အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ မည်သို့ ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမည်ကို Derek Chollet အား မေးမြန်းထားသည့် အင်တာဗျူး

    

The Diplomat သတင်းဌာန၏ အယ်ဒီတာချုပ် Shannon Tiezzi နှင့် အမေရိ ကန်နိုင်ငံ ခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ တွေ့ဆုံမေး မြန်းမှုတွင် NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ၊ အာဆီယံအဖွဲ့၊ တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့် သံတမန်ရေးရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများအပါအဝင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအကျပ် အတည်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံ၏ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်နေမှုများကို ဖြေကြားထားသည့် အင်တာဗျူးဆောင်းပါးအား The Diplomat သတင်းဌာနက ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။

ဆောင်ပါးတွင်ဖြေကြားချက်အကျဉ်းချုပ်

    မေးမြန်းမှုတွင် Chollet က အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် NUG အဖွဲ့ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည့် အချိန်ကစ၍ နှစ်နှစ်နီးပါးကြာမြင့်အောင် နှစ်ဘက်အကြား စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများကို သီးသန့် (privately) ပြုလုပ်ခြင်းအပြင် လူသိရှင်ကြား(publicly) ပြုလုပ်ခြင်းများ ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း၊ ၎င်းအနေဖြင့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများကို NUG နှင့်စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများ ပြုလုပ်ရန်လည်း ထောက်ခံအားပေးခဲ့ကြောင်း၊ မတ်လ ၂၀ မှ ၂၄ ရက်အထိ သွားရောက်ခဲ့သည့် အင်ဒိုနီးရှားနှင့် ထိုင်းနိုင်ငံ ခရီးစဉ်အတွင်း Chollet က NUG ၊ NUCC အပြင် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အစည်းများနှင့်လည်း ဆွေး နွေးမှုများပြုလုပ်ခဲ့ကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုများပြု လုပ်ခြင်းအပြင် NUG ၏ လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းများကိုမြှင့်တင်ပေးရန်အတွက် ၎င်း၏ မဟာမိတ်နိုင်ငံများနှင့် အတူပူးပေါင်း၍ ထောက်ပံ့ပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အခြားနိုင်ငံများကိုလည်း NUG နှင့် စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုပြုလုပ်ရန် တိုက်တွန်းကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    အာဆီယံနှင့်ပတ်သက်သည့် မေးမြန်းချက်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် အာဆီယံအဖွဲ့၏ ကြိုးပမ်းနေမှုများကို အပြည့်အဝထောက်ခံအားပေးလျက်ရှိကြောင်း၊ အရှေ့တောင်အာရှတွင် လက်ရှိရင်ဆိုင်နေရသည့် အပြင်းထန်ဆုံး လုံခြုံရေးအကျပ် အတည်းဖြစ်သည့် မြန်မာ့အရေးဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေမှုများတွင် အာဆီယံအဖွဲ့၏ အခရာကျမှု(centrality) အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် ယုံကြည်လျက်ရှိ ကြောင်း၊ အာဆီယံ၏ ညီလာခံများနှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအစည်းအဝေးများတွင် မြန်မာနိုင်ငံကိုတက်ရောက်ခွင့် ပိတ်ပင်ခဲ့သည့်အတွက် အာဆီယံ၏ လုပ်ဆောင် ချက်များသည် သိသာထင်ရှားနေသည်ကို လူအများသတိပြုမိလာကြောင်း၊ ထိုကဲ့သို့ သောလုပ်ရပ်သည် အာဆီယံအဖွဲ့အတွင်း ပထမဦးဆုံးဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံ အလှည့်ကျ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်ဆောင်ရွက်နေသည့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့ အရေးဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရန်အတွက် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဌာနအောက်မှ ရုံးအသစ် တစ်ခုကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့တပ်မတော်အပေါ် ဖိအားပေးမှုများပြုလုပ်ရန်၊ မြန်မာ့ ဒီမိုကရေစီအတိုက်အခံများကို ထောက်ခံအားပေးရန်၊ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ လူသား ချင်းစာနာထောက်ထားမှုအကူအညီများလိုအပ်နေသည့် ပြည်သူများကို ထောက်ပံ့ ပေးရန် အလေးထားဆောင်ရွက်လျက်ရှိကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    ဆက်လက်၍ NATO အဖွဲ့ဖြစ်စေ အာဆီယံအဖွဲ့တွင်ဖြစ်စေ အရွယ်အစား ၊ အင်အား ကွဲပြားခြားနားသည့် နိုင်ငံမျိုးစုံ ပါဝင်ဆောင်ရွက်နေရခြင်းဖြစ်သည့် အတွက် တစ်ခါတစ်ရံတွင် အရေးကိစ္စရပ်များဖြေရှင်းဆောင်ရွက်ရာ၌ အားလုံးလက်ခံနိုင်သည့် အခြေအနေတစ်ခုကို ရရှိနိုင်ရန် ခက်ခဲပါကြောင်း၊ သို့သော် ၎င်းအနေဖြင့် အာဆီယံ၏ ညီညွတ်မှုနှင့် ဉီးဆောင်မှုကို အသိအမှတ်ပြုပါကြောင်းနှင့် အာဆီယံ၏ မြန်မာ့နိုင်ငံအရေး ဖြေရှင်းမှုများ တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံက မိတ်ဖက်အဖြစ်ပါဝင်နိုင်အောင် ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်သွား မည်ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံတူညီဆန္ဒ ၅ ရပ်ကို အပြည့်အဝသဘောတူညီပါ ကြောင်း၊ အမေရိကန်အနေဖြင့် အာဆီယံအဖွဲ့နှင့် ဆက်ဆံရေးခိုင်မာစေရေး အတွက် မဟာဗျူဟာမြောက်ဆုံးဖြတ်ချက်များကို ချမှတ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း၊ အမေရိကန်-အာဆီယံ မဟာဗျူဟာမြောက်အနာဂတ်ကို အရှေ့ တောင်အာရှဒေသ၏ အခွင့်အလမ်းများနှင့် စိန်ခေါ်မှုများက သတ်မှတ်ပုံဖော်ပေးလိမ့်မည် ဖြစ်ကြောင်း၊ အာဆီယံသည် အမေရိကန်နိုင်ငံအတွက် အဓိကအရေးကြီးသည့် မိတ်ဖက်အဖွဲ့ အစည်းဖြစ်သည့်အတွက် မြန်မာ့အရေး ဖြေရှင်းဆောင်ရွက်မှုများတွင် အဖွဲ့အစည်းနှင့်ဆက်ဆံရေးကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ကြောင်း ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

    တရုတ်နိုင်ငံအရေးနှင့် ပတ်သက်၍ မေးမြန်းမှုတွင် တရုတ်နိုင်ငံအပါအဝင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အနာဂတ်ကိုပုံဖော်ခြင်း၊ ဒီမိုကရေစီလမ်းကြောင်းပေါ် ပြန်လည်ရောက်ရှိအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် ပြန်လည်တည်ငြိမ်လာအောင်ဆောင်ရွက်ခြင်းကို ကူညီ ထောက်ပံ့ရာတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေကြောင်း၊ အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် စိန်ခေါ်မှုများကို တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ယေဘုယျသဘောအရ ပူးပေါင်းဖြေရှင်းဆောင်ရွက်နေကြောင်းနှင့် သီးခြားကိစ္စရပ်အနေဖြင့် ညှိနှိုင်းမှုများဆောင်ရွက်နိုင်ရန် မျှော်လင့်လျက်ရှိကြောင်း ဖြေကြားထားပါသည်။

    လူ့အခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်သည့် မေးမြန်းမှုများတွင် လူ့အခွင့်အရေးသည် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ၏ အခရာဖြစ်ကြောင်း၊ သို့သော်လည်း အခြားအရေးကြီးကိစ္စရပ်များကိုလည်း အာရုံစိုက်ရန်လိုအပ်ပြီး အားလုံး ညီညွတ်မျှတစွာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ရန်လိုအပ်ကြောင်း၊ အာရှဒေသတွင်ဖြစ်စေ၊ အရှေ့ အလယ်ပိုင်း သို့မဟုတ် ဥရောပဒေသတွင်ဖြစ်စေ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီအရေး နှင့်ပတ်သက်သည့် အရေးပါသည့် ကိစ္စရပ်များကို အဆက်မပြတ်ဖော်ထုတ်ဆောင် ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် ဒီမိုကရေစီကို မြှင့်တင်ခြင်းခြင်း၊ ခိုင်မာစေရန် ကူညီထောက်ပံ့ခြင်းသည် နိုင်ငံအားလုံးအတွက် အကျိုးစီးပွားဖြစ်ကြောင်း ယုံကြည်ပါသည်ဟု ဖြေကြားခဲ့ပါသည်။

MYANMAR ASPECT ၏ တွေ့ရှိသုံးသပ်ချက်

    ဆောင်းပါးတွင်ဖော်ပြထားသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန် ကြီး ဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ ဖြေကြားမှုများတွင် အာရှဒေသတွင်းသို့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ပိုမိုဝင်ဆံ့နိုင်ရေးကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်မှုများ ပိုမိုပေါ်လွင်နေ သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ ထို့အပြင်အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာ့အရေးကိုဖြေရှင်းရာတွင် အာဆီယံအဖွဲ့ကို ဗဟိုပြုမှုအား ရှေ့တန်းတင်ထားဆဲဖြစ်ပြီး၊ အာဆီယံအဖွဲ့အတွင်းမှ ၎င်း၏ မိတ်ဘက်နိုင်ငံများ၏ အားကိုရယူ၍ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အခန်းကဏ္ဍကိုဖယ်ထုတ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေခြင်းဖြစ် သည်ဟုလည်း ယူဆနိုင်ပါသည်။

    အမေရိ ကန်နိုင်ငံ ခြားရေးဝန်ကြီးဌာန၏ အတိုင်ပင်ခံ Derek Chollet ၏ အင်တာဗျူးဖြေကြားချက်များအားလုံးကို ခြုံငုံသုံးသပ်ခြင်းအားဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံရေးအပေါ် အပြုသဘောမဆောင်သည့် အမြင်နှင့်လုပ်ဆောင်ချက်များရှိနေသော်လည်း ထိုအတိုင်းအတာသည် လွန်ကဲသည့်အနေအထားဟု ရောက်ရှိခြင်းမရှိသေးဟု သုံးသပ်ရပါသည်။ Chollet အနေဖြင့် မေးမြန်းချက်များအားလုံးကို သံတမန်ပီသစွာ သတိပြုဖြေကြားခဲ့ပြီး NUG နှင့် ဆက်ဆံရေးကိုလည်း Official ဟု မသုံးနှုန်းဘဲ Private/ Public ဟူ၍သာ သုံးနှုန်းသည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။ မြန်မာ့အရေးနှင့်ပတ်သက်၍ ထိရောက်သည့် အရေးယူမှုများ ဆောင်ရွက်ရန် မေးမြန်းချက်များကိုလည်း ပါးနပ်စွာရှောင်တိမ်းဖြေကြားခဲ့ပြီး လက်ရှိ အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များကို ယုံကြည်ကြောင်းနှင့် အာဆီယံ၏ အခရာကျမှုကိုသာ အလေးပေးဖြေကြားခဲ့သည်ကို တွေ့ရှိရပါသည်။

    လက်ရှိကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအခြေအနေများကြောင့် အမေရိကန်နိုင်ငံအနေဖြင့်လည်း ပြည်တွင်းစီးပွားရေးနှင့် ဘဏ္ဍာရေးကျပ်အတည်းများ၊ နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများနှင့်ရင်ဆိုင်နေရပြီး ရုရှားနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့နှင့် ထိပ်တိုက်တွေ့နေခြင်းကြောင့်လည်း မလူးသာမလွန့်သာအခြေအနေတွင်ရှိနေသည်ဟု ယူဆရပါသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာ့အရေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ ၎င်းအနေဖြင့် NUG နှင့် မူအားဖြင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်နေသော်လည်း မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးအခြေအနေများ တည်ငြိမ်မှုဘက်သို့ ရောက်ရှိလာမည်ဆိုပါက ၎င်း၏သဘောထား ပြောင်းလဲလာနိုင်သည့် အခြေအနေတွင်ရှိသည်ဟု သုံးသပ်ရပါသည်။

Myanmar Aspect
(2042123)

အနောက်အုပ်စုက ကမ္ဘာကြီးကို စိုးမိုးနိုင်မလား?

