိယပင်လယ် အတွင်း ကင်းထောက်နေခဲ့ပါသည်။ ထို့ပြင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအခြေအနေသည့် အနောက်နိုင်ငံများ၏ အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများနှင့် ပြည်ပမှထောက်ပံ့နေသည့် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခနှင့် ရင်ဆိုင်နေရခြင်းကြောင့် ၎င်းအနေဖြင့် ကိုကိုးကျွန်းပေါ်တွင် ယခုကဲ့သို့ ခေတ်မီသည့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာအဆောက်အအုံများ သူ့ချည်းသက်သက် တည်ဆောက်ရန် ဆန္ဒနှင့် စွမ်းရည်မရှိဟု ဆိုပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် လက်ရှိတွင် ပြည်တွင်းရေးကိုသာ ထိန်းချုပ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေရပြီး ယခုအခါ မြန်မာနိုင်ငံကို အရေးယူ ပိတ်ဆို့ရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအား ကင်းထောက်နိုင်ရန် ထောက်လှမ်းရေး အဆောက်အအုံများ တည်ဆောက်နေကြောင်း ရေးသားဖော်ပြထားရှိပါသည်။

တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် နည်းလမ်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ရည်ရွယ်ချက်အားဖြင့် လည်းကောင်း၊ မဟာဗျူဟာအထောက်အပံ့အားဖြင့်လည်းကောင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုမျာကို စောင့်ကြည့်ရန် ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ၁၉၉၀ ခုနှစ်များကတည်းက ကိုကိုးကျွန်းပေါ်တွင် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အဆောက်အအုံများ တည်ဆောက်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှပြီး ယခုအခါအမေရိကန်နိုင်ငံ ဦးဆောင်သည့် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများသည် တရုတ်နိုင်ငံကို တစ်ပန်းသာစေခဲ့ပါသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတဟောင်း ဘားရတ်အိုဘားမား(Barack Obama) မြန်မာနိုင်ငံသို့ ချစ်ကြည်ရေးလာရောက်ခဲ့သည့် ၂၀၁၂ ခုနှစ်ကာလတွင် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ မူဝါဒများ ပြောင်းလဲခဲ့သော်လည်း ယခု ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ အာဏာထိန်းမှုဖြစ်စဉ် ဖြစ်ပွားပြီးနောက် အမေရိကန်နိုင်ငံက တရုတ်နိုင်ငံ၏ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် မည်သို့ ကုန်သွယ်ရေးနှင့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအရ လွှမ်းမိုးနေခဲ့သည်ကို ထည့်သွင်းတွက်ချက်ခြင်း မရှိဘဲ မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများ ပြန်လည်ပြုလုပ်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကိုကိုးကျွန်းကို စစ်ရေးကိစ္စလွှမ်းမိုးစေခြင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ထိုးဖောက်လာခြင်းပင်ဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် တရုတ်နိုင်ငံအတွက် အိန္ဒိယ သမုဒ္ဒရာသို့ မဟာဗျူဟာမြောက်ထွက်ပေါက်ဖြစ်သကဲ့သို့ သဘာဝသယံဇာတရရှိခွင့်နှင့် လက်နက်တင်ပို့ရောင်းချမှု၏ အဓိကဈေးကွက်ဖြစ်ကြောင်း ဆောင်းပါးတွင် ရေးသား ထားပါသည်။

ထို့ပြင် တရုတ်နိုင်ငံသည် သွင်းကုန်ပစ္စည်းများ တင်ပို့ရာတွင် မလေးရှားနှင့် အင်ဒိုနီးရှားကျွန်းဆွယ်အတွင်းရှိ မလက္ကာရေလက်ကြားကို ရှောင်လွှဲနိုင်ရန်အတွက် တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ လုပ်ဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ အဆိုပါစင်္ကြံတွင် ကျောက်ဖြူရေနက်ဆိပ်ကမ်းစီမံကိန်းပါဝင်ပြီး ယူနန်ပြည်နယ်သို့ သွင်းကုန်များ တိုက်ရိုက်ပို့ဆောင်နိုင်ရန်လည်း ကြိုးပမ်းလျက်ရှိပါသည်။ ယခင်က ကိုကိုးကျွန်းစုသည် အက်ဒမန်ကျွန်းစု၊ နီကိုဘားကျွန်းစုတို့နှင့် အုပ်ချုပ်ရေးအရ ဆက်စပ်လျက်ရှိခဲ့သော်လည်း ၁၈၇၇ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှအာဏာပိုင်များက မီးပြတိုက်အစောင့်များ အသတ်ခံရမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ခွဲထုတ်ကာ ရန်ကုန်မြို့ရှိ ၎င်းတို့၏ကင်းစခန်းများကို တာဝန် ပေးအပ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် ဂျပန်ကျူးကျော်တပ်ဖွဲ့များထံမှ ကျွန်းစုများကို အိန္ဒိယတပ်ဖွဲ့များက ပြန်လည်ထိန်းချုပ်၍ ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်မှုအောက်သို ပြန်လည် ရောက်ရှိခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း ၁၉၄၇ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် အိန္ဒိယ အစိုးရသည် ကိုကိုးကျွန်းကို ပြန်လည်ထိန်းချုပ်ရန် မကြိုးစားခဲ့ခြင်းကြောင့် နောက်တစ်နှစ် နီးပါးအကြာတွင် လွတ်လပ်ရေးရလာသည့် မြန်မာနိုင်ငံပိုင်ဖြစ်သွားခဲ့ပါသည်။ ယခု အိန္ဒိယနိုင်ငံက ထိန်းချုပ်ထားသည့် ကီလိုမီတာ ၇၅၀ အကျယ်ရှိသည့် အက်ဒမန်ကျွန်းစုနှင့် နီကိုဘားကျွန်းစု များသည် အရှေ့အာရှအား ဥရောပနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းတို့ကို ဆက်သွယ်ပေးသည့် အဓိက ရေကြောင်းလမ်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး မလက္ကာကျွန်းစုနှင့်လည်း မဟာဗျူဟာမြောက် ဆက်သွယ်နေလျက်ရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုကျွန်းစုများပေါ်တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ကြည်း၊ ရေ၊ လေ တပ်များရှိနေခြင်းက ၎င်းအတွက် မဟာဗျူဟာမြောက် မည်မျှအရေးပါသည်ကို ပြသ နေပြီး အကယ်၍ တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် ကိုကိုးကျွန်းပေါ်တွင် မဟာဗျူဟာမြောက် ခြေကုပ်ယူမှုများကို အခိုင်အမာအတည်ပြုနိုင်ပါက အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အားသာချက်အား လျော့နည်းစေရုံသာမက အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွက် ရေကြောင်းဆိုင်ရာ ခြိမ်းခြောက်မှုအသစ် ကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ကြောင်း ဆောင်းပါးတွင် ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။

တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် မြန်မာနိုင်ငံပိုက်နက်အတွင်းရှိ ကိုကိုးကျွန်းအပေါ် တရုတ် နိုင်ငံ၏ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ချဲ့ထွင်မှုများ လုပ်ဆောင်နေမှုများနှင့် အဆိုပါလုပ်ရပ်များသည်အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွက် ခြိမ်းခြောက်မှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ပိတ်ဆို့အရေးယူမှုများကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုအောက်သို့ ပိုမိုရောက်ရှိသွားကြောင်း သုံးသပ်ရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ကိုကိုးကျွန်းသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဗျူဟာမြောက်အရေးပါသည့် အက်ဒမန်ကျွန်းနှင့် နီကိုဘားကျွန်းစုတို့၏ အနီးဆုံးတွင် တည်ရှိနေခြင်းကြောင့် ကိုကိုးကျွန်းပေါ်တွင် တရုတ် ကင်းထောက်စခန်းများနှင့် စစ်စခန်းများရောက်ရှိလာပါက လုံခြုံရေးအရ ခြိမ်းခြောက် အခံရဆုံးနိုင်ငံသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံဖြစ်လာမည်ကို စိုးရိမ်လျက်ရှိပါသည်။ ယခုအချိန်၌ အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် မြန်မာနိုင်ငံနှင့်ပတ်သက်၍ အမေရိကန် နိုင်ငံဦးဆောင်သည့် အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများကို လိုက်နာခြင်းမရှိသော်လည်း ထိုအရေးယူ ပိတ်ဆို့မှုများကြောင့်ပင် တရုတ်နိုင်ငံဘက်သို့ မြန်မာနိုင်ငံယိမ်းယိုင်သွားမည်ကို စိုးရိမ်နေခြင်းဖြစ်ဟု သုံးသပ်ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။

Myanmar Aspect

5042523

အမေရိကန်နှင့်အနောက်အုပ်စုမှ ပိတ်ဆို့ထားသော်လည်း တရုတ်နိုင်ငံ၏ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းကဏ္ဍ ဘာကြောင့်အင်အားကောင်းနေသေးသလဲ

 နိဒါန်း

ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီလအတွင်း၌ အမေရိကန်နိုင်ငံသမ္မတ Joe Biden၊ ဂျပန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Fumio Kishida နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ် Mark Rutte တို့ ၃ ဦး အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် တွေ့ဆုံခဲ့ကြပြီး တွေ့ဆုံပွဲ၌ ဂျပန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံဝန်ကြီးချုပ်တို့ ၂ ဦးက အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများတင်ပို့မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ပိတ်ဆို့မှုများပြုလုပ်နေခြင်းတွင် အမေရိကန်နှင့်အတူ ပူးပေါင်းပါဝင်မည်ဟုသဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ ထိုကဲ့သို့ ပိတ်ဆို့ခြင်းများပြုလုပ်နေခြင်းက တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကိုယ်ပိုင်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေနိုင်ကြောင်းကို အချက် ၂ ချက်ဖြင့် သုံးသပ်ရေးသားထားပါသည်။

ဖော်ပြချက်

ပထမအချက်၌ အမေရိကန်နိုင်ငံမှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်း လျှပ်ကူးပစ္စည်းများ တင်ပို့ရေးနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပိတ်ပင်တားဆီးမှုများ ပြုလုပ်ခြင်းတွင် ဂျပန်နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံတို့ ပူးပေါင်းပါဝင်ခဲ့သော်လည်း အဆိုပါနိုင်ငံများမှ ထုတ်လုပ်သည့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများနှင့် အခြားသောဆက်စပ်ပစ္စည်းများကို အဓိကဝယ်ယူနေသောနိုင်ငံမှာ တရုတ်နိုင်ငံဖြစ်သောကြောင့် ၎င်းတို့အနေဖြင့် တရုတ် နိုင်ငံသို့ ပစ္စည်းများတင်ပို့နိုင်ရေးအတွက် အခြားသောနည်းလမ်းများ အသုံးပြုဆောင်ရွက်လာနိုင်ပါသည်။ လက်ရှိအချိန်၌ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများနှင့် စပ်လျဉ်းသော ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက်(Global Supply Chain)ကို ဦးဆောင်နေသူမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံဖြစ်သောကြောင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများ ထုတ်လုပ်နေသည့်နိုင်ငံများအပေါ် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ဖိအားပေးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံအခြေစိုက် ASML ကုမ္ပဏီသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သည့်စက်များကို ဖြန့်ချိရောင်းချပေးနေသည့် အဓိကကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သော်လည်း အဆိုပါကုမ္ပဏီအတွက် လိုအပ်သော ဆက်စပ်ပစ္စည်းအများစုအား အမေရိကန် ကုမ္ပဏီများထံမှ ရယူနေရကြောင်း ဖော်ပြထားပါသည်။

ASML ကုမ္ပဏီ၏ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ရောင်းရငွေသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၂.၉ ဘီလီယံ ရှိပြီး အဆိုပါပမာဏ၏ ၁၃.၈ ရာခိုင်နှုန်းသည် တရုတ်နိုင်ငံမှ ဝယ်ယူထားခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ASML ကုမ္ပဏီအနေဖြင့် ၎င်း၏ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းနှင့် ဆက်စပ် ပစ္စည်းများကို တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့နိုင်ရေးအတွက် အခြားသော နည်းလမ်းများ ဖော်ဆောင်လာနိုင်သည်။ အလားတူပင်ဂျပန်ကုမ္ပဏီများဖြစ်သည့် Nikon ၊ Tokyo Electron နှင့် Canon ကုမ္ပဏီတို့၏ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းနှင့် အခြားသော ဆက်စပ် ပစ္စည်းအများစုကို တရုတ်နိုင်ငံမှ ဝယ်ယူလျက်ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံသည် ၎င်းတို့၏ အဓိကဖောက်သည်တစ်ဦးဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဂျပန်-တရုတ် စီးပွားရေးအဖွဲ့အစည်း၏ ဒါရိုက်တာ Manabu Takamisawa ကအမေရိကန်နိုင်ငံမှ တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများ တင်ပို့မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ပိတ်ပင်တားဆီးမှုများ ပြုလုပ်နေသော်လည်း ဂျပန်ကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့မှုများ ပြုလုပ် နိုင်ရန် အခြားသောနည်းလမ်းများ ဖော်ဆောင်လာနိုင်ကြောင်း၊ ဥပမာအားဖြင့် တရုတ် ပြည်တွင်း၌ ဂျပန်ကုမ္ပဏီများ ထူထောင်၍ ရောင်းချမှုပြုလုပ်လာနိုင်သည့်အပြင် တရုတ်ပြည်တွင်းဈေးကွက်နှင့် နိုင်ငံတကာဈေးကွက်ဟုခေါ်သည့် ဈေးကွက်နှစ်ခု ခွဲ၍လည်း ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