 

လက်ရှိကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးသည် ပြန်လည်တည်ဆောက်နေသည့် အနောက်အုပ်စုနှင့် တရုတ်၊ ရုရှားဦးဆောင်သည့် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုအားကောင်းသောအုပ်စု နှစ်ခုအကြား အားပြိုင်နေကြသည်။ သို့သော်လည်း ဒီလိုဖော်ပြချက်က ကန့်သတ်ချက်တော့ ရှိနေပါသည်။ တကယ်တော့ အနောက်အုပ်စုအတွင်းမှာလည်း စည်းလုံးညီညွတ်နေသည်ဟု ဆို၍မရနိုင်ပါ။ ထိုအချက်ကို ပြင်သစ် သမ္မတ Emmanuel Macron ၏ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဧပြီလ ၅ ရက်နေ့မှ ၈ ရက်နေ့အထိ တရုတ်ခရီးစဉ်က သက်သေပြနေသည်။ ပြင်သစ်သမ္မတ တရုတ်နိုင်ငံက ပြန်လည်ထွက်ခွာသည့်နေ့က တရုတ်နိုင်ငံ၏ ထိုင်ဝမ်ကိုရည်ရွယ်သည့် စစ်ရေးလေ့ကျင့်ခန်း စတင်သည့်နေ့လည်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာ့ကြီး၏ လူဦးရေထက်ဝက်ခန့် (၄ ဘီလီယံ)၊ နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်က က ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေး အားပြိုင်မှုအကြားတွင် ဘက်မရွေးချယ်လိုကြပေ။

            ထို့ကြောင့် အဆိုပါအင်အားကောင်းသည့် ကြားနေနိုင်ငံများက ကမ္ဘာ့အစဉ်ပျက်ယွင်းနေခြင်းတွင် အခရာကျလာသည်။ အိန္ဒိယနှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျ ကဲ့သို့သောနိုင်ငံများက အကွဲအပြဲအကြားညှိနှိုင်းရန်နှင့် ကမ္ဘာ့အရေးကိစ္စများတွင် ပိုမိုပေါက်ရောက်ရန် လိုလားနေကြသည်။ ကမ္ဘာ့ကြီး၏ ထက်ဝက်ခန့်က အုပ်စုတိုက်ပွဲတွင်မပါဝင်လိုကြသည်မှာ သဘာဝကျပါသည်။ ဘာကြောင့် ရေနံဈေး ဒေါ်လာ ၈၀ အထက်ပြန်ရောက်လာသနည်း၊ ကမ္ဘာ့ဝယ်လိုအားချိတ်ဆက်မှုကို ဘယ်လို ပြန်လည်ပြုပြင်နေသနည်း၊ ယူကရိန်းအတွက် ငြိမ်းချမ်းရေး အခြေအနေမည်သို့နည်း စသည့်မေးခွန်းများကို နားလည်လိုလျှင် အဆိုပါ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများက အရေးပါလာသည်။ ထိုနိုင်ငံများကို တရုတ်နှင့် အနောက်အုပ်စု မည်သည့်ဘက်က လွှမ်းမိုးနိုင်မည်နည်း ဆိုသည်မှာလည်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ မေးခွန်းပင်ဖြစ်သည်။

            ဘက်မရွေးချယ်ရေးဝါဒ (non-alignment) တွင် ခိုင်မာသည့်သမိုင်းကြောင်းရှိသည်။၁၉၅၀ ပြည့်နှစ်လွန်ကာလများက ဖွံ့ဖြိုးဆဲမိတ်ဘက်နိုင်ငံများအုပ်စုသည် အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်တို့၏ အားပြိုင်မှုအကြားတွင် ၎င်းတို့၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို တည်ဆောက်ရန်ကြိုးစားခဲ့ဖူးကြသည်။ ဆယ်စုနှစ်များစွာလွန်ပြီးနောက် ထိုအုပ်စုအနေဖြင့် လူစိတ်ဝင်စားမှုလျော့ကျသွားပြီး အမေရိကန်ဝါဒကိုဆန့်ကျင်သည့်ဘက်သို့ ရောက်သွားခဲ့သည်။ ထိုအုပ်စုတွင် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီ၌ အမြဲတမ်းအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် မပါဝင်ခြင်း၊ စစ်အင်အားမရှိခြင်း၊ ညီညွတ်မှုမရှိခြင်း၊ စီးပွားရေးအခြေမခိုင်ခြင်းနှင့် နည်းပညာ၊ငွေကြေးဆိုင်ရာတို့တွင် ရှေ့မရောက်ခြင်းကြောင့် ပါဝါအားနည်းခဲ့ပါသည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး John Foster Dulles က ကြားနေဝါဒအုပ်စုကို သဘောတရားအရအခြေမခိုင်သည့်အုပ်စုဟု ဝေဖန်ခဲ့ဘူးသည်။

            ယခုခေတ် ဘက်မရွေးဝါဒလိုလားသည့် နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်သည်လည်း ၂၀ ရာစုကရှိခဲ့သည့် ဘက်မရွေးလှုပ်ရှားမှုကဲ့သို့ပင် တူညီသော ပြဿနာများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ ၎င်းနိုင်ငံများသည် အနောက်အုပ်စုနှင့် တရုတ်-ရုရှားအုပ်စုလောက် ဘုံသဘော ညီညွတ်မှုမရှိကြချေ။ ဥပမာအားဖြင့် ဘရာဇီးနှင့် အိန္ဒိယကဲ့သို့သော ဘက်မရွေးဒီမိုကရေစီနိုင်ငံကြီးများတွင် တူညီသောအကျိုးစီးပွားများမရှိသကဲ့သို့ ကာတာကဲ့သို့ ငွေကြေးချမ်းသာသည့် ဘုရင့်နိုင်ငံသည်လည်း သီးခြားအစီအစဉ်များဖြင့် ရပ်တည်နေကြသည်။ ၎င်းတို့အနေဖြင့် အနောက်အုပ်စုပေါ် လျှပ်ကူးပစ္စည်းများမှအစ လက်နက်များအထိမှီခိုနေရဆဲဖြစ်ပြီး ကုန်သွယ်ရေးကိုလည်း ဒေါ်လာငွေကြေးက လွှမ်းမိုးနေဆဲဖြစ်သည်။ တရုတ်နှင့်ရုရှားကိုလည်း နည်းပညာပိုင်းအရ မှီခိုနေရဆဲဖြစ်သည်။

            သို့သော်လည်း ထိုဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများ၏ အခန်းကဏ္ဍကို လျော့တွက်လျှင်မှားပါလိမ့်မည်။ ပထမအချက်အနေဖြင့် ၎င်းနိုင်ငံများ၏ စီပွားရေးအင်အား ကောင်းလာနေသည်။ စီးပွားရေးအကောင်းဆုံး ဘက်မရွေးချယ်ရေး ၂၅ နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်းလူဦးရေမှာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းရှိနေသည်။ ဘာလင်တံတိုင်းပြိုကျအပြီး ၎င်းနိုင်ငံများ၏ GDP မှာ ၁၁ ရာခိုင်းနှုန်းရှိခဲ့ရာမှ ယခုအခါ ၁၈ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ရောက်လာပြီဖြစ်သည်။ ထိုပမာဏက EU နိုင်ငံများထက် သာလွန်နေသည်။ အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ကမ္ဘာပြုမှု (globalization) ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်ကြာပြီးနောက် ၎င်းနိုင်ငံများ၏ ကုန်သွယ်ရေး ပုံသဏ္ဌာန်မှာ ဗဟုမဏ္ဍိုင်ပုံစံ (multipolar) ဆန်လာသည်။ အထူးသဖြင့် အနောက်အုပ်စု၊ တရုတ်နှင့် အခြားဘက်မရွေးနိုင်ငံများဟူ၍ ဝင်ရိုး သုံးခု ဖြစ်ပေါ်လာသည်။

            ဒုတိယအချက်အနေဖြင့် ဘက်မရွေးနိုင်ငံများ၏ ကမ္ဘာကြီးကို ချဉ်းကပ်ပုံမှာ ၎င်းတို့၏ အမျိုးသားဖွံဖြိုးတိုးတက်မှုပေါ်တွင်အခြေခံနေသည်။ လက်ဖျားခါရလောက်အောင် လက်တွေ့ကျနေသည်။ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့် နိုင်ငံများသည် အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ကမ္ဘာပြုမှုကို ကာကွယ်မည့်သူများမဟုတ်ကြတော့။ ပထဝီနိုင်ငံရေးအားပြိုင်နေသည့် ဘက်နှစ်ခုစလုံးနှင့် ကုန်သွယ်ရေးဆောင်ရွက်လိုကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကို အလွန်အမင်း မှီခိုနေရသည့် ဝယ်လိုအားကွင်းဆက်ကိုပြောင်းလဲနေမှုတွင်လည်း ၎င်းတို့၏ အကျိုးအမြတ်နှင့် အခွင့်အလမ်းများကို အရယူနေကြသည်။ ၎င်းတို့၏ လက်တွေ့ဝါဒ (pragmatism) က ၁၉၄၅ ခုနှစ်အလွန် အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် UN ၊ IMF ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာ့အစဉ်ပေါ်တွင် ယုံကြည်မှုနည်းပါးခြင်းကို အခြေခံနေသည်။ ထိုကမ္ဘာ့အစဉ်မှာ ပျက်ယွင်းနေပြီဟုပင် မြင်နေကြသည်။ အမေရိကန်၏ လစ်ဘရယ်ကမ္ဘာ့အစဉ်၊ လူ့အခွင့်အရေး ဆိုသည်များကို ကိုယ်ကျိုးရှာနေမှု၊ ကြောင်သူတော်လုပ်မှုနှင့် မသေချာမရေရာမှုများအဖြစ် မြင်နေကြပြီဖြစ်သည်။

            ကမ္ဘာ့ကြီးကို ၎င်းတို့အတွက် အကျိုးကျေးဇူးရနိုင်မည့် ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ် နည်းများဖြင့် ချဉ်းကပ်နေကြသည်။ တစ်ခါတစ်ရံတွင် တစ်နိုင်ငံတည်းဆောင်ရွက်ပြီး၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် အစုအဖွဲ့နှင့်ဆောင်ရွက်သည်။ OPEC အဖွဲ့က ယခုလအတွင်းမှာပင် အနောက်အုပ်စု ကန့်ကွက်နေသည့်ကြားမှ ‌ရေနံထုတ်လုပ်မှု ၄ ရာခိုင်နှုန်းလျှော့ချလိုက်သည်။ ဘရာဇီးသမ္မတက ယူကရိန်းစစ်ပွဲရပ်ရန် ငြိမ်းချမ်းရေးလိုလားသည့်အုပ်စုကို မြှင့်တင်နေသည်။ အိန္ဒိယကလည်း ယခုနှစ် G20 ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ် ကမ္ဘာ့တောင်ခြမ်းနိုင်ငံများ (Global South) အတွက် လော်ဘီလုပ်ပေးရန် လိုလားနေသည်။

            ထိုကဲ့သို့ ပါဝါချဲ့ထွင်လာခြင်းများက အဖျားရှူးသွားနိုင်ပြီး ထိရောက်မှုရှိမည်မဟုတ်ဟု ထင်ကောင်းထင်ကြလိမ့်မည်ဖြစ်သော်လည်း တိကျသည့် ရည်ရွယ်ချက်ရှိနေပါသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံက နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာတွင် ၎င်း၏ ဒီဂျစ်တယ်ဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများကို ထုတ်ကုန်အဖြစ် မြှင့်တင်နေသည်။ ကာကွယ်ရေးတွင် တူရကီနိုင်ငံက ဒရုန်းများအပါအဝင် လက်နက်များ ပိုမိုရောင်းချနေပြီး အိန္ဒိယကလည်း ၎င်း၏ ရေတပ်အင်အားကို တိုးချဲ့နေသည်။ ငွေကြေးကဏ္ဍတွင် ထရီလီရံနှင့်ချီသည့် ရေနံဒေါ်လာများရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွင် အနောက်အုပ်စုကို ဗဟိုပြုမှု လျော့ကျလာနေသည်။ ဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများ ကာလရှည်ကြာအာရုံစိုက်မှု အားနည်းခဲ့သည့် ရာသီဥတုထိန်းသိမ်းရေးမူဝါဒများတွင်လည်း ၎င်းတို့၏ သဘောထားများကို ကြားလာရပြီဖြစ်သည်။

            ထို့ကဲ့သို့ နိုင်ငံအများစုအနေဖြင့် ပထဝီနိုင်ငံရေးအားပြိုင်မှုအကြား အင်အားသုံး၍ ဘက်ရွေးချယ်စေခြင်းကို မလိုလားကြသော်လည်း စူပါပါဝါများအနေဖြင့် ထိုနိုင်ငံများကို ထိန်းချုပ်လွှမ်းမိုးနိုင်ရန် အပြိုင်ကြဲနေကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံကလည်း ဆိုဗီယက်ခေတ်တုန်းကကဲ့သို့ပင် ထိုနိုင်ငံများက ၎င်းတို့အလိုကျ လိုက်ပါလိမ့်မည်ဟု ယူဆနေသည်။ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုနှင့် ဒီမိုကရက် အခြေခံအဆောက်အုံများ၊ နည်းပညာနှင့် လက်နက်များကို နှောင်ကြိုးအနည်းငယ်ဖြင့် တည်ဆောက်ဖြန့်ဝေပေးနေသည်။ သို့သော်လည်း အင်အားနည်းနေသေးသည့် ဘက်မရွေးချယ်ရေးနိုင်ငံများက အင်အားသည်သာ အမှန်တရားဖြစ်သည့် ကမ္ဘာကြီးအကြောင်းကို နောကြေလာပြီဖြစ်သည်။ အားနည်းလျှင် အနိုင်ကျင့်ခံရမည်ဖြစ်သည်။ ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုစနစ်ဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပါဝါအပျော့ (soft power) မှာ ကန့်သတ်ချက်များ ရှိနေပါသေးသည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ ငွေချေးယူထားသည့် နိုင်ငံများမှ ပြည်သူများက တရုတ်နိုင်ငံသို့ ရွှေ့ပြောင်းအချေခြရန်ပင် လွယ်ကူလှသေးသည်မဟုတ်ပါ။

            မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးရေးပြိုင်ပွဲကို အရှိန်မြှင့်တင်ရန်လိုအပ်သည်။ ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများ တရုတ်-ရုရှား တို့နောက်သို့ ပါသွားမည့် ဗျူဟာများကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲရမည်ဖြစ်သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးက ဆွဲဆောင်စည်းရုံးမှုများနှင့် မလုံလောက်တော့ကြောင်း သဘောပေါက်သင့်သည်။ အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဘက်မရွေးချယ်လိုသည့်နိုင်ငံများကို ၎င်းတို့၏ သဘောတရားနှင့်လိုလားချက်ပေါ်မူတည်၍ အပျော့အမာရောယှက်၍ ချဉ်းကပ်သင့်သည်။

            အနောက်အုပ်စု၏ ဈေးကွက်ရရှိနိုင်မှု၊ နည်းပညာနှင့် သတင်းအချက်အလက် လွတ်လပ်စွာစီးဆင်းမှုများက အားသာချက်တစ်ချို့အဖြစ် ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ ထိုအားသာချက်များကို တိုးတက်လာစေရန် ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်ရှိသည့် လုံခြုံရေး ကွန်ရက်စနစ်တည်ဆောက်သင့်သည်။ အကြွေးများလျော်ပေးခြင်းမှသည် ရာသီဥတုဆိုင်ရာ ထောက်ပံ့ကြေးများကိုလည်း ထည့်သွင်းစဉ်းစားနိုင်သည်။ ယခု ကမ္ဘာ့အစဉ်သည် ၁၉၉၀ ပြည့်နှစ်လွန်များက အမေရိကန်ဦးဆောင်သည့် ဧကမဏ္ဍိုင် (unipolar) အခြေအနေမှ သွေဖည်နေပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် အနောက်အုပ်စုအနေဖြင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးရေးအတွက် ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ဆဲဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၄ ဘီလီယံသည် ၎င်းတို့အတွက် ရရှိနိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းများနှင့် အားသာချက်များကို အလေးထားကြပါသည်။

(The Economist မှ "Can the West win over the rest?"ဆောင်းပါးသည် အမေရိကန်နှင့် အနောက်အုပ်စု၏ မူဝါဒလိုအပ်ချက်များနှင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ရန်လိုအပ်ကြောင်း အကြံပြုရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ အခြေအနေမှန်ကို မျှတစွာသုံးသပ်ရန်မှာ စာဖတ်သူ၏ တာဝန်သာဖြစ်ပါသည်။)

Myanmar Aspect

1042023

လစ်ဘရယ်ဝါဒ (liberalism)

လစ်ဘရယ်ဝါဒဆိုတာ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုအကောင်းမြင်သည့် သမ္မစိတ္တရှုထောင့်မှ ချည်းကပ်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ အခွင့်အရေး၊ ရှင်သန်ခွင့်၊ လွတ်လပ်ခွင့်၊ ပိုင်ဆိုင်ခွင့် စသည်တို့ကို အလေးပေးသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုမရှိသည့် ဘုရင်စနစ်၊ အာဏာရှင်စနစ် များကို ဆန့်ကျင်သည်။ ဒါကြောင့်ပဲ လူသားတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခွင့်အရေးနဲ့ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုကို အာမခံပေးမယ့် ခိုင်မာအားကောင်းတဲ့ အင်စတီကျူးရှင်းတွေ တည်ဆောက်ဖို့ဆိုတာက လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အဓိကလိုလားချက်ဖြစ်လာသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုဆိုရာမှာ အစိုးရကို ထိန်းကျောင်းဖို့ ဖြုတ်ချဖို့ ရွေးကောက်ပွဲတွေကနေ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ဥပဒေပြုရေး၊ တရားစီရင်ရေး စတဲ့ မဏ္ဍိုင်တွေအချင်းချင်း အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းဖို့ ဆိုတာအထိပါသည်။ အပြန်အလှန်ထိန်းကျောင်းမှုရှိမှ အင်အားသုံးခြင်း စစ်လိုလားခြင်းကို ထိန်းနိုင်မည်ဟု စဥ်းစားသည်။

ဒီအချက်တွေက နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ ပြည်တွင်းရေးဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပေမယ့် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးမှာ အခြားနိုင်ငံများရဲ့ ပြုမူလုပ်ဆောင်ချက်တွေက နိုင်ငံတစ်ခုအတွင်းမှာရှိတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ကို သက်ရောက်မှုရှိနေသည်ဟု ဆိုသည်။ Militaristic foreign policy များနှင့် အတိုက်အခံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွေ စစ်အင်အားတည်ဆောက်နေခြင်းက စစ်ပွဲတွေကို ဖိတ်ခေါ်နေပြီး ဒီအင်အားကိုပဲ ပြည်တွင်းရေးမှာ ဖိနှိပ်ဖို့သုံးနိုင်သည်ဟု ယူဆသည်။ ဒါကြောင့် စစ်တပ်နှင့် စစ်အင်အားကို အမြဲကန့်သတ်ဖို့ ကြိုးစားသည်။ အရပ်ဘက် စစ်ဘက် ဆက်ဆံရေးတွင် အရပ်ဘက်ထိန်းချုပ်မှု (civilian control) ဆိုတာကို အလေးပေးသည်။ လူတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ အခွင့်အရေးကို မထိခိုက်စေဘဲ နိုင်ငံကို ပြည်ပရန်ကနေ ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ ဆိုပြီး စဥ်းစားခြင်းဖြစ်သည်။

Democratic peace theory က နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးတွင် လစ်ဘရယ်ဝါဒ၏ အားအကောင်းဆုံး သီအိုရီဖြစ်သည်။ အဓိက အာဘော် (၂) ခုကို ဆွဲကိုင်ထားသည်။ ပထမအချက်က ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေမှာ သြဇာအာဏာနဲ့ အင်အားကို ထိန်းညှိဖို့စနစ်ရှိသည်။ ဒုတိယအချက်က ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေသည် အချင်းချင်း တရားဝင်ဖြစ်တယ် ဂုဏ်သိက္ခာရှိတယ် လို့ယူဆတဲ့အတွက်ကြောင့် ဒီမိုကရေစီမဟုတ်တဲ့ နိုင်ငံတွေထက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အလားအလာပိုများသည်။ ဒါကြောင့် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတွေအချင်းချင်း စစ်တိုက်ဖို့ ရာခိုင်နှုန်းအလွန်နည်းပါးသည်ဟု ဆိုသည်။ ဝေဖန်ချက်များလည်းရှိသည်။ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဆိုတာ လူသားသမိုင်းမှာ ပေါ်လာတာ သိပ်မကြာသေးတဲ့အတွက် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံအချင်းချင်း စစ်တိုက်ဖို့ရာခိုင်နှုန်းနည်းတယ်ဆိုတာကိုပြောဖို့ အချိန်ကာလ တိုတောင်းသေးသည်။ နောက်တစ်ချက်က ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့အဓိကအချက်က Democratic Peace Theory ကြောင့်ဟုတ်ရဲ့လား၊ သြဇာအာဏာအင်အား၊ မဟာမိတ်ဖွဲ့ခြင်း၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ စီးပွားရေး စတဲ့အချက်တွေကြောင့်ကော မဖြစ်နိုင်ဘူးလားလို့ မေးခွန်းထုတ်ကြသည်။ ဒါ့အပြင် ဒီမိုကရေစီတွေက အချင်းချင်းစစ်မတိုက်ကြပေမယ့် ဒီမိုကရေစီမဟုတ်တဲ့နိုင်ငံတွေကိုတော့ ပြဿနာပတ်ရှာနေတာကို ထောက်ပြကြသည်။ ဆိုလိုတာကတော့ မင်းတို့ငြိမ်းချမ်းရေးတစ်ကယ်လိုလားရင် မတူကွဲပြားတာကို မသိအမှတ်ပြုမပေးဘဲ ဘာကြောင့်ပြဿနာပတ်ရှာနေစရာလိုသလဲပေါ့။

လက်ရှိနိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးထဲက လစ်ဘရယ်ဝါဒ ဦးဆောင်သော ကမ္ဘာအစဥ်ကြီးထဲတွင် လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်သည်ကို ဂရုပြုရမည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများ၊ စံသတ်မှတ်ချက်များဖြင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးအစဥ်ကြီးကို စည်းနှောင်ထားသည်။ ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးတွင်လည်း လစ်ဘရယ်အင်စတီကျူးရှင်းများတည်ဆောက်ဖို့ တွန်းအားပေးသည်။ United Nations, World Bank, World Trade Organization, International Monetary Fund စသည့် နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများက နိုင်ငံတကာဥပဒေများ၊ စံသတ်မှတ်ချက်များဖြင့် နိုင်ငံတကာစနစ်၊ စံနှုံး များကို တည်ဆောက်ထားသည်။ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး၊ လွတ်လပ်သောစျေးကွက်၊ အရင်းရှင်ဝါဒ၊ လူ့အခွင့်အရေး၊ ဒီမိုကရေစီရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး စသည်တို့မှာ လစ်ဘရယ်စံနှုံးများဖြစ်သည်။ ၎င်းဥပဒေများ၊ စံနှုံးများကို မလိုက်နာသည့်နိုင်ငံသည် စစ်ရေးအရ ပူးပေါင်းအရေးယူမှုခံရခြင်း၊ စီးပွားရေးအရ ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်ခြင်း၊ နိုင်ငံတကာကုန်သွယ်ရေးအရ ပိတ်ဆို့ခြင်း၊ နိုင်ငံတကာအကူညီများ ရပ်ဆိုင်းခြင်း၊ သံတမန်ရေးအရ ဝိုင်းပယ်ခြင်း စသည်တို့ကိုခံရစေသည်။

နောက်ပိုင်း လစ်ဘရယ်လက်သစ်ဝါဒ (neoliberalism or neoliberal institutionalism) အရ နိုင်ငံတကာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးမှာ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများရဲ့အခန်းကဏ္ဍကို ပိုမိုဦးစားပေးလေ့လာကြသည်။ သူတို့ရဲ့အယူအဆက နိုင်ငံတွေအချင်းချင်းယုံကြည်မှုရှိပြီး သဘောတူညီချက်တွေအတိုင်း ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြလျင် အကျိုးအမြတ်ရှိမယ် ဆိုတဲ့အယူအဆဖြစ်သည်။ သို့ပေမယ့် နိုင်ငံအချင်းချင်း လူလည်ကျခြင်းတွေ၊ ခေါင်းရှောင်ခြင်း၊ လှည့်စားခြင်းများကတော့ရှိနေမည်။ ဒါတွေကို ထိန်းသိမ်းဖို့ နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်း၊ ဒေသဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများရဲ့ အခန်းကဏ္ဍက အရေးပါသည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမှာ သဘောတူညီချက်တွေအတိုင်း လုပ်ပါလုပ်ဆောင်မှုရှိမရှိကို စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ သတင်းအချက်အလက် ညီမျှစွာထောက်ပံ့ပေးခြင်း၊ လက်တွဲမဖြုတ်အောင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်အောင် မက်လုံးပေးခြင်း စတာတွေကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်သည်။
လစ်ဘရယ်လက်သစ်ဝါဒီတွေက absolute gain ကိုပြောသည်။ Absolute gain ဆိုတာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြပါ၊ နည်းများမဟူ အကျိုးမြတ်တော့ ရကိုရမည်ဟု ယူဆခြင်းဖြစ်သည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီများနဲ့နီးစပ်တဲ့ Relative gain ကိုဆန့်ကျင်သည်။ Relative gain ဆိုတာကတော့ အခြားနိုင်ငံများနဲ့ အပြိုင် အကျိုးအမြတ်ကိုများနိုင်သမျှများအောင်ယူပြီး မိမိရဲ့ပြိုင်ဘက်အကျိုးရှိစေနိုင်မည့် ဘယ်လိုကိစ္စမဆို ရှောင်ရှားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