ဒုတိယအချက်မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်း လျှပ်ကူးပစ္စည်းနှင့် အခြားသောဆက်စပ်ပစ္စည်းများ တင်ပို့မှုအပေါ် တားမြစ်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်းတွင် ဂျပန်နှင့် နယ်သာလန်နိုင်ငံတို့ ပါဝင်ခဲ့ကြသော်လည်း ထိုကဲ့သို့ ပါဝင်မှုကြောင့် အဆိုပါနှစ်နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေး၌ ပို့ကုန်တင်ပို့မှုနှင့် စပ်လျဉ်းသော သဘောထားကွဲလွဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် နိုင်ငံ၏ ပို့ကုန်ကဏ္ဍ(Export)နှင့်စပ်လျဉ်းသော ကန့်သတ်မှုများ ပြုလုပ်ရာ၌ တာဝန်အရှိဆုံး ဝန်ကြီးဌာနနှစ်ခုမှာ နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနနှင့် စီးပွားရေး၊ ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စက်မှု ဝန်ကြီးဌာန(Ministry of Economy, Trade and Industry)တို့ ဖြစ်ကြောင်း၊ စီးပွားရေး၊ ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စက်မှုဝန်ကြီးဌာနက တရုတ်နိုင်ငံအပေါ် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်း တင်ပို့မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ကန့်သတ်ချက်များပြုလုပ်ခြင်းကို အလေးထားဆောင်ရွက်လို သော်လည်း နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနကမူ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် သံခင်းတမန်ခင်းဆက်ဆံရေး ထိခိုက်မည်စိုး၍ အဆိုပါကန့်သတ်မှုကို မပြုလုပ်လိုကြောင်း တွေ့ရှိရပါသည်။

အလားတူပင် နယ်သာလန်နိုင်ငံတွင်လည်း ပို့ကုန်ကန့်သတ်မှုနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အစိုးရတွင်းသာမက ကုန်ထုတ်လုပ်မှုလုပ်ငန်းများကပါ အဆိုပါကန့်သတ်မှုကို မထောက်ခံခဲ့ကြပါ။ ဥပမာအားဖြင့် ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံခြားကုန်သွယ်ရေးဝန်ကြီး Liesje Schreinemacher က ASML ကုမ္ပဏီ၏ ထုတ်ကုန်များ တရုတ်နိုင်ငံသို့ ရောင်းချခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ၎င်းတို့နိုင်ငံကသာ ဆုံးဖြတ်မည်ဟုပြောကြားခဲ့သည့်အပြင် ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီလ ၂၅ ရက်နေ့ကလည်း ASML ၏ CEO Peter Wennink က အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ တားမြစ်ခြင်းအပေါ် မထောက်ခံကြောင်း ပြောကြားထားပါသည်။ထို့ပြင် ၎င်းက ထိုသို့တားမြစ်ခြင်းသည် တရုတ်ပြည်တွင်း တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှု ကဏ္ဍကို ပိုမိုအားကောင်းလာစေနိုင်သည်ဟုလည်း ပြောကြားခဲ့ပါသည်။

သို့သော်လည်း နယ်သာလန်နိုင်ငံအနေဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ အလိုကို လိုက်၍ တရုတ်နိုင်ငံသို့ နည်းပညာမြင့်တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းနှင့် အခြား ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ တင်ပို့မှုဆိုင်ရာ ကန့်သတ်ခြင်းအစီအစဉ်တွင် ပါဝင်ခဲ့ရသည်။ နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများထုတ်လုပ်ရာတွင် အသုံးပြုသည့် EUV စက် (Extreme Ultraviolet Lithography Machines)သည် နယ်သာလန်နိုင်ငံအခြေစိုက် ASML ကုမ္ပဏီမှ ထုတ်လုပ်သည့် စက်အမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ တရုတ်နိုင်ငံသို့ တင်ပို့မှုကန့်သတ်ချက်တွင် EUV စက်ထက် တစ်ဆင့်နိမ့်သည့် DUV စက် အမျိုးအစားပါဝင်ပြီး တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် DUV စက်ကိုသာမရရှိပါက ၇ နာနိုမီတာ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်ရန်မှာ မဖြစ်နိုင်ပါ။ ထို့ပြင် တရုတ်နည်းပညာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုဖြစ်သည့် Huawei Technologies မှ ၁၄ နာနိုမီတာ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူး ပစ္စည်းထုတ်လုပ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေဆဲဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏ပြိုင်ဘက် ထိုင်ဝမ်ကုမ္ပဏီ တစ်ခုကမူ ၂ နာနိုမီတာအထိ တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်မည်ဟု ကြေညာ ထားပါသည်။

Myanmar Aspect ၏ သုံးသပ်ချက်

ဆောင်းပါးတွင် အမေရိကန်နိုင်ငံမှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ နည်းပညာမြင့် တစ်ပိုင်း လျှပ်ကူးပစ္စည်းများနှင့်အခြားဆက်စပ်ပစ္စည်းများတင်ပို့မှုကို တားမြစ်မည့် အစီအစဉ် ချမှတ်ခဲ့ခြင်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းတစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းထုတ်လုပ်မှုကဏ္ဍကို ပိုမိုအားကောင်းစေနိုင်ကြောင်း၊ အဆိုပါအစီအစဉ်တွင် ပါဝင်ခဲ့သည့် ဂျပန်နှင့် နယ်သာလန် နိုင်ငံတို့က ၎င်းတို့ထံမှအဓိကဝယ်ယူနေသည့် တရုတ်နိုင်ငံသို့ အခြားသောနည်းလမ်းများ အသုံးပြု၍ တင်ပို့မှုများ ပြုလုပ်လာနိုင်ကြောင်းကို သုံးသပ်ရေးသားထားပါသည်။ သို့သော်လည်း အမေရိကန်နိုင်ငံသည် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်စီးဆင်းမှုကွင်းဆက်ကို ဦးဆောင်နေသောနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်သောကြောင့် တစ်ပိုင်းလျှပ်ကူးပစ္စည်းများထုတ်လုပ်သည့် နိုင်ငံအများစုအပေါ်တွင် ဖိအားပေးမှုများ ပြုလုပ်နိုင်ပြီး အနာဂတ်တွင် တရုတ်နိုင်ငံအပေါ်ကန့်သတ်ပိတ်ပင်မှုများ ပိုမိုပြုလုပ် လာနိုင်ဖွယ်ရှိပြီး အနာဂတ်တွင် အမေရိကန်နှင့် တရုတ် နည်းပညာအားပြိုင်မှု ပိုမိုပြင်းထန်လာမည်ဟုသာ သုံးသပ်ရပါသည်။

ထို့ပြင် အမေရိကန် နိုင်ငံ၏ ပိတ်ဆို့မှုကို ရှောင်ရှားလိုသည့် နိုင်ငံများအနေဖြင့်တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဝယ်လိုအား ဈေးကွက်ရရှိနိုင်ရန် အခြားနိုင်ငံများတွင်ရွှေ့ပြောင်းထုတ်လုပ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက် လာနိုင်သည့်အတွက် လုပ်အားခနှင့်ထုတ်လုပ်စရိတ်သက်သာသည့် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများနှင့် အခြား Global South နိုင်ငံများသို့ရွှေ့ပြောင်းလာနိုင်ကြောင်း သုံးသပ်ရရှိပါသည်။

Myanmar Aspect

4042423

ဥာဏ်ရည်တု (Artificial Intelligence) နှင့်ပတ်သက်၍ အထာကျကျ ရှုမြင်ခြင်း

 

• ကျေနပ်မှုနှင့် ပျော်ရွှင်ခြင်းများအပါအဝင် ကျွန်ုပ်တို့၏ လူမှုကိစ္စအဝဝနှင့်ပတ်သက်ပြီး AI ပေါ်ကို အလုံးစုံမှီခိုသင့်ပါလား? အလွန်တော်၊ အလွန်ထက်သည့် လူသားမဟုတ်သော စိတ်ခံစားမှုများကို တီထွင်ပြီး ကျွန်ုပ်တို့ကို အစားထိုးခံသင့်ပါသလား? ကျွန်ုပ်တို့၏ ယဉ်ကျေးမှုနှင့်လူမှုဘဝတိုးတက်ခြင်းကို အလဲအထပ်လုပ်သင့်ပါသလား? ထိုမေးခွန်းများကို ပြီးခဲ့သည့်လက Future of Life Institute ၏ အိပ်ဖွင့်ပေးစာတစ်စောင်တွင်မေးမြန်းထားပါသည်။ ထိုစာက အလွန်စွမ်းဆောင်ရည်မြင့်လာသည့် AI ဖွံ့ဖြိုးရေးကိစ္စကို ၆ လဆိုင်းငံ့ပေးရန်တောင်းဆိုပြီး Elon Musk အပါအဝင် နည်းပညာဆရာကြီးများက လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ကြသည်။ ဒီကိစ္စက AI ကဏ္ဍခပ်မြန်မြန် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာခြင်း၏ အန္တရာယ်ရှိမှုအလားအလာကြောင့် စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုများရှိနေသည်ကို ပြသနေခြင်းဖြစ်သည်။
• အထူးသဖြင့် OpenAI မှ ဖန်တီးခဲ့သည့် ChatGPT ၏ မမျှော်လင့်ထားသည့် စွမ်းဆောင်ရည်ကို ဖန်တီးသူများကိုယ်တိုင် အံ့ဩဘနန်းဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ChatGPT က ဥာဏ်စမ်းပဟေဋိများအဖြေရှာပေးခြင်း၊ ကွန်ပြူတာကုဒ်များရေးသားခြင်း၊ ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများကို ခွဲခြားရွေးထုတ်ပေးခြင်း၊ ဇာတ်ညွှန်းအနှစ်ချုပ်များကို emoji ဖြင့်ရေးသားပေးခြင်းတွေအထိ လက်စွမ်းပြနိုင်ခဲ့သည်။
• ဒီစွမ်းဆောင်ရည်တွေက လူသားများအချင်းချင်းပတ်သက်ဆက်နွယ်မှုကို ကွန်ပြူတာများ၊ အသိပညာများနှင့် အစားထိုးနေရုံမက စွမ်းဆောင်ရည်များကိုယ်၌ကလည်း သူတို့ကိုယ်သူတို့ တမုတ်ဟုတ်ခြင်းပြောင်းလဲပစ်နေသည်။ AI အနေဖြင့် ဆေးဝါးများထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကို ကာကွယ်မယ့် ပစ္စည်းကိရိယာများနှင့် ကိုင်တွယ်လို့မရသည့် ပါဝါများပေါင်းစပ် ရှုပ်ထွေးနေမှုကို ဖြေရှင်းခြင်းများအထိ ဆောင်ရွက်နိုင်သည့် အလားအလာများရှိနေသည်ဟု ဆိုနေကြသည်။ အခြား ဖန်တီးသူပညာရှင်များကတော့ AI အနေဖြင့် သူတို့မမျှော်မှန်းနိုင်၊ မထိန်းချုပ်နိုင်သည့် သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာ၊ စက်မှုဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းကြီးများအထိ ဖြစ်လာနိုင်သည်ဟု ဆိုနေကြပါသည်။
• မည်သို့ဆိုစေကာမူ ထိုစိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုများက အခွင့်အလမ်းနှင့် စွန့်စားမှုများကို ဖုံးလွှမ်းနိုင်သည်ခြင်းမရှိပေး။ သို့သော်လည်း အခြားသော စက်မှုလုပ်ငန်းများနှင့် ပြီးခဲ့သည့် နည်းပညာဆိုင်ရာအပြောင်းအလဲများမှ သင်ခန်းစာများယူနိုင်နေသည်။ ထိုကဲ့သို့ AI ၏စွမ်းရည်များ ပိုမိုတိုးတက်လာစေရန် ဘတွေပြောင်းလဲခဲ့သနည်း၊ စာဖတ်သူတို့ ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ စိုးရိမ်ထိတ်လန့်သင့်ကြသနည်း၊ အစိုးရများ ဘာလုပ်သင့်သနည်း ဆိုသည့် မေးခွန်းများထွက်လာပါသည်။
• အထူးသိပ္ပံကဏ္ဍတွင် AI နည်းပညာနှင့်ပတ်သက်သည့် အလုပ်လုပ်ပုံနှင့် အနာဂတ်ကို ရှာဖွေကြပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့် ၁၀ စုနှစ်တစ်ခုက ခေတ်မီ AI ပထမလှိုင်းစတင်ခဲ့သည်။ ထို AI က သေချာစွာ ရည်ညွှန်း သတ်မှတ်ထားသည့်အချက်အလက်ပေါ်တွင်သာမူတည်သည်။ ထို AI က ဓာတ်ပုံများ နှင့် အသံဖိုင်များကို မည်သို့ ဆန်းစစ်မည်ကို သင်ယူနိုင်စွမ်းရှိသည်။ ယနေ့ခတ် AI က ထိုကဲ့သို့ ကနဦး အချက်အလက်များသတ်မှတ်ပေးရန်မလိုတော့။ သူတို့က များပြားလှသော အွန်လိုင်းအရင်းအမြစ်များမှ အချက်အလက်များ ရယူနိုင်စွမ်းရှိပါသည်။ AI အလုပ်လုပ်သည့် “large language models” (LLMS) စနစ်သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင်ပင် သူတို့ကိုယ်သူတို့ အဆင့်မြှင့်တင်နိုင်နေသည်။ ကောင်းခြင်းများရှိသလို ဆိုးခြင်းများလည်း ရှိနေသည်။
• ထိုစွမ်းဆောင်ရည်များသည် နိုဝင်ဘာလ၌ ChatGPT စတင်ပြီးနောက် လူအများ သတိပြုမိလာသည်။ ChatGPT ကို နှစ်လအတွင်း လူဦးရေ ၁၀၀ မီလီလျံလောက် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ယခု ChatGPT က ကျောင်းစာစီစာကုန်းများရေးပေးနိုင်သလို မိန့်ခွန်းများကိုလည်း ရေးပေးနိုင်နေသည်။ ၎င်း၏ ကျော်ကြားလာမှုကြောင့် Microsoft က ၎င်း၏ ရှာဖွေရေးစာမျက်နှာ Bing နှင့် ChatGPT နှင့်ပူးပေါင်းလိုက်ပြီး အခြား အလားတူ chatbot များ တည်ဆောက်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။
• သို့ပေမယ့် AI မှ ထူးဆန်းသည့် ခပ်ကြောင်ကြောင် ရလာဒ်များကလည်း ထွက်ပေါ်လာသည်။ Bing Chat က ဂျာနယ်လစ်တစ်ယောက်ကို သူ၏မိန်းမအား ထားခဲ့ရန်အကြံပြုနေသည်။ ChatGPT ကို ဥပဒေပါမောက္ခတစ်ဦးက သူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာညှိုးနွမ်းစေမှုဖြင့် စွပ်စွဲထားသည်။ AI ၏ LLMS က အမှန်တရားများပြောသကဲ့သို့ အချက်အလက် အမှားများနှင့် အလိမ်အညာများကိုလည်း ထုတ်ပေးနေသည်။ သို့သော်လည်း Microsoft ၊ Google နှင့် အခြား နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးများက အသုံးပြုသူများကို အချက်အလက်များရေးသားခြင်းအပါအဝင် အခြားသော ကိစ္စရပ်များတွင် ကူညီပေးနိုင်ရန် LLMS နှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု စတင်နေသည်။
• ထိုသို့ ထိရောက်မှုနှင့် လူသိများမှုတွင် တမဟုတ်ခြင်း တိုးတက်လာမှုက AI ၏ စွမ်းဆောင်ရည်နှင့် ချို့ယွင်းချက်များကိုလည်း သတိထားမိလာကြသည်။ ထို့ပြင် ၎င်းနည်းပညာကို ကောင်းစွာထိန်းချုပ်ခြင်း မပြုနိုင်မည်ကိုလည်း စိုးရိမ်မှုများ မြင့်တက်လာပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း AI က အလုပ်အကိုင်များသာမက လူသားဖြစ်တည်မှု၊ အချက်အလက်တိကျမှုနှင့် ဂုဏ်သိက္ခာတို့ကိုပါ ခြိမ်းခြောက်လာပြီး ခေတ္တရပ်ဆိုင်းထားဖို့ အထိဖြစ်လာရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ပျောက်ကွယ်သွားမည်လော၊ အနိုင်ရမည်လော?

• စက်ပစ္စည်းများက လူသားတို့၏ အလုပ်အကိုင်များနေရာတွင် အစားထိုးနေမှုကို စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုမှာ ရာစုနှစ်အတော်များများကြာပြီဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း ယခုအချိန်အထိတော့ နည်းပညာအသစ်များက ၎င်းတို့ကြောင့် ပျောက်ကွယ်သွားသည့်အလုပ်အကိုင်များနေရာတွင် အခြားသောအလုပ်အကိုင်အသစ်များကိုဖန်တီးပေးနေဆဲဖြစ်သည်။ စက်ပစ္စည်းများက အလုပ်တစ်ချို့ကိုလုပ်နိုင်ပြီး ၎င်းတို့မလုပ်နိုင်သည်နေရာများတွင် လူသားလုပ်အား လိုအပ်ချက်များရှိနေသေးသည်။ ယခု ထိုအခြေအနေကနေ ပြောင်းလဲတော့မည်လား? ရုတ်တရက် အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းပျောက်ကွယ်မှုများက မထိန်းချုပ်နိုင်အောင်ဖြစ်လာနေသည်။ ယခင်နည်းပညာက လူသားများစွမ်းဆောင်နိုင်သည့် အဆင့်အတန်းမြင့်သည့် စွမ်းဆောင်ရည်အခြေပြုအလုပ်အကိုင်များကို အစားမထိုးနိုင်။ ယခု AI က ကော်လံဖြူအလုပ်များဖြစ်သည့် စာရင်းဇယားများကိုင်တွယ်ခြင်းနှင့် ပရိုဂရမ်ကုဒ်များ ရေးသားခြင်း အထိ ဆောင်ရွက်နိုင်လာချေပြီ။
• ထို့ကြောင့်လည်း AI နှင့်ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားမှုများဖြစ်လာနေသည်။ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်များအချင်းချင်းလည်း ကွဲပြားနေကြသည်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ကောက်ခံသည့် စစ်တမ်းများအရ ပညာရှင် ၄၈ ရာခိုင်နှုန်းက AI ၏ အဆိုးဘက်သို့ရောက်နိုင်ချေ အနည်းဆုံး ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေသည်ဟုဆိုသည်။ ပညာရှင် ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းကသာ လုံးဝ ပြဿနာမရှိနိုင်ဟု ဆိုကြသည်။ ကြားနေများကတော့ ၅ ရာခိုင်နှုန်း စွန့်စားမှုရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ စွမ်းဆောင်ရည်မြင့် AI များအနေဖြင့် အဖျက်စွမ်းအားလည်းကြီးလိမ့်မည်ဖြစ်သည်။ ဗိုင်းယာစ်ပိုးမွှားများ နှင့် အဆိပ်များ ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ လူသားများအား အကြမ်းဖက်မှုများ ကျူးလွန်အောင် စွဲဆောင်စည်းရုံးခြင်းများ အထိလုပ်လာနိုင်သည်။ AI တွင် ထိုကဲ့သို့ မကောင်းသည့် အလားအလာများ မရှိသင့်သော်လည်း အနာဂတ် AI အနေဖြင့် ဖန်တီးသူလူသားများနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ပုံစံဖြစ်လာမည်ကို သုတေသီများ စိုးရိမ်နေကြပါသည်။
• ထိုစိုးရိမ်ချက်များကို ဖယ်ထုတ်၍မရစကောင်းချေ။ သို့သော်လည်း ယနေ့နည်းပညာခေတ်တိုးတက်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး မှန်းဆဆောင်ရွက်နေမှုတွေ များလှသည်။ အများစုက AI အနေဖြင့် ယနေ့ခေတ်တွင် ကန့်သတ်ချက်များရှိနေသေးသည့် စွမ်းအင်၊ ငွေကြေး နှင့် တွက်ချက်နိုင်ခြင်း စွမ်းအားများကို အကန့်အသတ်မရှိ ရရှိနိုင်ပြီး မကောင်းသည့်ဘက်သို့ မရောက်အောင်လည်း တားဆီးနိုင်မည်ဟု အကောင်းဘက်မှ ခန့်မှန်းသည်များရှိသည်။ ထို့ပြင် ကျွမ်းကျင်သူများအနေဖြင့် AI ၏ ဆိုးကျိုးနှင့်ပတ်သက်၍ ပိုပိုသာသာ ဖော်ပြနေကြသည်များလည်းရှိနေသည်။ Mr Musk အနေဖြင့် သူ၏ကိုယ်ပိုင် AI ကိုတည်ဆောက်နိုင်ရန်နှင့် အခြား ပြိုင်ဘက်များကို အသာစီးရစေရန် ဆန္ဒကလည်း ရှိနေသည်။ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများဖြင့် ကန့်သတ်ခြင်း၊ ရပ်တန့်ထားခြင်းသည် ဖိအားပေးဆောင်ရွက်လို့ရသည့် ကိစ္စတစ်ခုတော့မဟုတ်ပေ။
• လုပ်ထုံးလုပ်နည်းကန့်သတ်ချက်များသည် အမှန်တကယ်လိုအပ်သော်လည်း လူသားဖြစ်တည်မှုကို ကာကွယ်ရန်သာဖြစ်သင့်သည်။ ယခု AI စနစ်နှင့်ပတ်သက်၍ အမှန်တကယ်စိုးရိမ်နေကြသည်မှာ ဘက်လိုက်မှု၊ အချက်အလက်လုံခြုံရေးနှင့် ဉာဏမူပိုင်ခွင့် ကိစ္စရပ်များဖြစ်သည်။ နည်းပညာတိုးတက်လာလေလေ အခြားပြဿနာရပ်များ ကြုံတွေ့ရလေလေဖြစ်သည်။ အဓိကလိုအပ်ချက်က AI အနေဖြင့် ၎င်း၏ ဆိုးကျိုးကို ထိရောက်စွာ လေ့လာဆန်းစစ်ခြင်းနှင့် အတူ ဟန်ချက်ညီညီ ရှေ့ဆက်ရန်ဖြစ်ပါသည်။

အစိုးရများက ဘယ်လို တုံ့ပြန်နေကြသလဲ?

• ယခုအချိန်အထိ အစိုးရများအနေဖြင့် AI ဖွံဖြိုးလာမှုကို နည်းလမ်း ၃ သွယ်ဖြင့် ချဉ်းကပ်နေသည်။ ပထမနည်းမှာ ဗြိတိန်၏ “light-touch” ပျော့ပြောင်းစွာ ကိုင်တွယ်သည့်နည်းလမ်းဖြစ်သည်။  အဖွဲ့အစည်းအသစ်များဖွဲ့စည်းခြင်းမရှိသော်လည်း ရှိပြီး လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများကို AI သို့ သက်ရောက်ရန် ဆောင်ရွက်နေသည်။ ရည်ရွယ်ချက်က AI နှင့်ပတ်သက်သည့် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ တိုးတက်လာစေရန်နှင့် ဗြိတိန်ကို အနာဂတ် “AI superpower” အဖြစ် ပြောင်းလဲရန်ဖြစ်သည်။ အမေရိကန်သည်လည်း ထိုနည်းအတိုင်း ချဉ်းကပ်နေသည်။ ဘိုင်ဒန် အစိုးရက AI လုပ်ထုံးလုပ်နည်းအတွက် လူထုသဘောထားကို လေ့လာစမ်းစစ်နေသည်။
• EU ကတော့ ပြင်းထန်သည့် နည်းဖြင့် ချဉ်းကပ်သည်။ သီချင်းတောင်းခံခြင်းနှင့် ကားမောင်းခြင်းမှသည် အမျိုးမျိုးသော AI အသုံးပြုမှုများကို ဆိုးကျိုးဖြစ်လာနိုင်ချေပေါ်မူတည်၍ ဥပဒေများပြင်ဆင်နေသည်။ လွန်ကဲစွာ လူသားများကိုစောင့်ကြည့်ခြင်းနှင့် အလိုလို စိတ်ကို စွဲဆောင်စည်းရုံးသည့်ကြော်ငြာများတွင် AI အသုံးပြုခြင်းကို ပိတ်ပင်လိုက်သည်။ ချိုးဖောက်သည့် ကုမ္ပဏီများ ဒဏ်တပ်ခံရမည်။ ထို့ကြောင့် အချို့က ပြင်းထန်သည့် ဥပဒေများအဖြစ် ဝေဖန်နေကြသည်။
• သို့သော်လည်း အချို့က ပိုမိုပြင်းထန်သည့် ဥပဒေများကို တောင်းဆိုနေသည်။ အစိုးရအနေဖြင့် AI အား ဆေးဝါးများကို ကိုင်တွယ်သလို ကိုင်တွယ်ရန်လိုအပ်သည်ဟုဆိုသည်။ လူထုအသုံးမပြုခင် တိကျပြတ်သားသည့် လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများ စမ်းသပ်ခြင်းများဆောင်ရွက်ရန် အကြံပြုသည်။ တရုတ်နိုင်ငံက ထိုနည်းလမ်းအတိုင်း လိုက်နေသည်ဟုဆိုနိုင်သည်။ တရုတ်တွင် AI ကုမ္ပဏီများ ထုတ်လုပ်မှု မှတ်ပုံတင်ရသည်။ လူထုအကြားမရောက်ခင် လုံခြုံရေးစစ်ဆေးခံရမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း တရုတ်၏နည်းလမ်းက လုံခြုံရေးအတွက် အမှန်တကယ်စိုးရိမ်ခြင်းထက် နိုင်ငံရေးဖြစ်သည့် ဆိုရှယ်လစ်အနှစ်သာရထိန်းခြင်းက ပိုများနေသည်။

ဒါဆိုဘာလုပ်သင့်သလဲ?