ဒီလောက်ဆိုလျင် လစ်ဘရယ်ဝါဒရဲ့ အခြေခံဆိုလိုရင်းကို အတန်အသင့်နားလည်နိုင်ပြီဟု ယူဆပါသည်။ ဒီနေရာမှာ တစ်ခုသတိထားသင့်တာက ကမ္ဘာပေါ်တွင် မည်သည့်နိုင်ငံမှ လစ်ဘရယ်ဝါဒ တစ်မျိုးတည်းကို ကိုင်စွဲပြီး လက်တွေ့ကျင့်သုံးသည့် နိုင်ငံမရှိဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ အကျိုးစီးပွားအတွက် လိုသည့်အခါတွင်သုံးပြီး မလိုသည့်အခါပယ်ကြသည်။ လက်တွေးနိုင်ငံရေးအရသာ အလုပ်လုပ်ကြသည်။ လစ်ဘရယ်ဒီမိုကရေစီရဲ့ပဲ့ကိုင်ရှင် အမေရိကန်သည် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် လိုအပ်သောအခါ အီရတ်နိုင်ငံကို အင်အားသုံး၍ ကျူးကျော်စစ်ဆင်နွှဲသည်။ စစ်အင်အားအကြီးမားဆုံး တည်ဆောက်ထားသည်။ တရုတ်သည် ဒေသတွင်းတွင်လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာနိုင်ငံရေးတွင်လည်းကောင်း ၎င်း၏ သြဇာအာဏာကို ချဲ့ထွင်ရန်တည်ဆောက်နေသည်။ လစ်ဘရယ်ဝါဒသည် နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးဇတ်စင်ကြီးပေါ်ရှိ အကောင်းမြင်ဘက်မှ ပြကွက်စံနှုံးတစ်ခု မျှသာဖြစ်ကြောင်း ဆွေးနွေးလိုက်ရပါသည်။

မောင်ကျော်
၂၀၀၈၂၀၁၄၅၃

စံချိန်မီ သုတေသနတစ်ခုတွင် ပါဝင်ရမည့် အခြေခံအချက်များ

 ၁။ နောက်ခံအကြောင်းအရင်း (Background)

မိမိရေးသားလိုတဲ့ သုတေသနအကြောင်းအရာကို စာဖတ်သူတွေ ဆဝါးနိုင်ဖို့ အကြောင်းအရာကို ရေးသားရတာဖြစ်ပါတယ်။ မိမိသုတေသနပြုလုပ်မယ့် အကြောင်းအရာဘယ်လို စတင်လာတယ်၊ ဘယ်လိုစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတဲ့အချက်က ဒီသုတေသနကို ပြုလုပ်ဖို့အတွက် မိမိကို တွန်းအားပေးခဲ့တယ် ဆိုတာကို ဆွေးနွေးပေးနိုင်ပါတယ်။

၂။ ရည်ရွယ်ချက် (Objective)

မိမိရွေးချယ်ထားတဲ့ အကြောင်းအရာကို သုတေသနပြုလုပ်ရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဘယ်နေရာတွေမှာ အကျိုးပြုစေချင်တာလည်း၊ ဘယ်အချက်ကို စာဖတ်သူတွေသိစေချင်တာလည်း၊ ဘယ်အကြောင်းအရာအသစ်တွေကို ထိတွေ့ပေးချင်တာလည်း စသည်ဖြင့်။

၃။ သုတေသန စာအုပ်၊ စာတမ်းများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း (Literature Review)

ဒီကဏ္ဍမှာ အရေးကြီးဆုံးအချက်ကိုအရင်ပြောပါ့မယ်။ Literature Review ဆိုတာ မိမိဖတ်ထားသမျှတွေကို ချရေးရတဲ့နေရာမဟုတ်ပါဘူး။ မိမိပြုလုပ်မယ့် သုတေသနနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့အကြောင်းအရာတွေကို အခြားပညာရှင်တွေ ပြုလုပ်ထားပြီးသမျှကို ဆွေးနွေးရတာပါ။ လုပ်ပြီးထားတာရှိရင်လည်း ဘာတွေလုပ်ပြီးထားပြီ၊ ဘာတွေတော့ မလုပ်ရသေးဘူး။ ဘာတွေတော့ လိုအပ်နေသေးတယ် ဆိုတာကို ပြောရတာပါ။ အဲ့ဒီ့ကမှ မိမိသုတေသနက ဒီလိုအပ်ချက်ကို ဖြည့်ဆည်းပေးဖို့ပါ၊ သူများ မလုပ်သေးတာကို လုပ်ဖို့ပါ ဆိုတဲ့အကြောင်း။ သူများလုပ်ပြီးသားဆိုရင်လည်း သူပြောထားတာ မလုံလောက် သေးတဲ့အတွက် ကျနော်/မ က ဘယ်ရှုထောင့်ကနေ ပြောင်းကြည့်မှာပါ ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ တနည်းအားဖြင့် မိမိရဲ့ သုတေသနသည် ဘယ်လောက် သိသာထင်ရှားသလဲ၊ အရေးပါအရာ ရောက်သလဲဆိုတာကို ပြောရတာပါ။

၄။ သုတေသနဖြင့် ဖြေရှင်းလိုသည့် ပြဿနာ (သို့) မေးခွန်း (Research Problems or Questions)

ဘယ်လို ပြဿနာတွေရှိနေတာလဲ? ဒီပြဿနာတွေကို အဖြေရှာဖို့ ဘယ်လိုမေးခွန်းမျိုးတွေထွက်လာသလဲ ဆိုတာပါ။ သုတေသနမေးခွန်းတွေ အများကြီး ရှိနေစရာမလိုပါဘူး။ ထိထိမိမိရှိတဲ့ မေးခွန်း ဖြစ်နေဖို့ပဲလိုတာပါ။ မိမိပြုလုပ်ချင်တဲ့ စူးစမ်းရှာဖွေမှုကို တိုက်ရိုက်ထင်ဟပ်တဲ့ မေးခွန်းမျိုးဖြစ်ရပါမယ်။ ဘယ်သူက၊ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာ၊ ဘယ်အကြောင်းအရာကို၊ ဘယ်လို နည်းလမ်းနဲ့၊ ဘာကြောင့် ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး၊ ဘာ ရလာဒ်ထွက်ခဲ့ သလဲဆိုတာမျိုး။ ဘယ်သူက၊ ဘယ်လိုအခြေအနေမျိုးမှာ၊ ဘယ်အကြောင်းအရာကို၊ ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့၊ ဘာကြောင့်ပြုလုပ်ရင်၊ ဘာဖြစ်မယ် ဆိုတာမျိုး။ ဘယ်အကြောင်းအရာအပေါ်မှာ လူတွေ အာရုံစိုက်မှု ဘယ်လောက်ရှိသလဲ ဆိုတာမျိုး၊ သဘောထား ဘယ်လိုရှိသလဲဆိုမျိုး။ ဒီလိုအချက်ကြောင့် အတိတ်မှာ ဒါဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ခု ဒီလို အချက်အလက်မျိုးဖြစ်နေလို့ ပစ္စုပ္ပန်မှာ ဘာဖြစ်နေပြီး၊ အနာဂတ်မှာ ဘာဖြစ်နိုင်တယ် ဆိုတာမျိုး စတဲ့ ရှာဖွေစူးစမ်းစရာ ဘယ်လိုမေးခွန်းမျိုးမဆို ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ မိမိ သုတေသနပြုလုပ်ချင်သော နည်းလမ်းနဲ့ အကြောင်းအရာပေေါ်မှာ မူတည်ပြီး သုတေသနမေးခွန်း အမျိုးမျိုး အထွေထွေ ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်။

၅။ အနုမာနမှန်းဆချက် (သို့) မိမိရဲ့ ဆိုလိုရင်း အာဘော် ( Hypothesis or Arguments)

အထက်ပါ သုတေသနမေးခွန်းပေါ်မူတည်ပြီး မိမိရဲ့ အနုမာနမှန်းဆချက်ကို ဖော်ထုတ်ရတာပါ။ အဖြေသည် A ဟုထွက်မည်ဟု မှန်းဆတယ်။ B ဟုထွက်မည်လို့ မှန်းဆတယ်။ A + B ဖြစ်နိုင်တယ်လိုမှန်းဆတယ် စသဖြင့်။ သုတေသနပြီးဆုံးသွားတဲ့အခါမှာ B ဖြစ်နေလို့ ဒုတိယ အနုမာနမှန်းဆချက်နဲ့ ကိုက်ညီနေတယ် လို့ပြဆိုတာမျိုး၊ hypothesis testing ။ ဒါမှမဟုတ် အထက်က သုတေသနမေးခွန်းကို ပြန်လည်ဖြေကြားတဲ့ မိမိရဲ့ အဖြေ။ မိမိရဲ့ အာဘော်။ မိမိရဲ့ ထင်မြင်ချက် ကို ဆွေးနွေးပေးရတာပါ။ သုတေသနမေးခွန်းနဲ့ မိမိရဲ့ဖြေကြားချက်သည် အစပ်အဆက်ရှိပြီး ချိတ်ဆက်နေရပါမယ်။ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်နေရပါမယ်။ မိမိ သုတေသနပြီးတဲ့အထိ ဒီနှစ်ခုအမြဲ ချိန်ညှိ နေရမယ်ဆိုတာ သတိပြုပါ။ သုတေသနရဲ့ အသက်ဖြစ်ပါတယ်။

၆။ အသုံးပြုမည့် သီအိုရီ သို့မဟုတ် အယူအဆသဘောထား မူဘောင် (Theoretical or Conceptual Framework)

မိမိသုတေသနသည် သီအိုရီသုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်သူ့ရဲ့ သီအိုရီ ပေါ်မှာမူတည်ပြီး လေ့လာမှာလဲ ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ ဒီ သီအိုရီကို အသေးစိတ်ဆွေးနွေးပေးရပါတယ်။ အယူအဆသဘောထားတစ်ရပ်ကို ယူသုံးမယ်ဆိုရင်လည်း ထိုနည်းလည်းကောင်းပါပဲ။ Master level မှာတော့ သူများချပြပြီးထား သီအိုရီကို မိမိရဲ့ သုတေသနမှာ သုံးပြတတ်ရင် လုံလောက်ပါပြီ။ Ph.D. level မှာတော့ မိမိကိုယ်ပိုင် သီအိုရီ သို့မဟုတ် အယူအဆမူဘောင်တစ်ခု တည်ဆောက်တာမျိုး၊ ရှိပြီး သီအိုရီတွေ အယူအဆမူဘောင်တွေကို ထပ်မံချဲ့ထွင်ပြီး သက်သေပြရတာမျိုးလုပ်ရပါမယ်။ အဲ့သလို မလုပ်ထားရင် Ph.D. level ဘောင်မဝင်ဘူးလို့ သတ်မှတ်ပါတယ်။

၇။ သုတေသနပြုလုပ်မည့် နည်းလမ်း (Methodology)