• AI ၏ ကိစ္စရပ်တိုင်းတွင် အရေးပါလာမှုက ထိန်းချုပ်ရန်လိုအပ်သည်ကတော့ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ဗြိတိန်နှင့် အမေရိကန်နည်းလမ်းကလည်း လိုအပ်သည်ထက် ပျော့ပြောင်းလွန်းနေသေည်။ EU ၏နည်းလမ်းက မှန်ကန်သည့်ဘက်သို့ရောက်သည်ဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း လက်လီစိတ်အမျိုးအစားခွဲခြားနေခြင်းထက် စည်းမျဉ်းအခြေပြုချည်းကပ်ခြင်း (Principles-based approach) က ပို၍ ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်ရှိလိမ့်မည်။ AI ကိုဘယ်လို သင်ကြားစေသလဲ၊ ဘယ်လို အလုပ်လုပ်သလဲ၊ ဘယ်လို စောင့်ကြည့်သလဲ၊ ဘယ်လို စမ်းစစ်မှုတွေ လိုအပ်သလဲ ဆိုသည့်အချက်များကို ပွင့်လင်းမြင်သာစေသင့်ပြီး နည်းပညာကုမ္ပဏီတစ်ခုနှင့် တစ်ခု နှိုင်းယှဉ်စေသင့်သည်။
• ထို့နောက်မှ လိုအပ်လျှင်လိုအပ်သလို လုပ်ထုံးလုပ်နည်းကို တင်းကျပ်နိုင်သည်။ ပျော့ပြောင်းလွန်းခြင်းကလည်း ကောင်းသည်ဟု မဆိုသာပါ။ နိုင်ငံအများကို ထိန်းချုပ်နေသည့် ညှင်သာသော နူကလီးယားလက်နက် ထိန်းချုပ်ရေးသဘောတူညီချက်များ၏ မထိရောက်မှုကို ဥပမာအဖြစ် ကြည့်နိုင်သည်။ AI ကို ကိုင်တွယ်ရာတွင် အစိုးရများအနေဖြင့်လည်း အန္တရာယ်ရှိမှုကို စောင့်ကြည့် ဖော်ထုတ်နိုင်ရန် AI လုံခြုံရေးနှင့် ကျင့်ဝတ်ကို လေ့လာသည့် သုတေသနစင်တာများ တည်ဆောက်ရမည်ဖြစ်သည်။ ထိုအပိုင်းများက အခြားနည်းပညာကုမ္ပဏီများ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် တွန့်ဆုတ်ကြသည့် အပိုင်းများဖြစ်သည်။
• စွမ်းအားမြင့် နည်းပညာများက အန္တရာယ်အသစ်များကို ဖိတ်ခေါ်လာနေသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း သာမာန်မဟုတ်သည့် အခွင့်အလမ်းများလည်း တစ်ပါတည်းပါလာပါသည်။ ထိုအရာကို ကိုင်တွယ်ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန်မှာ ယနေ့ဆောင်ရွက်နေသည့် ချဉ်းကပ်နည်းများကို အခြေခံအုတ်မြစ် (Foundations) တည်ဆောက်သည့်ဘက်သို့ ပံ့ပိုးပေးကြရန်ဖြစ်ပါသည်။ အနာဂတ်တွင် ထိုအခြေခံအုတ်မြစ်ပေါ်တွင် ဥပဒေများ လိုအပ်ရင်လိုအပ်သလို ပြဋ္ဌာန်းနိုင်ကြပါသည်။ ယခု အချိန်ကတော့ AI ကို ကိုင်တွယ်ထိန်းသိမ်းနိုင်ရန်အတွက် အခြေခံအုတ်မြစ် (Foundations)စတင်တည်ဆောက်ရန် အချိန်အခါကောင်း ဖြစ်ပါကြောင်း ဖော်ပြလိုက်ရပါသည်။
  
  Myanmar Aspect
  3042223

အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ မည်သို့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမည်ကို Derek Chollet အား မေးမြန်းထားသည့် အင်တာဗျူး

    

The Diplomat သတင်းဌာန၏ အယ်ဒီတာချုပ် Shannon Tiezzi နှင့် အမေရိ ကန်နိုင်ငံ ခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ တွေ့ဆုံမေး မြန်းမှုတွင် NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ၊ အာဆီယံအဖွဲ့၊ တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့် သံတမန်ရေးရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများအပါအဝင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအကျပ် အတည်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုများကို ဖြေကြားထားသည့် အင်တာဗျူးဆောင်းပါးအား The Diplomat သတင်းဌာနက ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။

ဆောင်ပါးတွင်ဖြေကြားချက်အကျဉ်းချုပ်

    မေးမြန်းမှုတွင် Chollet က အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် NUG အဖွဲ့ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် အချိန်ကစ၍ နှစ်နှစ်နီးပါးကြာမြင့်အောင် နှစ်ဘက်အကြား စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို သီးသန့် (privately) ပြုလုပ်ခြင်းအပြင် လူသိရှင်ကြား(publicly) ပြုလုပ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း၊ ၎င်းအနေဖြင့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများကို NUG နှင့်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်ရန်လည်း ထောက်ခံအားပေးခဲ့ကြောင်း၊ မတ်လ ၂၀ မှ ၂၄ ရက်အထိ သွားရောက်ခဲ့သည့် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ ခရီးစဉ်အတွင်း Chollet က NUG ၊ NUCC အပြင် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများနှင့်လည်း ဆွေး နွေးမှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများပြု လုပ်ခြင်းအပြင် NUG ၏ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းများကိုမြှင့်တင်ပေးရန်အတွက် ၎င်း၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် အတူပူးပေါင်း၍ ထောက်ပံ့ပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အခြားနိုင်ငံများကိုလည်း NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုပြုလုပ်ရန် တိုက်တွန်းကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    အာဆီယံနှင့်ပတ်သက်သည့် မေးမြန်းချက်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အာဆီယံအဖွဲ့၏ ကြိုးပမ်းနေမှုများကို အပြည့်အဝထောက်ခံအားပေးလျက်ရှိကြောင်း၊ အရှေ့တောင်အာရှတွင် လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရသည့် အပြင်းထန်ဆုံး လုံခြုံရေးအကျပ် အတည်းဖြစ်သည့် မြန်မာ့အရေးဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေမှုများတွင် အာဆီယံအဖွဲ့၏ အခရာကျမှု(centrality) အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ယုံကြည်လျက်ရှိ ကြောင်း၊ အာဆီယံ၏ ညီလာခံများနှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအစည်းအဝေးများတွင် မြန်မာနိုင်ငံကိုတက်ရောက်ခွင့် ပိတ်ပင်ခဲ့သည့်အတွက် အာဆီယံ၏ လုပ်ဆောင် ချက်များသည် သိသာထင်ရှားနေသည်ကို လူအများသတိပြုမိလာကြောင်း၊ ထိုကဲ့သို့ သောလုပ်ရပ်သည် အာဆီယံအဖွဲ့အတွင်း ပထမဦးဆုံးဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံ အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်ဆောင်ရွက်နေသည့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့ အရေးဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရန်အတွက် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်မှ ရုံးအသစ် တစ်ခုကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့တပ်မတော်အပေါ် ဖိအားပေးမှုများပြုလုပ်ရန်၊ မြန်မာ့ ဒီမိုကရေစီအတိုက်အခံများကို ထောက်ခံအားပေးရန်၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ လူသား ချင်းစာနာထောက်ထားမှုအကူအညီများလိုအပ်နေသည့် ပြည်သူများကို ထောက်ပံ့ ပေးရန် အလေးထားဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    ဆက်လက်၍ NATO အဖွဲ့ဖြစ်စေ အာဆီယံအဖွဲ့တွင်ဖြစ်စေ အရွယ်အစား ၊ အင်အား ကွဲပြားခြားနားသည့် နိုင်ငံမျိုးစုံ ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေရခြင်းဖြစ်သည့် အတွက် တစ်ခါတစ်ရံတွင် အရေးကိစ္စရပ်များဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရာ၌ အားလုံးလက်ခံနိုင်သည့် အခြေအနေတစ်ခုကို ရရှိနိုင်ရန် ခက်ခဲပါကြောင်း၊ သို့သော် ၎င်းအနေဖြင့် အာဆီယံ၏ ညီညွတ်မှုနှင့် ဉီးဆောင်မှုကို အသိအမှတ်ပြုပါကြောင်းနှင့် အာဆီယံ၏ မြန်မာ့နိုင်ငံအရေး ဖြေရှင်းမှုများ တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံက မိတ်ဖက်အဖြစ်ပါဝင်နိုင်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွား မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံတူညီဆန္ဒ ၅ ရပ်ကို အပြည့်အဝသဘောတူညီပါ ကြောင်း၊ အမေရိကန်အနေဖြင့် အာဆီယံအဖွဲ့နှင့် ဆက်ဆံရေးခိုင်မာစေရေး အတွက် မဟာဗျူဟာမြောက်ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ချမှတ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း၊ အမေရိကန်-အာဆီယံ မဟာဗျူဟာမြောက်အနာဂတ်ကို အရှေ့ တောင်အာရှဒေသ၏ အခွင့်အလမ်းများနှင့် စိန်ခေါ်မှုများက သတ်မှတ်ပုံဖော်ပေးလိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် အဓိကအရေးကြီးသည့် မိတ်ဖက်အဖွဲ့ အစည်းဖြစ်သည့်အတွက် မြန်မာ့အရေး ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်မှုများတွင် အဖွဲ့အစည်းနှင့်ဆက်ဆံရေးကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    တရုတ်နိုင်ငံအရေးနှင့် ပတ်သက်၍ မေးမြန်းမှုတွင် တရုတ်နိုင်ငံအပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်ကိုပုံဖော်ခြင်း၊ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ် ပြန်လည်ရောက်ရှိအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် ပြန်လည်တည်ငြိမ်လာအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းကို ကူညီ ထောက်ပံ့ရာတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် စိန်ခေါ်မှုများကို တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ယေဘုယျသဘောအရ ပူးပေါင်းဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေကြောင်းနှင့် သီးခြားကိစ္စရပ်အနေဖြင့် ညှိနှိုင်းမှုများဆောင်ရွက်နိုင်ရန် မျှော်လင့်လျက်ရှိကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

    လူ့အခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် မေးမြန်းမှုများတွင် လူ့အခွင့်အရေးသည် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ၏ အခရာဖြစ်ကြောင်း၊ သို့သော်လည်း အခြားအရေးကြီးကိစ္စရပ်များကိုလည်း အာရုံစိုက်ရန်လိုအပ်ပြီး အားလုံး ညီညွတ်မျှတစွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန်လိုအပ်ကြောင်း၊ အာရှဒေသတွင်ဖြစ်စေ၊ အရှေ့ အလယ်ပိုင်း သို့မဟုတ် ဥရောပဒေသတွင်ဖြစ်စေ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီအရေး နှင့်ပတ်သက်သည့် အရေးပါသည့် ကိစ္စရပ်များကို အဆက်မပြတ်ဖော်ထုတ်ဆောင် ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီကို မြှင့်တင်ခြင်းခြင်း၊ ခိုင်မာစေရန် ကူညီထောက်ပံ့ခြင်းသည် နိုင်ငံအားလုံးအတွက် အကျိုးစီးပွားဖြစ်ကြောင်း ယုံကြည်ပါသည်ဟု ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

MYANMAR ASPECT ၏ တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

    ဆောင်းပါးတွင်ဖော်ပြထားသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန် ကြီး ဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ ဖြေကြားမှုများတွင် အာရှဒေသတွင်းသို့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ပိုမိုဝင်ဆံ့နိုင်ရေးကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများ ပိုမိုပေါ်လွင်နေ သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့အပြင်အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့အရေးကိုဖြေရှင်းရာတွင် အာဆီယံအဖွဲ့ကို ဗဟိုပြုမှုအား ရှေ့တန်းတင်ထားဆဲဖြစ်ပြီး၊ အာဆီယံအဖွဲ့အတွင်းမှ ၎င်း၏ မိတ်ဘက်နိုင်ငံများ၏ အားကိုရယူ၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အခန်းကဏ္ဍကိုဖယ်ထုတ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေခြင်းဖြစ် သည်ဟုလည်း ယူဆနိုင်ပါသည်။

    အမေရိ ကန်နိုင်ငံ ခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ အင်တာဗျူးဖြေကြားချက်များအားလုံးကို ခြုံငုံသုံးသပ်ခြင်းအားဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးအပေါ် အပြုသဘောမဆောင်သည့် အမြင်နှင့်လုပ်ဆောင်ချက်များရှိနေသော်လည်း ထိုအတိုင်းအတာသည် လွန်ကဲသည့်အနေအထားဟု ရောက်ရှိခြင်းမရှိသေးဟု သုံးသပ်ရပါသည်။ Chollet အနေဖြင့် မေးမြန်းချက်များအားလုံးကို သံတမန်ပီသစွာ သတိပြုဖြေကြားခဲ့ပြီး NUG နှင့် ဆက်ဆံရေးကိုလည်း Official ဟု မသုံးနှုန်းဘဲ Private/ Public ဟူ၍သာ သုံးနှုန်းသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ မြန်မာ့အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ထိရောက်သည့် အရေးယူမှုများ ဆောင်ရွက်ရန် မေးမြန်းချက်များကိုလည်း ပါးနပ်စွာရှောင်တိမ်းဖြေကြားခဲ့ပြီး လက်ရှိ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကို ယုံကြည်ကြောင်းနှင့် အာဆီယံ၏ အခရာကျမှုကိုသာ အလေးပေးဖြေကြားခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

    လက်ရှိကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ပြည်တွင်းစီးပွားရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေးကျပ်အတည်းများ၊ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများနှင့်ရင်ဆိုင်နေရပြီး ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့် ထိပ်တိုက်တွေ့နေခြင်းကြောင့်လည်း မလူးသာမလွန့်သာအခြေအနေတွင်ရှိနေသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာ့အရေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ ၎င်းအနေဖြင့် NUG နှင့် မူအားဖြင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်နေသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးအခြေအနေများ တည်ငြိမ်မှုဘက်သို့ ရောက်ရှိလာမည်ဆိုပါက ၎င်း၏သဘောထား ပြောင်းလဲလာနိုင်သည့် အခြေအနေတွင်ရှိသည်ဟု သုံးသပ်ရပါသည်။

Myanmar Aspect
(2042123)

အနောက်အုပ်စုက ကမ္ဘာကြီးကို စိုးမိုးနိုင်မလား?