မိမိရဲ့ သုတေသနကို ဘယ်လိုနည်းလမ်းနဲ့ ရှာဖွေ ဖြေရှင်းမှာလည်း ဆိုတာကို ပြောရပါတယ်။ အခြေခံအကျဆုံး အနေနဲ့ Qualitive method (expressed in words)လား၊ Quantitative method (expressed in numbers) လား။ ကွမ်တီ သုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်လို ဘယ်အချိန် Survey လုပ်မလဲ၊ ဘယ်လို tools တွေ၊ techniques တွေ ၊ Procedure တွေနဲ့ လုပ်မလဲ၊ ဘယ်လို နည်းလမ်းနဲ့ data တွေရယူမလဲ။ ကွာလီသုံးမယ်ဆိုရင် ဘယ်သူတွေ ဘယ်အုပ်စုတွေကို အင်တာဗျူးမလဲ၊ ဘယ်နေရာမှာ ရှိတဲ့ ဘယ်အဖွဲ့အစည်းတွေကို လေ့လာမလဲ၊ ဘယ်လောက်ကြာမလဲ၊ မိမိက ဒီအဖွဲ့အစည်းနဲ့ ဘယ်လိုပတ်သက်သလဲ၊ အချက်အလက်တွေကို ဘယ်လိုမှတ်တမ်းတင်မလဲ၊ ဘယ်နေရာတွေကနေရယူမလဲ စတာတွေကို ဆွေးနွေးရပါတယ်။ Methodology ဆိုတာ ဘာသာရပ်တစ်ခုအနေနဲ့ သင်ရတဲ့ ကိစ္စဖြစ်လို့ ဒီစာစုမှာတော့ ဒီလောက်ဆို လုံလောက်ပါပြီ။

၈။ ကန့်သတ်ချက်များနှင့် သုတေသနနယ်ပယ် (Limitations and Scope of Study)

မိမိပြုလုပ်မယ့် သုတေသန နယ်ပယ်ကို တိတိကျကျ ဘောင်ခတ်ပေးရပါတယ်။ မိမိကိုယ်တိုင် ဘောင်ကျော်သွားပြီး တောင်ရောက် မြောက်ရောက် မရောက်စေဖို့နဲ့၊ စာဖတ်သူ ကျမ်းစစ်သူတွေဆီက မိမိသုတေသနဘောင်ပြင်ပကို ကျော်လွန်တဲ့ မေးခွန်းမျိုးတွေ ထွက်မလာစေဖို့ပါ။ မိမိပေးထားတာက မုန့်ဆီကြော်ပါ။ ဗူးသီးငါးပေါင်းကြော် မရပါဘူးဆိုတာမျိုး။ မိမိ သုတေသနက သင်ဇာဝင့်ကျော်အကြောင်းလုပ်တာပါ။ နန်းမွေစံ အကြောင်းထိ မရောက်ပါ။ မပါပါ ဆိုတာမျိုး။ မိမိရဲ့ သုတေသနက A နဲ့ B နဲ့ ဆက်စပ်မှုကို ရှင်းပြပါတယ်။ C နဲ့ ဆက်စပ်မှုက မိမိပြောလိုတဲ့ အချက်မဟုတ်ပါဘူးဆိုတာမျိုး။
တစ်ခုသတိထားရမှာက မိမိမှာ ဘာကြောင့် ဒီလိုကန့်သတ်ရသလဲဆိုတာကို နားလည်းအောင်ရှင်းပြပေးဖို့ပါ။ မလုပ်ချင်လို့ မလုပ်တာပါဆိုတာမျိုးတော့မရဘူးပေါ့။ ဒီအကြောင်းအရာတွေပါပြောရင် ဘောင်ကျယ်လွန်းအားကြီးမယ်၊ မိမိရဲ့ အချိန်မလောက်ဘူး၊ မိမိသုတေသနရဲ့ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်မှုနဲ့ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မှုကို ထိခိုက်မယ်ဆိုတာမျိုး တွေ ဆွေးနွေးပေးရတာပါ။

၉။ သုတေသနကို ဖွဲ့စည်း တင်ပြမည်ပုံစံ (Organizational Structure)

ဘယ်လို အခန်းဆက် ဖွဲ့စည်းပုံမျိုးနဲ့ မိမိ သုတေသနအကြောင်းအရာကို တင်ပြမလဲဆိုတာပါ။ အခန်းတွေဘယ်လိုခွဲမလဲ။ ခေါင်းစဥ်တွေဘယ်လို ခွဲမလဲဆိုတာကို စဥ်းစားရတာပါ။ အရေးကြီးတာက မိမိ သုတေသနရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံသည် မိမိ သုတေသန မေးခွန်းတွေကို ဖြေဆိုဖို့နဲ့ မိမိရဲ့ အာဘော်ကို ပြဆိုဖို့အတွက် အချက်အလက်တွေ အကြောင်းအရာတွေကို ထင်ဟပ်စေရမှာပါ။ စာဖတ်သူတွေ ရှင်းလင်းလွယ်ကူစွာ သိမြင်စေရမှာပါ။ မိမိရဲ့ ဖွဲ့စည်းတင်ပြပုံ ကောင်းရင် ကောင်းသလို စာဖတ်သူများ နားလည်လွယ်ပြီး မိမိပေးချင်တဲ့ message ရပါလိမ့်မယ် ပေါ့။

ဒီလောက်ဆိုရင် စံချိန်မီ သုတေသနစာတမ်းတစ်စောင်ကို ရေးသားပြုစုမယ့်နေရာမှာ လိုအပ်တဲ့ အခြေခံအချက်တွေကို ဆဝါးမိပြီးလို့ ယူဆပါတယ်။ အောင်မြင်ကြပါစေ။

မောင်ကျော်
၁၉၀၈၂၀၁၅၂၄

Realism (သရုပ်မှန်ဝါဒ)

သီအိုရီမပါသော လက်တွေ့သည် အကန်းနှင့်တူပြီး လက်တွေ့မပါသော သီအိုရီသက်သက်သည် အကျိုးနှင့်တူပါသည်။ ဒီနှစ်ခု မျှတဖို့ လိုသည်။ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးတွင် အရေးကြီးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဝါဒဆိုတာကို တရားသေမှတ်ယူစရာအဖြစ် ရှူမြင်စွဲကိုင်ထားကြသည်။ ပညာရပ်ဆိုင်ရာနယ်ပယ်တွင် ဝါဒဆိုသည်မှာ စံတင်လေ့လာစရာ သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုမျှသာဖြစ်သည်။ ဒီ စာစုမှာတော့ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေး ဘာသာရပ်က Realism (သရုပ်မှန်ဝါဒ) ဆိုတာရဲ့ ဆိုလိုရင်းကို အနည်းငယ်ရှင်းပြလိုပါသည်။

သရုပ်မှန်ဝါဒဆိုတာ နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးကို ပြိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပဋိပက္ခ ပေါ်မှာအခြေတည်သည့် ရှုထောင့်မှ ရှုမြင်သည့် ပုံစံတစ်ခုဖြစ်သည်။ သမိုင်းကို ပြန်ကြည့်လျင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ကျော်က Thucydides’ history ကို သရုပ်မှန်ဝါဒရဲ့ အစလို့ပြောကြသည်။ IR သိအိုရီအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ထားခြင်းတော့မဟုတ်။ ရှေးကမ္ဘာကြီး၏ နိုင်ငံရေးဖြစ်စဥ်နှင့် ခေတ်သစ်ကမ္ဘာ၏နိုင်ငံရေးဖြစ်စဥ်တို့ အတွေးအခေါ်အရ လုပ်ဆောင်ချက်များအရ တူညီနေမှုများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကြသည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒကို လူသားသမိုင်း၏ “Timeless theory” အဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ကြသည်။

အခြေခံအချက်များကတော့
၁။ အခြေခံအကျဆုံးဇာတ်ကောင်မှာ “nation-state” or “State” ဟုခေါ်သည့် “အမျိုးသားနိုင်ငံ” များ ဖြစ်သည်။ State တစ်ခုတွင် အခြေခံအကျဆုံး အမြဲတမ်းအခြေချနေထိုင်သည့် လူထု (population)၊ သတ်မှတ်ထားသော နယ်နမိတ် (territory)၊ ၎င်းနယ်နမိတ်ကိုထိထိရောက်ရောက်ထိန်းချုပ်ကွပ်ကဲနိုင်သော၊ အချုပ်အခြာအာဏာရှိသော၊ အခြားနိုင်ငံများနှင့် ဆက်ဆံနိုင်သော အစိုးရတစ်ရပ် (government) ရှိရမည် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုမှု (international recognition) ရှိရမည်။ သို့သော် ချွင်းချက်များရှိသည်။ အစ္စရေးနိုင်ငံသည် လက်ရှိအချိန်ထိ တိကျသော နယ်နမိတ်သတ်မှတ်ချက်မရှိ၊ သို့သော် အားကောင်းသော နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသည်။ အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် အဖွဲ့အစည်းများရှိသော်လည်း ၎င်းတို့၏ Power မှာ အကန့်အသတ်ရှိသည်ဟု ဆိုသည်။

၂။ နိုင်ငံများကို တစ်ခုတည်းသောဇာတ်ကောင်များ (unitary actor) အဖြစ်ယူဆသည်။ အထူးသဖြင့် စစ်ဖြစ်နေချိန်တွင် နိုင်ငံတစ်ခုသည် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားပေါ်မူတည်ပြီး လူတစ်ယောက်လို တစ်သံတည်းထွက်ပြီး ရည်ရွယ်ချက်တစ်ခုတည်းကို လုပ်ဆောင်သည်။

၃။ ဆုံးဖြတ်လုပ်ဆောင်သူများသည် ယုတ္တိဗေဒအရသာချည်းကပ်သူများ rational actor ဖြစ်သည်။ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားပေါ်တွင်သာရပ်တည် ဆုံးဖြတ်ကြသည်။ မိမိနိုင်ငံ အင်အားချိနဲ့စေမည့် အကျိုးအမြတ်မရှိတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တိုင်းကို irrational ဟုသတ်မှတ်သည်။ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တိုင်းသည် မည်သည့် နိုင်ငံရေးဝါဒကို လက်ကိုင်ပြုသည်ဖြစ်စေ ပြိုင်ဆိုင်မှုပြင်းထန်သည့် ပတ်ဝန်းကျင်တွင် မိမိနိုင်ငံအသက်ရှင် ရပ်တည်ရေးကိုသာ ကြိုးစားနေရခြင်းဖြစ်သည်။

၄။ ဒါကြောင့် States live in a context of anarchy။ နိုင်ငံများသည် အကွပ်မဲ့နေသည့် အခြေအနေကြီးထဲတွင် ရပ်တည်နေရတယ်။ နိုင်ငံတစ်ခု ဒုက္ခတွေ့ပြီဆိုလျင် ဘယ်သူကလာကူ လာကယ်ပါမည်ဟု မည်သို့မျှ အာမခံချက်မရှိ။ ကိုယ့်ကိစ္စကိုယ်ရှင်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုရပ်တည် မိမိကိုယ်ကို တည်ဆောက်။

၅။ လူသားများ၏သဘာဝက အတ္တကြီးပြီး သြဇာအာဏာ တည်ဆောက်ဖို့ကြိုးစားနေကြသည်။ ဒီလို တစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်မှု၊ သြဇာအာဏာရလိုမှု၊ တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦးမယုံကြည်မှုများကပဲ ပြိုင်ဆိုင်မှုနှင့် ပဋိပက္ခကို ဦးတည်နေခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံများက ဒီလူသားများနဲ့ဖွဲ့စည်းထားလို့ သူတို့ရဲ့ သဘာဝက နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို သက်ရောက်နေသည်။ ဒါကြောင့် Machiavelli က သူရဲ့စာအုပ် The Prince (1532) မှာ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေသည် သူ့နိုင်ငံရဲ့အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို ကာကွယ်ဖို့အတွက် နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို စဥ်းစားတဲ့နေရာမှာ သြဇာအာဏာ Power (the Lion) နဲ့ လှည့်စားမှု ပရိယာယ် deception (the Fox) ကိုအခြေခံရမည်ဟု ဆိုခဲ့တာပါ။ နိုင်ငံတစ်ခု အသက်ရှင်ရပ်တည်ရေးအတွက် ကောင်းနိုင်သည့်အချိန်တွင်ကောင်းပြီး လိုအပ်လျင် ကြမ်းသင့်ကြမ်းရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးတော့ Hans Morgenthau က အကျိုးစီးပွား (interest) နဲ့ သမစိတ္တရှုထောင့် (morality) ရဲ့ ဆက်စပ်မှုကို ချပြသည်။ Power over morality ချည်းကပ်မှုပုံစံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးလုပ်ဆောင်ချက်တိုင်းသည် သြဇာအာဏာကို ထိန်းသိမ်းရန်၊ ချဲ့ထွင်ရန်၊ ပြသရန်အတွက် ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ National interest is ‘amoral’ သမစိတ္တရှုထောင့်ဆိုတာ မူဝါဒချတဲ့နေရာနဲ့ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားကို လုပ်ဆောင်တဲ့နေရာမှာ ထည့်သွင်းတွက်ချက်နေရမယ့်ကိစ္စ မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုချင်သည်။