 

လက်ရှိကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးသည် ပြန်လည်တည်ဆောက်နေသည့် အနောက်အုပ်စုနှင့် တရုတ်၊ ရုရှားဦးဆောင်သည့် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုအားကောင်းသောအုပ်စု နှစ်ခုအကြား အားပြိုင်နေကြသည်။ သို့သော်လည်း ဒီလိုဖော်ပြချက်က ကန့်သတ်ချက်တော့ ရှိနေပါသည်။ တကယ်တော့ အနောက်အုပ်စုအတွင်းမှာလည်း စည်းလုံးညီညွတ်နေသည်ဟု ဆို၍မရနိုင်ပါ။ ထိုအချက်ကို ပြင်သစ် သမ္မတ Emmanuel Macron ၏ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဧပြီလ ၅ ရက်နေ့မှ ၈ ရက်နေ့အထိ တရုတ်ခရီးစဉ်က သက်သေပြနေသည်။ ပြင်သစ်သမ္မတ တရုတ်နိုင်ငံက ပြန်လည်ထွက်ခွာသည့်နေ့က တရုတ်နိုင်ငံ၏ ထိုင်ဝမ်ကိုရည်ရွယ်သည့် စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခန်း စတင်သည့်နေ့လည်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာ့ကြီး၏ လူဦးရေထက်ဝက်ခန့် (၄ ဘီလီယံ)၊ နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်က က ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး အားပြိုင်မှုအကြားတွင် ဘက်မရွေးချယ်လိုကြပေ။

            ထို့ကြောင့် အဆိုပါအင်အားကောင်းသည့် ကြားနေနိုင်ငံများက ကမ္ဘာ့အစဉ်ပျက်ယွင်းနေခြင်းတွင် အခရာကျလာသည်။ အိန္ဒိယနှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျ ကဲ့သို့သောနိုင်ငံများက အကွဲအပြဲအကြားညှိနှိုင်းရန်နှင့် ကမ္ဘာ့အရေးကိစ္စများတွင် ပိုမိုပေါက်ရောက်ရန် လိုလားနေကြသည်။ ကမ္ဘာ့ကြီး၏ ထက်ဝက်ခန့်က အုပ်စုတိုက်ပွဲတွင်မပါဝင်လိုကြသည်မှာ သဘာဝကျပါသည်။ ဘာကြောင့် ရေနံဈေး ဒေါ်လာ ၈၀ အထက်ပြန်ရောက်လာသနည်း၊ ကမ္ဘာ့ဝယ်လိုအားချိတ်ဆက်မှုကို ဘယ်လို ပြန်လည်ပြုပြင်နေသနည်း၊ ယူကရိန်းအတွက် ငြိမ်းချမ်းရေး အခြေအနေမည်သို့နည်း စသည့်မေးခွန်းများကို နားလည်လိုလျှင် အဆိုပါ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများက အရေးပါလာသည်။ ထိုနိုင်ငံများကို တရုတ်နှင့် အနောက်အုပ်စု မည်သည့်ဘက်က လွှမ်းမိုးနိုင်မည်နည်း ဆိုသည်မှာလည်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ မေးခွန်းပင်ဖြစ်သည်။

            ဘက်မရွေးချယ်ရေးဝါဒ (non-alignment) တွင် ခိုင်မာသည့်သမိုင်းကြောင်းရှိသည်။၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်လွန်ကာလများက ဖွံ့ဖြိုးဆဲမိတ်ဘက်နိုင်ငံများအုပ်စုသည် အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်တို့၏ အားပြိုင်မှုအကြားတွင် ၎င်းတို့၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို တည်ဆောက်ရန်ကြိုးစားခဲ့ဖူးကြသည်။ ဆယ်စုနှစ်များစွာလွန်ပြီးနောက် ထိုအုပ်စုအနေဖြင့် လူစိတ်ဝင်စားမှုလျော့ကျသွားပြီး အမေရိကန်ဝါဒကိုဆန့်ကျင်သည့်ဘက်သို့ ရောက်သွားခဲ့သည်။ ထိုအုပ်စုတွင် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၌ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် မပါဝင်ခြင်း၊ စစ်အင်အားမရှိခြင်း၊ ညီညွတ်မှုမရှိခြင်း၊ စီးပွားရေးအခြေမခိုင်ခြင်းနှင့် နည်းပညာ၊ငွေကြေးဆိုင်ရာတို့တွင် ရှေ့မရောက်ခြင်းကြောင့် ပါဝါအားနည်းခဲ့ပါသည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး John Foster Dulles က ကြားနေဝါဒအုပ်စုကို သဘောတရားအရအခြေမခိုင်သည့်အုပ်စုဟု ဝေဖန်ခဲ့ဘူးသည်။

            ယခုခေတ် ဘက်မရွေးဝါဒလိုလားသည့် နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်သည်လည်း ၂၀ ရာစုကရှိခဲ့သည့် ဘက်မရွေးလှုပ်ရှားမှုကဲ့သို့ပင် တူညီသော ပြဿနာများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ၎င်းနိုင်ငံများသည် အနောက်အုပ်စုနှင့် တရုတ်-ရုရှားအုပ်စုလောက် ဘုံသဘော ညီညွတ်မှုမရှိကြချေ။ ဥပမာအားဖြင့် ဘရာဇီးနှင့် အိန္ဒိယကဲ့သို့သော ဘက်မရွေးဒီမိုကရေစီနိုင်ငံကြီးများတွင် တူညီသောအကျိုးစီးပွားများမရှိသကဲ့သို့ ကာတာကဲ့သို့ ငွေကြေးချမ်းသာသည့် ဘုရင့်နိုင်ငံသည်လည်း သီးခြားအစီအစဉ်များဖြင့် ရပ်တည်နေကြသည်။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် အနောက်အုပ်စုပေါ် လျှပ်ကူးပစ္စည်းများမှအစ လက်နက်များအထိမှီခိုနေရဆဲဖြစ်ပြီး ကုန်သွယ်ရေးကိုလည်း ဒေါ်လာငွေကြေးက လွှမ်းမိုးနေဆဲဖြစ်သည်။ တရုတ်နှင့်ရုရှားကိုလည်း နည်းပညာပိုင်းအရ မှီခိုနေရဆဲဖြစ်သည်။

            သို့သော်လည်း ထိုဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများ၏ အခန်းကဏ္ဍကို လျော့တွက်လျှင်မှားပါလိမ့်မည်။ ပထမအချက်အနေဖြင့် ၎င်းနိုင်ငံများ၏ စီပွားရေးအင်အား ကောင်းလာနေသည်။ စီးပွားရေးအကောင်းဆုံး ဘက်မရွေးချယ်ရေး ၂၅ နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်းလူဦးရေမှာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေသည်။ ဘာလင်တံတိုင်းပြိုကျအပြီး ၎င်းနိုင်ငံများ၏ GDP မှာ ၁၁ ရာခိုင်းနှုန်းရှိခဲ့ရာမှ ယခုအခါ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ရောက်လာပြီဖြစ်သည်။ ထိုပမာဏက EU နိုင်ငံများထက် သာလွန်နေသည်။ အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ကမ္ဘာပြုမှု (globalization) ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်ကြာပြီးနောက် ၎င်းနိုင်ငံများ၏ ကုန်သွယ်ရေး ပုံသဏ္ဌာန်မှာ ဗဟုမဏ္ဍိုင်ပုံစံ (multipolar) ဆန်လာသည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်အုပ်စု၊ တရုတ်နှင့် အခြားဘက်မရွေးနိုင်ငံများဟူ၍ ဝင်ရိုး သုံးခု ဖြစ်ပေါ်လာသည်။

            ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် ဘက်မရွေးနိုင်ငံများ၏ ကမ္ဘာကြီးကို ချဉ်းကပ်ပုံမှာ ၎င်းတို့၏ အမျိုးသားဖွံဖြိုးတိုးတက်မှုပေါ်တွင်အခြေခံနေသည်။ လက်ဖျားခါရလောက်အောင် လက်တွေ့ကျနေသည်။ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့် နိုင်ငံများသည် အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ကမ္ဘာပြုမှုကို ကာကွယ်မည့်သူများမဟုတ်ကြတော့။ ပထဝီနိုင်ငံရေးအားပြိုင်နေသည့် ဘက်နှစ်ခုစလုံးနှင့် ကုန်သွယ်ရေးဆောင်ရွက်လိုကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကို အလွန်အမင်း မှီခိုနေရသည့် ဝယ်လိုအားကွင်းဆက်ကိုပြောင်းလဲနေမှုတွင်လည်း ၎င်းတို့၏ အကျိုးအမြတ်နှင့် အခွင့်အလမ်းများကို အရယူနေကြသည်။ ၎င်းတို့၏ လက်တွေ့ဝါဒ (pragmatism) က ၁၉၄၅ ခုနှစ်အလွန် အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် UN ၊ IMF ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာ့အစဉ်ပေါ်တွင် ယုံကြည်မှုနည်းပါးခြင်းကို အခြေခံနေသည်။ ထိုကမ္ဘာ့အစဉ်မှာ ပျက်ယွင်းနေပြီဟုပင် မြင်နေကြသည်။ အမေရိကန်၏ လစ်ဘရယ်ကမ္ဘာ့အစဉ်၊ လူ့အခွင့်အရေး ဆိုသည်များကို ကိုယ်ကျိုးရှာနေမှု၊ ကြောင်သူတော်လုပ်မှုနှင့် မသေချာမရေရာမှုများအဖြစ် မြင်နေကြပြီဖြစ်သည်။

            ကမ္ဘာ့ကြီးကို ၎င်းတို့အတွက် အကျိုးကျေးဇူးရနိုင်မည့် ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ် နည်းများဖြင့် ချဉ်းကပ်နေကြသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် တစ်နိုင်ငံတည်းဆောင်ရွက်ပြီး၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အစုအဖွဲ့နှင့်ဆောင်ရွက်သည်။ OPEC အဖွဲ့က ယခုလအတွင်းမှာပင် အနောက်အုပ်စု ကန့်ကွက်နေသည့်ကြားမှ ‌ရေနံထုတ်လုပ်မှု ၄ ရာခိုင်နှုန်းလျှော့ချလိုက်သည်။ ဘရာဇီးသမ္မတက ယူကရိန်းစစ်ပွဲရပ်ရန် ငြိမ်းချမ်းရေးလိုလားသည့်အုပ်စုကို မြှင့်တင်နေသည်။ အိန္ဒိယကလည်း ယခုနှစ် G20 ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ကမ္ဘာ့တောင်ခြမ်းနိုင်ငံများ (Global South) အတွက် လော်ဘီလုပ်ပေးရန် လိုလားနေသည်။

            ထိုကဲ့သို့ ပါဝါချဲ့ထွင်လာခြင်းများက အဖျားရှူးသွားနိုင်ပြီး ထိရောက်မှုရှိမည်မဟုတ်ဟု ထင်ကောင်းထင်ကြလိမ့်မည်ဖြစ်သော်လည်း တိကျသည့် ရည်ရွယ်ချက်ရှိနေပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံက နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာတွင် ၎င်း၏ ဒီဂျစ်တယ်ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများကို ထုတ်ကုန်အဖြစ် မြှင့်တင်နေသည်။ ကာကွယ်ရေးတွင် တူရကီနိုင်ငံက ဒရုန်းများအပါအဝင် လက်နက်များ ပိုမိုရောင်းချနေပြီး အိန္ဒိယကလည်း ၎င်း၏ ရေတပ်အင်အားကို တိုးချဲ့နေသည်။ ငွေကြေးကဏ္ဍတွင် ထရီလီရံနှင့်ချီသည့် ရေနံဒေါ်လာများရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွင် အနောက်အုပ်စုကို ဗဟိုပြုမှု လျော့ကျလာနေသည်။ ဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများ ကာလရှည်ကြာအာရုံစိုက်မှု အားနည်းခဲ့သည့် ရာသီဥတုထိန်းသိမ်းရေးမူဝါဒများတွင်လည်း ၎င်းတို့၏ သဘောထားများကို ကြားလာရပြီဖြစ်သည်။

            ထို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံအများစုအနေဖြင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအားပြိုင်မှုအကြား အင်အားသုံး၍ ဘက်ရွေးချယ်စေခြင်းကို မလိုလားကြသော်လည်း စူပါပါဝါများအနေဖြင့် ထိုနိုင်ငံများကို ထိန်းချုပ်လွှမ်းမိုးနိုင်ရန် အပြိုင်ကြဲနေကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကလည်း ဆိုဗီယက်ခေတ်တုန်းကကဲ့သို့ပင် ထိုနိုင်ငံများက ၎င်းတို့အလိုကျ လိုက်ပါလိမ့်မည်ဟု ယူဆနေသည်။ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုနှင့် ဒီမိုကရက် အခြေခံအဆောက်အုံများ၊ နည်းပညာနှင့် လက်နက်များကို နှောင်ကြိုးအနည်းငယ်ဖြင့် တည်ဆောက်ဖြန့်ဝေပေးနေသည်။ သို့သော်လည်း အင်အားနည်းနေသေးသည့် ဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများက အင်အားသည်သာ အမှန်တရားဖြစ်သည့် ကမ္ဘာကြီးအကြောင်းကို နောကြေလာပြီဖြစ်သည်။ အားနည်းလျှင် အနိုင်ကျင့်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုစနစ်ဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပါဝါအပျော့ (soft power) မှာ ကန့်သတ်ချက်များ ရှိနေပါသေးသည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ ငွေချေးယူထားသည့် နိုင်ငံများမှ ပြည်သူများက တရုတ်နိုင်ငံသို့ ရွှေ့ပြောင်းအချေခြရန်ပင် လွယ်ကူလှသေးသည်မဟုတ်ပါ။

            မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးရေးပြိုင်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်တင်ရန်လိုအပ်သည်။ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများ တရုတ်-ရုရှား တို့နောက်သို့ ပါသွားမည့် ဗျူဟာများကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမည်ဖြစ်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးက ဆွဲဆောင်စည်းရုံးမှုများနှင့် မလုံလောက်တော့ကြောင်း သဘောပေါက်သင့်သည်။ အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများကို ၎င်းတို့၏ သဘောတရားနှင့်လိုလားချက်ပေါ်မူတည်၍ အပျော့အမာရောယှက်၍ ချဉ်းကပ်သင့်သည်။

            အနောက်အုပ်စု၏ ဈေးကွက်ရရှိနိုင်မှု၊ နည်းပညာနှင့် သတင်းအချက်အလက် လွတ်လပ်စွာစီးဆင်းမှုများက အားသာချက်တစ်ချို့အဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ ထိုအားသာချက်များကို တိုးတက်လာစေရန် ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်ရှိသည့် လုံခြုံရေး ကွန်ရက်စနစ်တည်ဆောက်သင့်သည်။ အကြွေးများလျော်ပေးခြင်းမှသည် ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ကြေးများကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားနိုင်သည်။ ယခု ကမ္ဘာ့အစဉ်သည် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်လွန်များက အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ဧကမဏ္ဍိုင် (unipolar) အခြေအနေမှ သွေဖည်နေပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးရေးအတွက် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ဆဲဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၄ ဘီလီယံသည် ၎င်းတို့အတွက် ရရှိနိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းများနှင့် အားသာချက်များကို အလေးထားကြပါသည်။

(The Economist မှ "Can the West win over the rest?"ဆောင်းပါးသည် အမေရိကန်နှင့် အနောက်အုပ်စု၏ မူဝါဒလိုအပ်ချက်များနှင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း အကြံပြုရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ အခြေအနေမှန်ကို မျှတစွာသုံးသပ်ရန်မှာ စာဖတ်သူ၏ တာဝန်သာဖြစ်ပါသည်။)

Myanmar Aspect

1042023

လစ်ဘရယ်ဝါဒ (liberalism)

လစ်ဘရယ်ဝါဒဆိုတာ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုအကောင်းမြင်သည့် သမ္မစိတ္တရှုထောင့်မှ ချည်းကပ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ အခွင့်အရေး၊ ရှင်သန်ခွင့်၊ လွတ်လပ်ခွင့်၊ ပိုင်ဆိုင်ခွင့် စသည်တို့ကို အလေးပေးသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုမရှိသည့် ဘုရင်စနစ်၊ အာဏာရှင်စနစ် များကို ဆန့်ကျင်သည်။ ဒါကြောင့်ပဲ လူသားတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခွင့်အရေးနဲ့ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုကို အာမခံပေးမယ့် ခိုင်မာအားကောင်းတဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းတွေ တည်ဆောက်ဖို့ဆိုတာက လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အဓိကလိုလားချက်ဖြစ်လာသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုဆိုရာမှာ အစိုးရကို ထိန်းကျောင်းဖို့ ဖြုတ်ချဖို့ ရွေးကောက်ပွဲတွေကနေ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ဥပဒေပြုရေး၊ တရားစီရင်ရေး စတဲ့ မဏ္ဍိုင်တွေအချင်းချင်း အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းဖို့ ဆိုတာအထိပါသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုရှိမှ အင်အားသုံးခြင်း စစ်လိုလားခြင်းကို ထိန်းနိုင်မည်ဟု စဥ်းစားသည်။

ဒီအချက်တွေက နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ ပြည်တွင်းရေးဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပေမယ့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးမှာ အခြားနိုင်ငံများရဲ့ ပြုမူလုပ်ဆောင်ချက်တွေက နိုင်ငံတစ်ခုအတွင်းမှာရှိတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို သက်ရောက်မှုရှိနေသည်ဟု ဆိုသည်။ Militaristic foreign policy များနှင့် အတိုက်အခံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွေ စစ်အင်အားတည်ဆောက်နေခြင်းက စစ်ပွဲတွေကို ဖိတ်ခေါ်နေပြီး ဒီအင်အားကိုပဲ ပြည်တွင်းရေးမှာ ဖိနှိပ်ဖို့သုံးနိုင်သည်ဟု ယူဆသည်။ ဒါကြောင့် စစ်တပ်နှင့် စစ်အင်အားကို အမြဲကန့်သတ်ဖို့ ကြိုးစားသည်။ အရပ်ဘက် စစ်ဘက် ဆက်ဆံရေးတွင် အရပ်ဘက်ထိန်းချုပ်မှု (civilian control) ဆိုတာကို အလေးပေးသည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခွင့်အရေးကို မထိခိုက်စေဘဲ နိုင်ငံကို ပြည်ပရန်ကနေ ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ ဆိုပြီး စဥ်းစားခြင်းဖြစ်သည်။

Democratic peace theory က နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် လစ်ဘရယ်ဝါဒ၏ အားအကောင်းဆုံး သီအိုရီဖြစ်သည်။ အဓိက အာဘော် (၂) ခုကို ဆွဲကိုင်ထားသည်။ ပထမအချက်က ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေမှာ သြဇာအာဏာနဲ့ အင်အားကို ထိန်းညှိဖို့စနစ်ရှိသည်။ ဒုတိယအချက်က ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေသည် အချင်းချင်း တရားဝင်ဖြစ်တယ် ဂုဏ်သိက္ခာရှိတယ် လို့ယူဆတဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီမိုကရေစီမဟုတ်တဲ့ နိုင်ငံတွေထက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အလားအလာပိုများသည်။ ဒါကြောင့် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေအချင်းချင်း စစ်တိုက်ဖို့ ရာခိုင်နှုန်းအလွန်နည်းပါးသည်ဟု ဆိုသည်။ ဝေဖန်ချက်များလည်းရှိသည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဆိုတာ လူသားသမိုင်းမှာ ပေါ်လာတာ သိပ်မကြာသေးတဲ့အတွက် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံအချင်းချင်း စစ်တိုက်ဖို့ရာခိုင်နှုန်းနည်းတယ်ဆိုတာကိုပြောဖို့ အချိန်ကာလ တိုတောင်းသေးသည်။ နောက်တစ်ချက်က ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့အဓိကအချက်က Democratic Peace Theory ကြောင့်ဟုတ်ရဲ့လား၊ သြဇာအာဏာအင်အား၊ မဟာမိတ်ဖွဲ့ခြင်း၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ စီးပွားရေး စတဲ့အချက်တွေကြောင့်ကော မဖြစ်နိုင်ဘူးလားလို့ မေးခွန်းထုတ်ကြသည်။ ဒါ့အပြင် ဒီမိုကရေစီတွေက အချင်းချင်းစစ်မတိုက်ကြပေမယ့် ဒီမိုကရေစီမဟုတ်တဲ့နိုင်ငံတွေကိုတော့ ပြဿနာပတ်ရှာနေတာကို ထောက်ပြကြသည်။ ဆိုလိုတာကတော့ မင်းတို့ငြိမ်းချမ်းရေးတစ်ကယ်လိုလားရင် မတူကွဲပြားတာကို မသိအမှတ်ပြုမပေးဘဲ ဘာကြောင့်ပြဿနာပတ်ရှာနေစရာလိုသလဲပေါ့။

လက်ရှိနိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးထဲက လစ်ဘရယ်ဝါဒ ဦးဆောင်သော ကမ္ဘာအစဥ်ကြီးထဲတွင် လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်သည်ကို ဂရုပြုရမည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများ၊ စံသတ်မှတ်ချက်များဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအစဥ်ကြီးကို စည်းနှောင်ထားသည်။ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးတွင်လည်း လစ်ဘရယ်အင်စတီကျူးရှင်းများတည်ဆောက်ဖို့ တွန်းအားပေးသည်။ United Nations, World Bank, World Trade Organization, International Monetary Fund စသည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများက နိုင်ငံတကာဥပဒေများ၊ စံသတ်မှတ်ချက်များဖြင့် နိုင်ငံတကာစနစ်၊ စံနှုံး များကို တည်ဆောက်ထားသည်။ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး၊ လွတ်လပ်သောစျေးကွက်၊ အရင်းရှင်ဝါဒ၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး စသည်တို့မှာ လစ်ဘရယ်စံနှုံးများဖြစ်သည်။ ၎င်းဥပဒေများ၊ စံနှုံးများကို မလိုက်နာသည့်နိုင်ငံသည် စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းအရေးယူမှုခံရခြင်း၊ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်ခြင်း၊ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးအရ ပိတ်ဆို့ခြင်း၊ နိုင်ငံတကာအကူညီများ ရပ်ဆိုင်းခြင်း၊ သံတမန်ရေးအရ ဝိုင်းပယ်ခြင်း စသည်တို့ကိုခံရစေသည်။

နောက်ပိုင်း လစ်ဘရယ်လက်သစ်ဝါဒ (neoliberalism or neoliberal institutionalism) အရ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးမှာ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများရဲ့အခန်းကဏ္ဍကို ပိုမိုဦးစားပေးလေ့လာကြသည်။ သူတို့ရဲ့အယူအဆက နိုင်ငံတွေအချင်းချင်းယုံကြည်မှုရှိပြီး သဘောတူညီချက်တွေအတိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြလျင် အကျိုးအမြတ်ရှိမယ် ဆိုတဲ့အယူအဆဖြစ်သည်။ သို့ပေမယ့် နိုင်ငံအချင်းချင်း လူလည်ကျခြင်းတွေ၊ ခေါင်းရှောင်ခြင်း၊ လှည့်စားခြင်းများကတော့ရှိနေမည်။ ဒါတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း၊ ဒေသဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက အရေးပါသည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမှာ သဘောတူညီချက်တွေအတိုင်း လုပ်ပါလုပ်ဆောင်မှုရှိမရှိကို စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ သတင်းအချက်အလက် ညီမျှစွာထောက်ပံ့ပေးခြင်း၊ လက်တွဲမဖြုတ်အောင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်အောင် မက်လုံးပေးခြင်း စတာတွေကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်သည်။
လစ်ဘရယ်လက်သစ်ဝါဒီတွေက absolute gain ကိုပြောသည်။ Absolute gain ဆိုတာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြပါ၊ နည်းများမဟူ အကျိုးမြတ်တော့ ရကိုရမည်ဟု ယူဆခြင်းဖြစ်သည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီများနဲ့နီးစပ်တဲ့ Relative gain ကိုဆန့်ကျင်သည်။ Relative gain ဆိုတာကတော့ အခြားနိုင်ငံများနဲ့ အပြိုင် အကျိုးအမြတ်ကိုများနိုင်သမျှများအောင်ယူပြီး မိမိရဲ့ပြိုင်ဘက်အကျိုးရှိစေနိုင်မည့် ဘယ်လိုကိစ္စမဆို ရှောင်ရှားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

ဒီလောက်ဆိုလျင် လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံဆိုလိုရင်းကို အတန်အသင့်နားလည်နိုင်ပြီဟု ယူဆပါသည်။ ဒီနေရာမှာ တစ်ခုသတိထားသင့်တာက ကမ္ဘာပေါ်တွင် မည်သည့်နိုင်ငံမှ လစ်ဘရယ်ဝါဒ တစ်မျိုးတည်းကို ကိုင်စွဲပြီး လက်တွေ့ကျင့်သုံးသည့် နိုင်ငံမရှိဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ အကျိုးစီးပွားအတွက် လိုသည့်အခါတွင်သုံးပြီး မလိုသည့်အခါပယ်ကြသည်။ လက်တွေးနိုင်ငံရေးအရသာ အလုပ်လုပ်ကြသည်။ လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီရဲ့ပဲ့ကိုင်ရှင် အမေရိကန်သည် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် လိုအပ်သောအခါ အီရတ်နိုင်ငံကို အင်အားသုံး၍ ကျူးကျော်စစ်ဆင်နွှဲသည်။ စစ်အင်အားအကြီးမားဆုံး တည်ဆောက်ထားသည်။ တရုတ်သည် ဒေသတွင်းတွင်လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာနိုင်ငံရေးတွင်လည်းကောင်း ၎င်း၏ သြဇာအာဏာကို ချဲ့ထွင်ရန်တည်ဆောက်နေသည်။ လစ်ဘရယ်ဝါဒသည် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးဇတ်စင်ကြီးပေါ်ရှိ အကောင်းမြင်ဘက်မှ ပြကွက်စံနှုံးတစ်ခု မျှသာဖြစ်ကြောင်း ဆွေးနွေးလိုက်ရပါသည်။

မောင်ကျော်
၂၀၀၈၂၀၁၄၅၃

စံချိန်မီ သုတေသနတစ်ခုတွင် ပါဝင်ရမည့် အခြေခံအချက်များ

 ၁။ နောက်ခံအကြောင်းအရင်း (Background)

မိမိရေးသားလိုတဲ့ သုတေသနအကြောင်းအရာကို စာဖတ်သူတွေ ဆဝါးနိုင်ဖို့ အကြောင်းအရာကို ရေးသားရတာဖြစ်ပါတယ်။ မိမိသုတေသနပြုလုပ်မယ့် အကြောင်းအရာဘယ်လို စတင်လာတယ်၊ ဘယ်လိုစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့အချက်က ဒီသုတေသနကို ပြုလုပ်ဖို့အတွက် မိမိကို တွန်းအားပေးခဲ့တယ် ဆိုတာကို ဆွေးနွေးပေးနိုင်ပါတယ်။

၂။ ရည်ရွယ်ချက် (Objective)