နောက်တစ်ယောက်က neorealism or structural realism ကိုချပြခဲ့တဲ့ Kenneth Waltz။ သူကတော့ လူ့သဘောသဘာဝဆိုတာထက် နိုင်ငံတကာစနစ်ကြီးရဲ့ တည်ဆောက်ပုံ (structure) ကိုအထူးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတွေသည် အကွပ်မဲ့နေတဲ့ တည်ဆောက်ပုံကြီးထဲမှာ ကန့်သတ်ခံထားရသည်၊ ဒါကြောင့် နိုင်ငံတွေက သူ့ထက်ငါ သာအောင် Power အပြိုင်အဆိုင်တည်ဆောက်ကြသည်။ သူက ကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာ characteristics of international system ကို အထူးပြုပြီး ကြည့်ခိုင်းခြင်းဖြစ်သည်။

ဝေဖန်သူတွေကတော့ သရုပ်မှန်ဝါဒဆိုတာ အဆိုးမြင်ဝါဒဖြစ်တယ်၊ အကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ပြိုင်ဆိုင်မှုတွေကို အားပေးအားမြှောက်ပြုနေတယ်လို့ ပြောကြပါသည်။ State ကိုဗဟိုပြုလွန်းတာနဲ့ စစ်အေးအပြီးသတ်ကို ရှင်းမပြနိုင်တာကို ဝေဖန်ကြသည်။ Billiard Ball တွေက ဘောင်ခတ်ထားတဲ့ ကျူခုံပေါ်မှာ ရိုက်ခတ် ရွှေ့လျားနေကြတာကိုပဲ ပြောပြီး ဒီဘောလုံးတွေအထဲမှာဘာရှိတယ် ဘာတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းပြုလုပ်ထားတယ်၊ ဘာ့ကြောင့် ဒီလမ်းကြောင်းပေါ်မှာ ရွေ့နေရတယ်ဆိုတာကို ရှင်းမပြဘူးလို့ ဥပမာ​ပေးသည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေကတော့ လူသားတွေရဲ့ သဘောသဘာဝနဲ့ ကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးရဲ့ ဝိသေသလက္ခဏာတွေကို ထောက်ပြပြီး ခေါင်းဆောင်တွေမှာ မဆုံးနိုင်တဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အခွင့်အလမ်းဆိုတာ အလွန်နည်းပါးကြောင်းပြောကြသည်။ တကယ်တမ်းတော့ မည်သို့ပင်ဆို​​စေကာမူ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်တွေသည် သြဇာပါဝါနိုင်ငံရေးသရုပ်သကန်အမှန် the reality of power politics ကိုမကျော်နိုင်ဘူးလို့ ဆိုကြပါသည်။

နောက်ပိတ်ဆုံးနဲ့ အရေးအကြီးဆုံး သရုပ်မှန်ဝါဒရဲ့ လူသိအနည်းဆုံး Concept တစ်ခုက ဆင်ခြင်တွေးခေါ်မှု၊ အတိုင်းအဆကို သိမှု Prudence ပဲဖြစ်သည်။ ခေတ်စကားနဲ့ပြောရင် အထူးအပါးနားလည်ခြင်း လို့ခေါ်ရမည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေက သြဇာပါဝါကိစ္စ၊ အကျိုးစီးပွားကိစ္စနဲ့၊ အထိန်းအကွပ်မဲ့တဲ့ ကိစ္စတွေကို ပြောနေပေမယ့် အကြပ်အတည်းကို ကျော်လွှားဖို့ နေရာမှာ အဆိုးမြင်ဝါဒကို အခြေခံထားတာတော့ မဟုတ်ပါ။ ဥာဏ်ပညာ နဲ့ အမြော်အမြင်ကို အခြေခံထားပါသည်။ Balance of Power သဘောတရားအရ ဘယ်နိုင်ငံကမှ Global Power ဖြစ်မလာနိုင်ဘူး။ နိုင်ငံတစ်ခု အင်အားအလွန်အမင်းကြီးထွားလာရင် သူ့ကိုတန်ပြန်ဖို့ အခြားနိုင်ငံတွေ မဟာမိတ်ဖွဲ့ကြသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ နာဇီဂျာမဏီကို တန်ပြန်ဖို့ အမေရိကန်နဲ့ ဆိုဗီယက်မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့သလို၊ စစ်ကြီးပြီးတော့ အမေရိကန်နဲ့ ဆိုဗီယက် ထိပ်တိုက်ပြန်တွေ့ကြတာကို ဥပမာပေးသည်။ ဒါက မလုံခြုံတဲ့ကမ္ဘာကြီးကို စီမံခန့်ခွဲဖို့ Prudence strategy ဖြစ်တယ်လို့ဆိုသည်။

နောက်တစ်ခု မြင်သာတာက Islamic State Group ကိစ္စဖြစ်သည်။ သရုပ်မှန်ဝါဒအရ IS ကိုရင်ဆိုင်ဖို့ နည်းလမ်းနှစ်သွယ်ရှိပါသည်။ ဒါတွေက ဒေသတွင်းပါဝါထိန်းညှိခြင်း balance of power နဲ့ အင်းအားသုံးပြီး ခြိမ်းခြောက်ဟန့်တားခြင်း deterrence လုပ်ဖို့ပါ။ ဒီနည်းလမ်း နှစ်ခုစလုံးကိုလည်း ကျင့်သုံးခဲ့ကြပါသည်။ သို့သော် အခြားသော သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေရဲ့ ယူဆချက်လည်းရှိပါသေးသည်။ သူတို့က ISG သည် irrational ဖြစ်တယ်၊ သူတို့ကို အင်အားသုံးတိုက်ခိုက်မှုတွေကနေ အမြတ်ထုတ်နေတယ်လို့ဆိုသည်။ အထူးသဖြင့် ဒေသတွင်းမှာ ပြင်းပြင်းထန်ထန်တိုက်ခိုက်ခံရခြင်း အရပ်သားတွေထိခိုက်ခံရခြင်းကို အသုံးချပြီး အမေရိကန်ဆန့်ကျင့်ရေးစိတ်ဓာတ်တွေကို နှိုးဆွ လှုံဆော်နေသလို၊ ဒါကနေတဆင့် ကမ္ဘာကြီးတစ်ခုလုံးကနေ လူသစ်စုဆောင်းနေခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ဒါကြောင့် အင်အားသုံးတဲ့နေရာမှာ သတိကြီးကြီးထားဖို့ သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေက သတိပေးကြသည်။ ဒါကြောင့် သရုပ်မှန်ဝါဒီတွေရဲ့ အကြပ်အတည်းကို ရင်ဆိုင်ပုံသည် အင်အားသုံးဖြေရှင်းခြင်း မျှသာမဟုတ်ဘဲ ဥာဏ်အမြော်အမြင်နဲ့ ဆင်ခြင်တုံ့တရား ပေါ်မှာတည် ထားတယ်လို့ ဆိုပါသည်။ နေရာတိုင်း သြဇာပါဝါ သုံးရန်မဟုတ်ဘဲ သုံးသင့်သူနှင့် မသုံးသင့်သူ ခွဲခြားသိရန်၊ ဘယ်လောက်အတိုင်းအဆသုံးသင့်တယ်ဆိုတာ ခွဲခြားနိုင်သည့် ဉာဏ်ပညာသည် Prudence ဖြစ်ပါကြောင်း ဆွေးနွေးတင်ပြလိုက်ရပါသည်။

မောင်ကျော်
၁၄၀၈၂၀၁၄၁၉

 

အမျိုးသားလက္ခဏာရပ်များ တည်ဆောက်ခြင်း-Nation Building (၁)

အမျိုးသားလက္ခဏာရပ်များ တည်ဆောက်ခြင်းအကြောင်းမပြောမီ Nation building ၊ State building နှင့် Nation-state building တို့ ဆိုလိုရင်းသဘောသဘာဝ မတူညီကြောင်းဦးစွာ သဘောပေါက်ရန်လိုပါသည်။ Political Sociology ရှုထောင့်မှကြည့်လျင် ယေဘုယျအားဖြင့် Nation building သည် Culture နှင့် Identity ဟူသည့် ယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုယ်ပိုင်လက္ခာဏာရပ် စသည်ကို အလေးပေးပြီး၊ State building သည် ပထဝီနယ်နမိတ် (geographical area)၊ အခြေခံအဆောက်အဦ (infrastructure)၊ စနစ်တကျတည်ဆောက်ထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ (institution) ကို အလေးပေးပါသည်။ တနည်းအားဖြင့် Nation building သည် အနှစ်အသားကိုဦးစားပေးပြီး၊ State building သည် အသွင်သဏ္ဍာန်ကို အလေးပေးပါသည်။ ဓမ္မကြောင်းအရကြည့်လျင် ရုပ်သဘောနှင့် နာမ်သဘော အားဖြင့် တွေးဆကြည့်နိုင်သည်။ နှစ်ခုစလုံး တူညီစွာ အရေးကြီးသည်ချည်းဖြစ်ပါသည်။ Nation-state ဟုပြောလျင်တော့ ဒီသဘောနှစ်ခုစလုံး အကြုံးဝင်သည်။ ဤသို့ ခွဲခြားနားလည်ထားပါမှ နိုင်ငံတစ်ခုတည်ဆောက်ရာတွင် အပျော့ထည်နှင့် အမာထည် နှစ်မျိုးစလုံး တည်ဆောက်ရန်လိုအပ်ကြောင်း ထင်ရှားပေမည်။ Nation-state building ကိုသွားရန်လိုသည်။

စာရေးသူအနေဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အများနားလည်ထားသည့် နိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်း၊ လက်ရှိသွားနေသည့် နိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်းမှာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာကို ဦးစားပေးသည် နိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်းအကြောင်းသာဖြစ်သည်ဟု သုံးသပ်ပါသည်။ State building အဆင့်တွင်ပင် တစ်ဆို့နေပြီး Nation building အဆင့်ကို မတက်နိုင်သေးသည်လည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည်။ အစဉ်အလာအားဖြင့် ဆောင်ရွက်လာသည့် မိမိတို့နိုင်ငံသည် တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံရှိသည် ယဉ်ကျေးမှုပေါင်းစုံပါသည်ဆိုသည်နှင့်မပြီး။ ရိုးရာဝတ်စုံများဝတ်၍ အတူတွဲကာသီချင်းဆို ကပြကြရုံနှင့် မလုံလောက်။ အများလက်ခံနိုင်မည့် ဘုံအမျိုးသားလက္ခဏာရပ် national Identity တစ်ခုတည်ဆောက်ဖို့ရန် မဖြစ်မနေလိုအပ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အားနည်းချက်ရှိနေသည့် Nation building အကြောင်းကို ဤစာစုများတွင် မိမိနားလည်ထားသလောက် ဆွေးနွေးပေးချင်သည်။

ခေတ်သစ်သမိုင်းတွင် အမျိုးသားနိုင်ငံတွေတည်ဆောက်ခြင်းရဲ့ ထင်ရှားတဲ့အချိန်ကိုပြပါဆိုလျင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးကာလဖြစ်သည်။ နိုင်ငံငယ်များ ကိုလိုနီဘဝမှလွတ်မြောက်လာကြသည်။ ခေါင်းဆောင်အသစ်၊ ယုံကြည်ချက်အသစ်၊ ကြွေးကြော်သံအသစ်၊ ပြယုဂ်အသစ်။ မြန်မာနိုင်ငံသည်လည်း ထိုအသစ်အသစ်များတည်ဆောက်ခြင်းထဲတွင် ပါဝင်သည်။ အသွင်ကူးပြောင်းသည့်လူ့အဖွဲ့အစည်းများအားလုံးတွင် မလုံခြုံမှုများ၊ လိုအပ်ချက်များနှင့် ပြည့်နှက်နေသည်။ အဓိကပြဿနာမှာ မသေချာမရေရာမှုများ၊  ဘုံသဘောတူညီမှုမရှိခြင်းနှင့် စည်းလုံးညီညွှတ်မှုမရှိခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်လာသည့်  နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ရှုပ်ထွေးမှုများဖြစ်သည်။ ဤသို့ဖြင့် နိုင်ငံအတော်များများမှာ ဒီမိုကရေစီအိုင်ဒီယာကို အနည်းနှင့်အများရည်ရွယ်ခဲ့ကြသော်လည်း ဘယ်လိုတည်ဆောက်ကြမလဲဟူသည့် တည်ဆောက်ခြင်းနည်းလမ်းပေါ်အာရုံစိုက်မှု နည်းခဲ့ကြသည်။ ဒီမိုကရေစီကို ယုံကြည်ကြပါသည်ဟု ဆိုလိုက်သည်နှင့် သူ့အလိုလို ဒီမိုကရေစီအလေ့အကျင့်နှင့် အဖွဲ့အစည်းများပေါ်ပေါက်လာမည်ဟုဆိုသည့် ကျိုးကြောင်းဆီလျော်မှုမရှိသည့် မျှော်လင့်ချက်များအကြား ဝဲလှည့်နေခဲ့ကြသည်။

အမျိုးသားလက္ခဏာရပ်များတည်ဆောက်ခြင်းသည် ပြည်တွင်းရေးကိစ္စသာဖြစ်သော်လည်း မိမိနိုင်ငံအပေါ်တွင်သက်ရောက်မှုရှိနေသည့် နိုင်ငံတကာ သို့မဟုတ် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုများကို နားလည်ထားရန်လိုသည်။ လက်ရှိအခြေအနေနှင့် ပေးထားချက်ကို ဦးစွာသဘောက်ပေါက်ရန် အရေးကြီးသည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် အနောက်ကမ္ဘာက ကြီးစိုးထားတော့နိုင်ငံတကာဆက်ဆံရေးအတွင်း ရှင်သန်နေကြရသည်။ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ နည်းပညာ၊ အနုပညာ၊ ယဉ်ကျေးမှု စသည့်ကဏ္ဍပေါင်းစုံပါဝင်သည်။ ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးက ခေတ်မီပညာရေးနှင့် ဗျူရိုကရေစီယန္တယားတည်ဆောက်ခြင်းဖြင့် လက်အောက်ခံနိုင်ငံများ၏ လူနေမှုဘဝနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်များကို ပြောင်းလဲနိုင်ခဲ့သည်ဟု သာမာန်ယူဆနိုင်သော်လည်း တကယ့်လက်တွေ့တွင် လူ့အထက်တန်းလွှာတစ်ခုကို တည်ဆောက်ပြီး ထိုအလွှာနှင့် ဆက်ဆံရေး (elite relationships) တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းမျှသာဖြစ်သည်။ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ ဓလေ့စရိုက် နှင့် အလေ့အကျင့်တစ်ခုလုံးကိုမူ ပြောင်းလဲနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိပါ။

ထို့ကြောင့် အချိန်နှင့်အမျှ လူမှုအဖွဲ့အစည်းများ ရွှေ့လျားပြောင်းလဲနေသကဲ့သို့ ယဉ်ကျေးမှုများသည်လည်း ရောနှောယှက်တင်လာနေကြသည်။ ခေတ်မီကမ္ဘာကြီးနှင့် လျင်မြန်စွာကွာခြားလာသော နည်းပညာများ၊ လူနေမှုဘဝများက အသွင်ကူးပြောင်းစ ရှေးရိုးဆန်လူ့အဖွဲ့အစည်းများအတွက် ဖိအားကြီးတစ်ရပ်ပင်။ ဒါကြောင့်လည်း အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံသစ်များအတွက် ခေတ်မီကမ္ဘာကြီးနှင့်အတူ လိုက်ပါစီးမျောနိုင်ရန်အတွက် အစ္ဇျတ ယုတ္တိဗေဒ (inner logic) တစ်ခုလိုအပ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ဒါကို (a process of acculturation) မိမိ၏ယဉ်ကျေးမှုစရိုက်လက္ခဏာများမပျောက်ပျက်စေဘဲ ခြားနားသည့် ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုကို ဘယ်လိုဘယ်နည်းနှင့် သဟဇာတဖြစ်စေမလဲ ဆိုသည့် ဖြစ်စဉ်တစ်ခုပုံဖော်တည်ဆောက်ရန်လိုအပ်ခြင်းဟုခေါ်သည်။ ထိန်းသိမ်းရုံနှင့်မလုံလောက်ဘဲ အသစ်ပုံဖော်တည်ဆောက်နိုင်မှသာ ရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်ပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့်လည်း အမျိုးသားလက္ခဏာရပ်များတည်ဆောက်ခြင်းအတွက် အဓိကအကျဆုံးစိန်ခေါ်ချက်မှာ ကမ္ဘာယဉ်ကျေးမှုစရိုက်လက္ခဏာပျံ့နှံ့လာခြင်းကို မိမိရဲ့ယဉ်ကျေးမှုစရိုက်လက္ခဏာပျောက်ပျက်မှု အနည်းဆုံးဖြစ်အောင် ဘယ်လိုလက်ခံဆောင်ရွက်မလဲဆိုသည့် မေးခွန်းဖြစ်သည်။ ဤအရာသည်ပညာခန်းဖြစ်သည်။

ဦးစွာပထမ အသွင်ကူးပြောင်းစနိုင်ငံများ သို့မဟုတ် အနောက်ကမ္ဘာနှင့်မတူသည့် နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်များ၏ ဝိသေသလက္ခဏာများကို ဆွေးနွေးပေးချင်ပါသည်။ ဤဝိသေသလက္ခဏာများကိုပင် လူမှုဗေဒပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ကို သက်ရောက်နေသည့်အချက်များ၊ အမျိုးသားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့်သက်ဆိုင်သော အကြောင်းကိစ္စရပ်များ (သို့မဟုတ်) အမျိုးသားစရိုက်လက္ခဏာတည်ဆောက်ရာတွင် ရင်ဆိုင်ရနိုင်သည့် ပြဿနာရပ်များအဖြစ်ရှုမြင်နိုင်သည်။ George Kahin, Guy Pauker နှင့် Lucian Pye တို့အလိုအရ ထိုဝိသေသလက္ခဏာများကို အချက်ပေါင်း (၁၇)ချက် ခွဲထုတ်ပြသထားပါသည်။

(ဆက်ရန်)

မောင်ကျော်

၀၁၀၄၂၀၂၀၀၇၅၂

အမေရိကန်နှင့်မြောက်ကိုရီးယား စားပွဲဝိုင်း၏နောက်ကွယ်သို့ မှန်းဆကြည့်ခြင်း

မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံရဲ့ နူးကလီးယားလက်နက်စမ်းသပ်မှုများ၊ တာဝေးပစ်လက်နက်စမ်းသပ်မှုများကြောင့် စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး တင်းမာမှုတွေ မြင့်တက်နေကြသည့် အမေရိကန်နိုင်ငံနဲ့ မြောက်ကိုရီးယား
နိုင်ငံခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးတို့ သည် ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁၂ ရက်နေ့က  စင်ကာပူနိုင်ငံတွင် သမိုင်းဝင်တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတွေဆုံဆွေးနွေးမှုသည် ကမ္ဘာအရေးအရာများထဲမှာ ထိပ်တန်းသတင်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ ရလာဒ်အနေနှင့် အောက်ပါအချက် (၄) ချက်ကို သဘောတူလက်မှတ်ရေးထိုးနိုင်ခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။
၁။ အမေရိကန်နှင့် မြောက်ကိုရီယားတို့သည် နှစ်ဘက်ပြည်သူများအားလုံး၏ ငြိမ်းချမ်းမှုနှင့်ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုကို အလိုရှိကြသည်နှင့်အညီ နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးအသစ်ထူထောင်ကြရန် ဂတိပြုသည်။ (The United States and the DPRK commit to establish new U.S.-DPRK relations in accordance with the desire of the peoples of the two countries for peace and prosperity.)
၂။အမေရိကန်နှင့် မြောက်ကိုရီယားတို့သည် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်ပေါ်တွင် တည်ငြိမ်ခိုင်မာသော ငြိမ်းချမ်းသည့် စနစ်တစ်ခုကိုတည်ဆောက်ရန် ပါဝင်အားထုတ်ကြိုးပမ်းကြလိမ့်မည်။ (The United States and the DPRK will join their efforts to build a lasting and stable peace regime on the Korean Peninsula.)
၃။ ၂၀၁၈ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၇ ရက်နေ့ ပန်မွန်ဂျွမ်(Panmunjom) ကြေငြာချက်ကို ထပ်လောင်းအတည်ပြုခြင်းဖြင့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံသည် ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်ပေါ်တွင် နူးကလီးယားအလုံးစုံဖျက်သိမ်းရေးအတွက်  ရှေ့ဆက်ဆောင်ရွက်မည်ဟု ဂတိပြုသည်။ ( Reaffirming the April 27, 2018 Panmunjom Declaration, the DPRK commits to work toward complete denuclearization of the Korean Peninsula.)
၄။ အမေရိကန်နှင့် မြောက်ကိုရီယားတို့သည် အတည်ပြုပြီး စစ်အကျဉ်းသားများ/စစ်အတွင်းပျောက်ဆုံးသူများ ချက်ခြင်းနေရပ်ပြန်နိုင်ရေးအပါအဝင် ၎င်းတို့ပြန်လည်ထူထောင်ရေး လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရန် ဂတိပြုသည်။ ( The United States and the DPRK commit to recovering POW/MIA remains, including the immediate repatriation of those already identified.)

၎င်းအချက်(၄) ချက်တွင် အဓိကအကျဆုံးအချက်မှာ နံပါတ်(၃) ဖြစ်သည့် မြောက်ကိုရီးယားအနေဖြင့် ကိုးရီးယားကျွန်းဆွယ်ပေါ်တငါ နူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရန်အတွက် ဂတိပြုဆောင်ရွက်သွားဖို့ကိစ္စပဲဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းအချက်ကြောင့်ပင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်းကိစ္စ အထမြောက်ခဲ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ နူကလီးယားပါဝါဖြစ်လာရန်အတွက် တစိုက်မတ်မတ်ဆောင်ရွက်လာခဲ့သည့် မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် ဘာကြောင့် ဒီလို အံ့သြစရာကောင်းသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ချမှတ်ခဲ့ရပါသနည်း၊ နောက်ကွယ်မှာ ဘယ်လိုအကြောင်းကိစ္စတွေ၊ အကျိုးစီးပွားတွေ ရှိနေကြပါသနည်း ဆိုတဲ့မေးခွန်းများဟာ အင်မတန်စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းလှပါသည်။
မြောက်ကိုရီးယား နိုင်ငံသည်  နူကလီးယားပါဝါဖြစ်လာရန်အတွက် တစိုက်မတ်မတ်ဆောင်ရွက်ခဲ့တဲ့နိုင်ငံဖြစ်ပါသည်။ ဒီ့အတွက်စမ်းသပ်မှုပေါင်းများစွာလုပ်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ၆ ကြိမ်မြောက်နူးကလီးယားစမ်းသပ်ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ဆိုတဲ့ ၂၀၁၇ စက်တင်ဘာလ အတွင်းစမ်းသပ်မှုသည် သာမာန်နူးကလီးယားဗုံးထက် ဖျက်အားပြင်းထန်သည့် သာမိုနူးကလီးယားလက်နက် (Thermonuclear Weapon)  ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုပါသည်။ တနည်း ဟိုက်ဒရိုဂျင်ဗုံး (Hydrogen Bomb) လို့လည်း ခေါ်ကြသည်။ နောက်တစ်နေ့ စက်တင်ဘာ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဂျပန်နိုင်ငံကိုကျော်ပြီး ၂၂၀၀ ကီလိုမီတာကွာဝေးသည့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲကို တာဝေးဒုံးပစ်ပြခဲ့ပါသည်။ ၎င်းကိစ္စသည် အင်မတန်အန္တရယ်များလှသည်။ အကယ်၍ တာဝေးဒုံစမ်းသပ်မှုမအောင်မြင်ဘဲ ဂျပန်နိုင်ငံအပေါ် သို့မဟုတ် နယ်နမိတ်အတွင်းမှာသာ ပြုတ်ကျခဲ့သည်ရှိ သော် အလစ်အငိုက်တိုက်ခိုက်ခြင်း (surprise attack) ဖြစ်ပြီး တတိယကမ္ဘာစစ်ထိ ဦးတည်သွားနိုင်တဲ့အခြေအနေရှိပါသည်။ သို့သော်လည်း မြောက်ကိုရီးယားက ဒီလိုအန္တရာယ်များသည့်ကိစ္စကို စွန့်စားမှုယူပြီး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရသည်။ တစ်နည်း ၎င်း၏နည်းပညာနှင့် လက်နက်စွမ်းရည်အပေါ်တွင်  အပြည့်အဝ ယုံကြည်မှုရှိကြောင်းကို ပြလိုက်ခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း သူ့မှာ နူကလီးယားထိပ်ဖူး ဘယ်နှစ်ခုနဲ့ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာထိ တာဝေးပစ်နိုင်နေပြီဆိုသည့်အချက်ကို မြောက်ကိုရီးယား၏ ထိပ်တန်းလျှို့ဝှက်ဖြစ်ပြီး မည်သူမျှ အတိအကျမသိနိုင်ပါ။ စူပါပါဝါနိုင်ငံတွေမှာတော့ အတိအကျ (သို့) မှန်းဆထားတဲ့ ထောက်လှမ်းရေးသတင်းရှိနိုင်ပါသည်။