မိမိရွေးချယ်ထားတဲ့ အကြောင်းအရာကို သုတေသနပြုလုပ်ရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်နေရာတွေမှာ အကျိုးပြုစေချင်တာလည်း၊ ဘယ်အချက်ကို စာဖတ်သူတွေသိစေချင်တာလည်း၊ ဘယ်အကြောင်းအရာအသစ်တွေကို ထိတွေ့ပေးချင်တာလည်း စသည်ဖြင့်။

၃။ သုတေသန စာအုပ်၊ စာတမ်းများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း (Literature Review)

ဒီကဏ္ဍမှာ အရေးကြီးဆုံးအချက်ကိုအရင်ပြောပါ့မယ်။ Literature Review ဆိုတာ မိမိဖတ်ထားသမျှတွေကို ချရေးရတဲ့နေရာမဟုတ်ပါဘူး။ မိမိပြုလုပ်မယ့် သုတေသနနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အကြောင်းအရာတွေကို အခြားပညာရှင်တွေ ပြုလုပ်ထားပြီးသမျှကို ဆွေးနွေးရတာပါ။ လုပ်ပြီးထားတာရှိရင်လည်း ဘာတွေလုပ်ပြီးထားပြီ၊ ဘာတွေတော့ မလုပ်ရသေးဘူး။ ဘာတွေတော့ လိုအပ်နေသေးတယ် ဆိုတာကို ပြောရတာပါ။ အဲ့ဒီ့ကမှ မိမိသုတေသနက ဒီလိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ပါ၊ သူများ မလုပ်သေးတာကို လုပ်ဖို့ပါ ဆိုတဲ့အကြောင်း။ သူများလုပ်ပြီးသားဆိုရင်လည်း သူပြောထားတာ မလုံလောက် သေးတဲ့အတွက် ကျနော်/မ က ဘယ်ရှုထောင့်ကနေ ပြောင်းကြည့်မှာပါ ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် မိမိရဲ့ သုတေသနသည် ဘယ်လောက် သိသာထင်ရှားသလဲ၊ အရေးပါအရာ ရောက်သလဲဆိုတာကို ပြောရတာပါ။

၄။ သုတေသနဖြင့် ဖြေရှင်းလိုသည့် ပြဿနာ (သို့) မေးခွန်း (Research Problems or Questions)

ဘယ်လို ပြဿနာတွေရှိနေတာလဲ? ဒီပြဿနာတွေကို အဖြေရှာဖို့ ဘယ်လိုမေးခွန်းမျိုးတွေထွက်လာသလဲ ဆိုတာပါ။ သုတေသနမေးခွန်းတွေ အများကြီး ရှိနေစရာမလိုပါဘူး။ ထိထိမိမိရှိတဲ့ မေးခွန်း ဖြစ်နေဖို့ပဲလိုတာပါ။ မိမိပြုလုပ်ချင်တဲ့ စူးစမ်းရှာဖွေမှုကို တိုက်ရိုက်ထင်ဟပ်တဲ့ မေးခွန်းမျိုးဖြစ်ရပါမယ်။ ဘယ်သူက၊ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာ၊ ဘယ်အကြောင်းအရာကို၊ ဘယ်လို နည်းလမ်းနဲ့၊ ဘာကြောင့် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး၊ ဘာ ရလာဒ်ထွက်ခဲ့ သလဲဆိုတာမျိုး။ ဘယ်သူက၊ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာ၊ ဘယ်အကြောင်းအရာကို၊ ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့၊ ဘာကြောင့်ပြုလုပ်ရင်၊ ဘာဖြစ်မယ် ဆိုတာမျိုး။ ဘယ်အကြောင်းအရာအပေါ်မှာ လူတွေ အာရုံစိုက်မှု ဘယ်လောက်ရှိသလဲ ဆိုတာမျိုး၊ သဘောထား ဘယ်လိုရှိသလဲဆိုမျိုး။ ဒီလိုအချက်ကြောင့် အတိတ်မှာ ဒါဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ခု ဒီလို အချက်အလက်မျိုးဖြစ်နေလို့ ပစ္စုပ္ပန်မှာ ဘာဖြစ်နေပြီး၊ အနာဂတ်မှာ ဘာဖြစ်နိုင်တယ် ဆိုတာမျိုး စတဲ့ ရှာဖွေစူးစမ်းစရာ ဘယ်လိုမေးခွန်းမျိုးမဆို ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ မိမိ သုတေသနပြုလုပ်ချင်သော နည်းလမ်းနဲ့ အကြောင်းအရာပေေါ်မှာ မူတည်ပြီး သုတေသနမေးခွန်း အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။

၅။ အနုမာနမှန်းဆချက် (သို့) မိမိရဲ့ ဆိုလိုရင်း အာဘော် ( Hypothesis or Arguments)

အထက်ပါ သုတေသနမေးခွန်းပေါ်မူတည်ပြီး မိမိရဲ့ အနုမာနမှန်းဆချက်ကို ဖော်ထုတ်ရတာပါ။ အဖြေသည် A ဟုထွက်မည်ဟု မှန်းဆတယ်။ B ဟုထွက်မည်လို့ မှန်းဆတယ်။ A + B ဖြစ်နိုင်တယ်လိုမှန်းဆတယ် စသဖြင့်။ သုတေသနပြီးဆုံးသွားတဲ့အခါမှာ B ဖြစ်နေလို့ ဒုတိယ အနုမာနမှန်းဆချက်နဲ့ ကိုက်ညီနေတယ် လို့ပြဆိုတာမျိုး၊ hypothesis testing ။ ဒါမှမဟုတ် အထက်က သုတေသနမေးခွန်းကို ပြန်လည်ဖြေကြားတဲ့ မိမိရဲ့ အဖြေ။ မိမိရဲ့ အာဘော်။ မိမိရဲ့ ထင်မြင်ချက် ကို ဆွေးနွေးပေးရတာပါ။ သုတေသနမေးခွန်းနဲ့ မိမိရဲ့ဖြေကြားချက်သည် အစပ်အဆက်ရှိပြီး ချိတ်ဆက်နေရပါမယ်။ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်နေရပါမယ်။ မိမိ သုတေသနပြီးတဲ့အထိ ဒီနှစ်ခုအမြဲ ချိန်ညှိ နေရမယ်ဆိုတာ သတိပြုပါ။ သုတေသနရဲ့ အသက်ဖြစ်ပါတယ်။

၆။ အသုံးပြုမည့် သီအိုရီ သို့မဟုတ် အယူအဆသဘောထား မူဘောင် (Theoretical or Conceptual Framework)

မိမိသုတေသနသည် သီအိုရီသုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်သူ့ရဲ့ သီအိုရီ ပေါ်မှာမူတည်ပြီး လေ့လာမှာလဲ ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ ဒီ သီအိုရီကို အသေးစိတ်ဆွေးနွေးပေးရပါတယ်။ အယူအဆသဘောထားတစ်ရပ်ကို ယူသုံးမယ်ဆိုရင်လည်း ထိုနည်းလည်းကောင်းပါပဲ။ Master level မှာတော့ သူများချပြပြီးထား သီအိုရီကို မိမိရဲ့ သုတေသနမှာ သုံးပြတတ်ရင် လုံလောက်ပါပြီ။ Ph.D. level မှာတော့ မိမိကိုယ်ပိုင် သီအိုရီ သို့မဟုတ် အယူအဆမူဘောင်တစ်ခု တည်ဆောက်တာမျိုး၊ ရှိပြီး သီအိုရီတွေ အယူအဆမူဘောင်တွေကို ထပ်မံချဲ့ထွင်ပြီး သက်သေပြရတာမျိုးလုပ်ရပါမယ်။ အဲ့သလို မလုပ်ထားရင် Ph.D. level ဘောင်မဝင်ဘူးလို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။

၇။ သုတေသနပြုလုပ်မည့် နည်းလမ်း (Methodology)

မိမိရဲ့ သုတေသနကို ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့ ရှာဖွေ ဖြေရှင်းမှာလည်း ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ အခြေခံအကျဆုံး အနေနဲ့ Qualitive method (expressed in words)လား၊ Quantitative method (expressed in numbers) လား။ ကွမ်တီ သုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်လို ဘယ်အချိန် Survey လုပ်မလဲ၊ ဘယ်လို tools တွေ၊ techniques တွေ ၊ Procedure တွေနဲ့ လုပ်မလဲ၊ ဘယ်လို နည်းလမ်းနဲ့ data တွေရယူမလဲ။ ကွာလီသုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်သူတွေ ဘယ်အုပ်စုတွေကို အင်တာဗျူးမလဲ၊ ဘယ်နေရာမှာ ရှိတဲ့ ဘယ်အဖွဲ့အစည်းတွေကို လေ့လာမလဲ၊ ဘယ်လောက်ကြာမလဲ၊ မိမိက ဒီအဖွဲ့အစည်းနဲ့ ဘယ်လိုပတ်သက်သလဲ၊ အချက်အလက်တွေကို ဘယ်လိုမှတ်တမ်းတင်မလဲ၊ ဘယ်နေရာတွေကနေရယူမလဲ စတာတွေကို ဆွေးနွေးရပါတယ်။ Methodology ဆိုတာ ဘာသာရပ်တစ်ခုအနေနဲ့ သင်ရတဲ့ ကိစ္စဖြစ်လို့ ဒီစာစုမှာတော့ ဒီလောက်ဆို လုံလောက်ပါပြီ။

၈။ ကန့်သတ်ချက်များနှင့် သုတေသနနယ်ပယ် (Limitations and Scope of Study)

မိမိပြုလုပ်မယ့် သုတေသန နယ်ပယ်ကို တိတိကျကျ ဘောင်ခတ်ပေးရပါတယ်။ မိမိကိုယ်တိုင် ဘောင်ကျော်သွားပြီး တောင်ရောက် မြောက်ရောက် မရောက်စေဖို့နဲ့၊ စာဖတ်သူ ကျမ်းစစ်သူတွေဆီက မိမိသုတေသနဘောင်ပြင်ပကို ကျော်လွန်တဲ့ မေးခွန်းမျိုးတွေ ထွက်မလာစေဖို့ပါ။ မိမိပေးထားတာက မုန့်ဆီကြော်ပါ။ ဗူးသီးငါးပေါင်းကြော် မရပါဘူးဆိုတာမျိုး။ မိမိ သုတေသနက သင်ဇာဝင့်ကျော်အကြောင်းလုပ်တာပါ။ နန်းမွေစံ အကြောင်းထိ မရောက်ပါ။ မပါပါ ဆိုတာမျိုး။ မိမိရဲ့ သုတေသနက A နဲ့ B နဲ့ ဆက်စပ်မှုကို ရှင်းပြပါတယ်။ C နဲ့ ဆက်စပ်မှုက မိမိပြောလိုတဲ့ အချက်မဟုတ်ပါဘူးဆိုတာမျိုး။
တစ်ခုသတိထားရမှာက မိမိမှာ ဘာကြောင့် ဒီလိုကန့်သတ်ရသလဲဆိုတာကို နားလည်းအောင်ရှင်းပြပေးဖို့ပါ။ မလုပ်ချင်လို့ မလုပ်တာပါဆိုတာမျိုးတော့မရဘူးပေါ့။ ဒီအကြောင်းအရာတွေပါပြောရင် ဘောင်ကျယ်လွန်းအားကြီးမယ်၊ မိမိရဲ့ အချိန်မလောက်ဘူး၊ မိမိသုတေသနရဲ့ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်မှုနဲ့ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မှုကို ထိခိုက်မယ်ဆိုတာမျိုး တွေ ဆွေးနွေးပေးရတာပါ။

၉။ သုတေသနကို ဖွဲ့စည်း တင်ပြမည်ပုံစံ (Organizational Structure)

ဘယ်လို အခန်းဆက် ဖွဲ့စည်းပုံမျိုးနဲ့ မိမိ သုတေသနအကြောင်းအရာကို တင်ပြမလဲဆိုတာပါ။ အခန်းတွေဘယ်လိုခွဲမလဲ။ ခေါင်းစဥ်တွေဘယ်လို ခွဲမလဲဆိုတာကို စဥ်းစားရတာပါ။ အရေးကြီးတာက မိမိ သုတေသနရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံသည် မိမိ သုတေသန မေးခွန်းတွေကို ဖြေဆိုဖို့နဲ့ မိမိရဲ့ အာဘော်ကို ပြဆိုဖို့အတွက် အချက်အလက်တွေ အကြောင်းအရာတွေကို ထင်ဟပ်စေရမှာပါ။ စာဖတ်သူတွေ ရှင်းလင်းလွယ်ကူစွာ သိမြင်စေရမှာပါ။ မိမိရဲ့ ဖွဲ့စည်းတင်ပြပုံ ကောင်းရင် ကောင်းသလို စာဖတ်သူများ နားလည်လွယ်ပြီး မိမိပေးချင်တဲ့ message ရပါလိမ့်မယ် ပေါ့။

ဒီလောက်ဆိုရင် စံချိန်မီ သုတေသနစာတမ်းတစ်စောင်ကို ရေးသားပြုစုမယ့်နေရာမှာ လိုအပ်တဲ့ အခြေခံအချက်တွေကို ဆဝါးမိပြီးလို့ ယူဆပါတယ်။ အောင်မြင်ကြပါစေ။

မောင်ကျော်
၁၉၀၈၂၀၁၅၂၄

Realism (သရုပ်မှန်ဝါဒ)

သီအိုရီမပါသော လက်တွေ့သည် အကန်းနှင့်တူပြီး လက်တွေ့မပါသော သီအိုရီသက်သက်သည် အကျိုးနှင့်တူပါသည်။ ဒီနှစ်ခု မျှတဖို့ လိုသည်။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးတွင် အရေးကြီးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဝါဒဆိုတာကို တရားသေမှတ်ယူစရာအဖြစ် ရှူမြင်စွဲကိုင်ထားကြသည်။ ပညာရပ်ဆိုင်ရာနယ်ပယ်တွင် ဝါဒဆိုသည်မှာ စံတင်လေ့လာစရာ သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုမျှသာဖြစ်သည်။ ဒီ စာစုမှာတော့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး ဘာသာရပ်က Realism (သရုပ်မှန်ဝါဒ) ဆိုတာရဲ့ ဆိုလိုရင်းကို အနည်းငယ်ရှင်းပြလိုပါသည်။

သရုပ်မှန်ဝါဒဆိုတာ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို ပြိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပဋိပက္ခ ပေါ်မှာအခြေတည်သည့် ရှုထောင့်မှ ရှုမြင်သည့် ပုံစံတစ်ခုဖြစ်သည်။ သမိုင်းကို ပြန်ကြည့်လျင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ကျော်က Thucydides’ history ကို သရုပ်မှန်ဝါဒရဲ့ အစလို့ပြောကြသည်။ IR သိအိုရီအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ထားခြင်းတော့မဟုတ်။ ရှေးကမ္ဘာကြီး၏ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဥ်နှင့် ခေတ်သစ်ကမ္ဘာ၏နိုင်ငံရေးဖြစ်စဥ်တို့ အတွေးအခေါ်အရ လုပ်ဆောင်ချက်များအရ တူညီနေမှုများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကြသည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒကို လူသားသမိုင်း၏ “Timeless theory” အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ကြသည်။

အခြေခံအချက်များကတော့
၁။ အခြေခံအကျဆုံးဇာတ်ကောင်မှာ “nation-state” or “State” ဟုခေါ်သည့် “အမျိုးသားနိုင်ငံ” များ ဖြစ်သည်။ State တစ်ခုတွင် အခြေခံအကျဆုံး အမြဲတမ်းအခြေချနေထိုင်သည့် လူထု (population)၊ သတ်မှတ်ထားသော နယ်နမိတ် (territory)၊ ၎င်းနယ်နမိတ်ကိုထိထိရောက်ရောက်ထိန်းချုပ်ကွပ်ကဲနိုင်သော၊ အချုပ်အခြာအာဏာရှိသော၊ အခြားနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံနိုင်သော အစိုးရတစ်ရပ် (government) ရှိရမည် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုမှု (international recognition) ရှိရမည်။ သို့သော် ချွင်းချက်များရှိသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် လက်ရှိအချိန်ထိ တိကျသော နယ်နမိတ်သတ်မှတ်ချက်မရှိ၊ သို့သော် အားကောင်းသော နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသည်။ အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် အဖွဲ့အစည်းများရှိသော်လည်း ၎င်းတို့၏ Power မှာ အကန့်အသတ်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။

၂။ နိုင်ငံများကို တစ်ခုတည်းသောဇာတ်ကောင်များ (unitary actor) အဖြစ်ယူဆသည်။ အထူးသဖြင့် စစ်ဖြစ်နေချိန်တွင် နိုင်ငံတစ်ခုသည် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားပေါ်မူတည်ပြီး လူတစ်ယောက်လို တစ်သံတည်းထွက်ပြီး ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုတည်းကို လုပ်ဆောင်သည်။

၃။ ဆုံးဖြတ်လုပ်ဆောင်သူများသည် ယုတ္တိဗေဒအရသာချည်းကပ်သူများ rational actor ဖြစ်သည်။ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားပေါ်တွင်သာရပ်တည် ဆုံးဖြတ်ကြသည်။ မိမိနိုင်ငံ အင်အားချိနဲ့စေမည့် အကျိုးအမြတ်မရှိတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တိုင်းကို irrational ဟုသတ်မှတ်သည်။ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တိုင်းသည် မည်သည့် နိုင်ငံရေးဝါဒကို လက်ကိုင်ပြုသည်ဖြစ်စေ ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်သည့် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် မိမိနိုင်ငံအသက်ရှင် ရပ်တည်ရေးကိုသာ ကြိုးစားနေရခြင်းဖြစ်သည်။

၄။ ဒါကြောင့် States live in a context of anarchy။ နိုင်ငံများသည် အကွပ်မဲ့နေသည့် အခြေအနေကြီးထဲတွင် ရပ်တည်နေရတယ်။ နိုင်ငံတစ်ခု ဒုက္ခတွေ့ပြီဆိုလျင် ဘယ်သူကလာကူ လာကယ်ပါမည်ဟု မည်သို့မျှ အာမခံချက်မရှိ။ ကိုယ့်ကိစ္စကိုယ်ရှင်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုရပ်တည် မိမိကိုယ်ကို တည်ဆောက်။

၅။ လူသားများ၏သဘာဝက အတ္တကြီးပြီး သြဇာအာဏာ တည်ဆောက်ဖို့ကြိုးစားနေကြသည်။ ဒီလို တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်မှု၊ သြဇာအာဏာရလိုမှု၊ တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦးမယုံကြည်မှုများကပဲ ပြိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပဋိပက္ခကို ဦးတည်နေခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံများက ဒီလူသားများနဲ့ဖွဲ့စည်းထားလို့ သူတို့ရဲ့ သဘာဝက နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို သက်ရောက်နေသည်။ ဒါကြောင့် Machiavelli က သူရဲ့စာအုပ် The Prince (1532) မှာ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေသည် သူ့နိုင်ငံရဲ့အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို စဥ်းစားတဲ့နေရာမှာ သြဇာအာဏာ Power (the Lion) နဲ့ လှည့်စားမှု ပရိယာယ် deception (the Fox) ကိုအခြေခံရမည်ဟု ဆိုခဲ့တာပါ။ နိုင်ငံတစ်ခု အသက်ရှင်ရပ်တည်ရေးအတွက် ကောင်းနိုင်သည့်အချိန်တွင်ကောင်းပြီး လိုအပ်လျင် ကြမ်းသင့်ကြမ်းရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးတော့ Hans Morgenthau က အကျိုးစီးပွား (interest) နဲ့ သမစိတ္တရှုထောင့် (morality) ရဲ့ ဆက်စပ်မှုကို ချပြသည်။ Power over morality ချည်းကပ်မှုပုံစံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးလုပ်ဆောင်ချက်တိုင်းသည် သြဇာအာဏာကို ထိန်းသိမ်းရန်၊ ချဲ့ထွင်ရန်၊ ပြသရန်အတွက် ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ National interest is ‘amoral’ သမစိတ္တရှုထောင့်ဆိုတာ မူဝါဒချတဲ့နေရာနဲ့ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို လုပ်ဆောင်တဲ့နေရာမှာ ထည့်သွင်းတွက်ချက်နေရမယ့်ကိစ္စ မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုချင်သည်။

နောက်တစ်ယောက်က neorealism or structural realism ကိုချပြခဲ့တဲ့ Kenneth Waltz။ သူကတော့ လူ့သဘောသဘာဝဆိုတာထက် နိုင်ငံတကာစနစ်ကြီးရဲ့ တည်ဆောက်ပုံ (structure) ကိုအထူးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွေသည် အကွပ်မဲ့နေတဲ့ တည်ဆောက်ပုံကြီးထဲမှာ ကန့်သတ်ခံထားရသည်၊ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတွေက သူ့ထက်ငါ သာအောင် Power အပြိုင်အဆိုင်တည်ဆောက်ကြသည်။ သူက ကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာ characteristics of international system ကို အထူးပြုပြီး ကြည့်ခိုင်းခြင်းဖြစ်သည်။

ဝေဖန်သူတွေကတော့ သရုပ်မှန်ဝါဒဆိုတာ အဆိုးမြင်ဝါဒဖြစ်တယ်၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေကို အားပေးအားမြှောက်ပြုနေတယ်လို့ ပြောကြပါသည်။ State ကိုဗဟိုပြုလွန်းတာနဲ့ စစ်အေးအပြီးသတ်ကို ရှင်းမပြနိုင်တာကို ဝေဖန်ကြသည်။ Billiard Ball တွေက ဘောင်ခတ်ထားတဲ့ ကျူခုံပေါ်မှာ ရိုက်ခတ် ရွှေ့လျားနေကြတာကိုပဲ ပြောပြီး ဒီဘောလုံးတွေအထဲမှာဘာရှိတယ် ဘာတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းပြုလုပ်ထားတယ်၊ ဘာ့ကြောင့် ဒီလမ်းကြောင်းပေါ်မှာ ရွေ့နေရတယ်ဆိုတာကို ရှင်းမပြဘူးလို့ ဥပမာ​ပေးသည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေကတော့ လူသားတွေရဲ့ သဘောသဘာဝနဲ့ ကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာတွေကို ထောက်ပြပြီး ခေါင်းဆောင်တွေမှာ မဆုံးနိုင်တဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အခွင့်အလမ်းဆိုတာ အလွန်နည်းပါးကြောင်းပြောကြသည်။ တကယ်တမ်းတော့ မည်သို့ပင်ဆို​​စေကာမူ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေသည် သြဇာပါဝါနိုင်ငံရေးသရုပ်သကန်အမှန် the reality of power politics ကိုမကျော်နိုင်ဘူးလို့ ဆိုကြပါသည်။

နောက်ပိတ်ဆုံးနဲ့ အရေးအကြီးဆုံး သရုပ်မှန်ဝါဒရဲ့ လူသိအနည်းဆုံး Concept တစ်ခုက ဆင်ခြင်တွေးခေါ်မှု၊ အတိုင်းအဆကို သိမှု Prudence ပဲဖြစ်သည်။ ခေတ်စကားနဲ့ပြောရင် အထူးအပါးနားလည်ခြင်း လို့ခေါ်ရမည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေက သြဇာပါဝါကိစ္စ၊ အကျိုးစီးပွားကိစ္စနဲ့၊ အထိန်းအကွပ်မဲ့တဲ့ ကိစ္စတွေကို ပြောနေပေမယ့် အကြပ်အတည်းကို ကျော်လွှားဖို့ နေရာမှာ အဆိုးမြင်ဝါဒကို အခြေခံထားတာတော့ မဟုတ်ပါ။ ဥာဏ်ပညာ နဲ့ အမြော်အမြင်ကို အခြေခံထားပါသည်။ Balance of Power သဘောတရားအရ ဘယ်နိုင်ငံကမှ Global Power ဖြစ်မလာနိုင်ဘူး။ နိုင်ငံတစ်ခု အင်အားအလွန်အမင်းကြီးထွားလာရင် သူ့ကိုတန်ပြန်ဖို့ အခြားနိုင်ငံတွေ မဟာမိတ်ဖွဲ့ကြသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ နာဇီဂျာမဏီကို တန်ပြန်ဖို့ အမေရိကန်နဲ့ ဆိုဗီယက်မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သလို၊ စစ်ကြီးပြီးတော့ အမေရိကန်နဲ့ ဆိုဗီယက် ထိပ်တိုက်ပြန်တွေ့ကြတာကို ဥပမာပေးသည်။ ဒါက မလုံခြုံတဲ့ကမ္ဘာကြီးကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ Prudence strategy ဖြစ်တယ်လို့ဆိုသည်။

နောက်တစ်ခု မြင်သာတာက Islamic State Group ကိစ္စဖြစ်သည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒအရ IS ကိုရင်ဆိုင်ဖို့ နည်းလမ်းနှစ်သွယ်ရှိပါသည်။ ဒါတွေက ဒေသတွင်းပါဝါထိန်းညှိခြင်း balance of power နဲ့ အင်းအားသုံးပြီး ခြိမ်းခြောက်ဟန့်တားခြင်း deterrence လုပ်ဖို့ပါ။ ဒီနည်းလမ်း နှစ်ခုစလုံးကိုလည်း ကျင့်သုံးခဲ့ကြပါသည်။ သို့သော် အခြားသော သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေရဲ့ ယူဆချက်လည်းရှိပါသေးသည်။ သူတို့က ISG သည် irrational ဖြစ်တယ်၊ သူတို့ကို အင်အားသုံးတိုက်ခိုက်မှုတွေကနေ အမြတ်ထုတ်နေတယ်လို့ဆိုသည်။ အထူးသဖြင့် ဒေသတွင်းမှာ ပြင်းပြင်းထန်ထန်တိုက်ခိုက်ခံရခြင်း အရပ်သားတွေထိခိုက်ခံရခြင်းကို အသုံးချပြီး အမေရိကန်ဆန့်ကျင့်ရေးစိတ်ဓာတ်တွေကို နှိုးဆွ လှုံဆော်နေသလို၊ ဒါကနေတဆင့် ကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံးကနေ လူသစ်စုဆောင်းနေခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဒါကြောင့် အင်အားသုံးတဲ့နေရာမှာ သတိကြီးကြီးထားဖို့ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေက သတိပေးကြသည်။ ဒါကြောင့် သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေရဲ့ အကြပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်ပုံသည် အင်အားသုံးဖြေရှင်းခြင်း မျှသာမဟုတ်ဘဲ ဥာဏ်အမြော်အမြင်နဲ့ ဆင်ခြင်တုံ့တရား ပေါ်မှာတည် ထားတယ်လို့ ဆိုပါသည်။ နေရာတိုင်း သြဇာပါဝါ သုံးရန်မဟုတ်ဘဲ သုံးသင့်သူနှင့် မသုံးသင့်သူ ခွဲခြားသိရန်၊ ဘယ်လောက်အတိုင်းအဆသုံးသင့်တယ်ဆိုတာ ခွဲခြားနိုင်သည့် ဉာဏ်ပညာသည် Prudence ဖြစ်ပါကြောင်း ဆွေးနွေးတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

မောင်ကျော်
၁၄၀၈၂၀၁၄၁၉