၎င်းနောက်မှာ မြောက်ကိုရီးယားအနေဖြင့် အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် နောက်တစ်ဆင့်လုပ်ဆောင်ဖို့လိုအပ်လာတာက နိုင်ငံတကာနှင့် ကူးလူးဆက်ဆံရန်၊ စီးပွားရေးမြှင့်တင်ရန်နှင့် စစ်အင်အားတိုးချဲ့တည်ဆောက်ရန် ဖြစ်လာပါသည်။ ဒါတွေကိုဆောင်ရွက်နိုင်ရန်အတွက် နူကလီးယားပါဝါဆိုသည့် card ကိုကိုင်နိုင်အောင် အားထုတ်ခဲ့ပုံရပါသည်။ ပိတ်ကစားသည့်အချိန် ပြီးဆုံးပြီမို့ ဖွင့်ကစားဖို့ အချိန်ရောက်လာပြီလို့ ဆိုရမှာဖြစ်သည်။ Kim သည် အမေရိကန်သမ္မတနှင့်မတွေ့မီ တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံနှင့် သမိုင်းဝင် Panmunjom Declaration ကိုလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့ပြီး ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အာရုံကို ကိုင်လှုပ်ခဲ့သည်။ ဒါကသူ့ရဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် ပထမခြေလှမ်းလို့လည်း ဆိုနိုင်သည်။ ၎င်းကြေငြာချက်တွင် စိတ်ဝင်စားဖို့အကောင်းဆုံးကကိုးရီးယားကျွန်းဆွယ်မှာ တည်မြဲခိုင်မာသည့် အစိုးရစနစ်တစ်ခုည်ဆောက်ဖို့  (to establish a permanent and solid peace regime on the Korean Peninsula) ဆိုသည့်အချက်နှင့် နူကလီးယားကင်းစင်တဲ့ ကိုရီးယားကျွန်းဆွယ်ဖြစ်လာရန်  (confirmed the common goal of realizing, through complete denuclearization, a nuclear-free Korean Peninsula) ဘုံရည်မှန်းချက်ကို သဘောတူညီခဲ့ကြတယ် ဆိုတဲ့အချက်ဖြစ်သည်။ အလုံးစုံနူကလီးယားဖျက်သိမ်းဖို့ကိစ္စသည် မြောက်ကိုးရီးယားခေါင်းဆောင် ကင်မ်ဂျုံအွန် (Kim Jong-un) ကစတင်ပါသတဲ့ (the measures being initiated by North Korea)။ ကဲ အံ့သြဖို့ မကောင်းပေဘူးလား။

အမေရိကန်

တရုတ်နှင့် ရုရှားသည် မြောက်ကိုရီးယားကို ကြားခံ (proxy) အဖြစ်သုံးပြီး အမေရိကန်ကို ကစားသလို အမေရိကန်က ကလည်း တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ဂျပန်ကိုကိုင်ထားပြီး ကစားပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားကစားတာကတော့ ကြမ်းတယ်လို့ဆိုရမည်။ အမေရိကန်သည် သူတို့အထင် ပါဝါမညီမျှဘူး (တနည်း) မလောက်လေးမလောက်စား လို့မြင်နေသည့် မြောက်ကိုရီးယား၏ မထီမဲ့မြင်လုပ်ခြင်းကို အတော်လေးခံခဲ့ရပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားကို ကိုင်တွယ်လို့မရခြင်းသည် ကမ္ဘာနိုင်ငံများအလည်မှာ အမေရိကန်ကို များစွာအရှက်ရစေပါသည်။ အမေရိကန်သမ္မတ ထရန့်ပ် (Trump)အနေနဲ့ “မင်းဆီမှာရှိတဲ့လက်နက်တွေက မင်းတို့ကို လုံခြုံစေမှာမဟုတ်ဘဲ၊ မင်းအစိုးရအတွက် အန္တရာယ်အကြီးကြီးဖြစ်တယ်”(the weapons you are acquiring are not making you safer, they are putting your regime in grave danger)့ဆိုပြီး လေယာဉ်တင်သင်္ဘောသုံးစီး စေလွှတ်ကာ စစ်အင်အား ( Big stick)  နဲ့ ဖိအားပေးခဲ့ဖူးပါသည်။ ဒီအခြေအနေသည် တတိယကမ္ဘာစစ်များဖြစ်တော့လေမလားလို့ စိုးရိမ်ခဲ့ကြပြီး ကမ္ဘာမှာ အတော်လေး ဂယက်ထခဲ့ကြပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားကတော့ “ငါတို့တပ်တွေက မင်းတို့ လေယာဉ်တင်သင်္ဘောတွေကို တစ်ချက်တည်းနဲ့ မြှုပ်ပစ်ဖို့ အဆင်သင့်ပဲ”(Our revolutionary forces are combat-ready to sink a US nuclear-powered aircraft carrier with a single strike) လို့ ပြန်ပက်ပြီး အမေရိကန်စလာမယ့် စစ်ပွဲကို အသင့်အနေအထားနဲ့ စောင့်နေခဲ့သည်။ တက်လာခဲ့ ဆော်ကြတာပေါ့ ဆိုတဲ့အနေအထားပဲဖြစ်သည်။
အမေရိကန်အနေဖြင့် မြောက်ကိုရီးယားကို မကိုင်တွယ်နိုင်ရင် တခြားနူကလီးယားအိမ်မက်မက်နေကြသည့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေကို ကိုင်တွယ်ဖို့အတော်ခက်လာနေသည်။ စစ်ဖြစ်လာခဲ့လျင် ပထမဦးစွာထိခိုက်မှာက အမေရိကန်၊ ကမ္ဘာစီးပွားရေး အဆင့် (၁) အပါအဝင် ၎င်းရဲ့မဟာမိတ်ဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအဆင့် (၁၁) တောင်ကိုရီးယားနဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးနံပါတ် (၃) ဂျပန်ဖြစ်ပါသည်။ ဒီနိုင်ငံသုံးခုပြိုလဲရင် ကမ္ဘာအင်အားချိန်ခွင်လျှာနဲ့ စီးပွားရေးပြိုလဲပြီး World Order အသစ်ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိနေသည်။ အကျိုးအမြတ်ရရှိမည့်သူတွေကတော့ တရုတ်နှင့်ရုရှားဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းအချက်တွေကြောင့်ပင် အမေရိကန်အတွက် စစ်တိုက်ဖို့ နည်းလမ်းထက် မြောက်ကိုရီးယားအပေါ် စီးပွားရေးပိတ်ဆို့ရန်နှင့် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးခြင်းနည်းလမ်းကသာလျင် အကောင်းဆုံးဖြစ်လာပါတော့သည်။

နှစ်ဘက်ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦး၏ အကျိုးစီးပွားများ

 ၎င်းဆွေးနွေးပွဲမှသည် ကောင်းမွန်သည့် ရလာဒ်များနှင့် အဆုံးသတ်ခဲ့သော် မြောက်ကိုရီးယားခေါင်းဆောင်သာမက အမေရိကန်သမ္မတသည် ကမာ္ဘ့သမိုင်းမှာ ငြိမ်းချမ်းရေးစွမ်းဆောင်ရှင်များအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ပါလိမ့်မည်။ကင်မ် (Kim) အတွက် အာဏာရှင်ခေါင်းဆောင်တစ်ယောက်၏ ငြိမ်းချမ်းရေးစွမ်းဆောင်မှုက အံ့မခမ်းဖြစ်သလို ထရန့်ပ် (Trump) အတွက် နောက်တစ်ကြိမ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ပြန်လည်အနိုင်ရနိုင်ဖို့ ခိုင်မာသောလက်ဆုပ်လက်ကိုင်ပြသနိုင်သည့် အောင်ပွဲတစ်ခုဖြစ်လာမှာ အသေအချာပင်ဖြစ်သည်။ သမ္မတအဆက်ဆက်မဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့သည့် အကြပ်အတည်းကို ဖြေရှင်းပြနိုင်သည့် အမေရိကန်နိုင်ငံ၏သမ္မတတစ်ယောက်အနေနှင့် အကြီးမားဆုံး ခေါင်းဆောင်မှုကို ရရှိခြင်းလို့ ဆိုနိုင်ပါလိမ့်မည်။

မြောက်ကိုရီယားရဲ့ ဂျိုကာ

ဤကဲ့သို့ အကြောင်းတရားပေါင်းများစွာ ပေါင်းဆုံပြီး စားပွဲဝိုင်းပေါ်ရောက်လာခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း မြောက်ကိုရီးယားသည် ဂျိုကာ တစ်ချပ်ကို ကိုင်ထားဆဲဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒါက သူ့ရဲ့ နူကလီးယားစွမ်းရည်ပင်ဖြစ်သည်။ စွမ်းရည်ဆိုသည်မှာ အရေအတွက်မဟုတ်ပါ။ အရည်အချင်းနှင့် နည်းပညာကို ဆိုလိုပါသည်။ ကင်မ် (Kim) ဆိုလိုသည့် အနုမြူလက်နက်ဖျက်သိမ်းခြင်းဆိုသည်မှာ သက်တမ်းလွန်ပြီး စွမ်းရည်မရှိတဲ့ ဗုံးအဟောင်းများ၊ အခွံများ၊ အဆောက်အဦများကို ဖျက်ပြတာဖြစ်ဖို့များသည်။ ထိုသို့မဖြစ်ဘဲ မြောက်ကိုရီးယားပိုင်ဆိုင်ထားသည့် နူကလီးယားအရေအတွက်အားလုံးကို ရိုးသားစွာ ဖျက်သိမ်းနိုင်ခဲ့ရင်တောင် အနူမြူဗုံးထုတ်လုပ်နိုင်သည့် စွမ်းရည်နှင့် နည်းပညာ၊ လူသားအရင်းအမြစ်၊ တာဝေးပစ်လက်နက်များ၏ စွမ်းရည်နှင့် နည်းပညာကို ဖျောက်ဖျက်ပစ်ဖို့ဆိုသည်မှာ မဖြစ်နိုင်တော့သည့်ကိစ္စတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းစွမ်းရည်များ ပိုင်ဆိုင်ထားပြီးသားနိုင်ငံတစ်ခုသည် အချိန်တိုအတွင်း နူကလီးယားလက်နက် (Nuclear Weapon) တစ်ခုကို တပ်ဆင်ထုတ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။ ထိုသို့ ထုတ်လုပ်နိုင်ရန်လည်း အစီအမံများရှိပြီး ဖြစ်နေလိမ့်မည်။
ဥပမာဆိုရသော် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် နူကလီးယားလက်နက် မရှိဟုဆိုသော်လည်း သူ့ရဲ့ နည်းပညာနဲ့ စွမ်းရည်သည် အချိန်တိုအတွင်း ရှိလာအောင်လုပ်ဆောင်နိုင်ပါသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံ၏  ရဟတ်ယာဉ်တင်ဖျက်သင်္ဘော အမည်ခံ (so called helicopter destroyer) JS Izumo သည် နာရီပိုင်းအတွင်းမှာပဲ F35B လို လမ်းကြောင်းတိုတွင် ပျံတက်/ဆင်း လုပ်နိုင်တဲ့ (short take-off and vertical landing -STOVL) ဂျက်လေယာဉ် (fighter jet) တွေပျံနိုင်တဲ့ လေယာဉ်တင်သင်္ဘော (aircraft carrier) အဖြစ် အသွင်ပြောင်းလဲနိုင်ပါတယ်။ စွမ်းရည်နှင့် နည်းပညာဆိုသည်မှာ ဤသို့သောအချက်များကို ဆိုလိုပါသည်။

နိဂုံးချုပ်တော့

မြောက်ကိုရီးယား၏ နူကလီးယားပါဝါကို ကမ္ဘာကြီးက နူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းခြင်း (Denuclearization) ဟုခေါင်းစဉ်အမည်တပ်ပြီး တရားဝင်အသိအမှတ်ပြုပေးလိုက်ရတာဖြစ်ပါသည်။ မြောက်ကိုရီးယားနိုင်ငံအနေဖြင့် စီးပွားရေးနှင့်  သမရိုးစစ်ပွဲ (conventional warfare) အတွက်လိုအပ်သည့် စစ်ရေးစွမ်းရည်မြှင့်တင်ရန်အပြင်၊ ကိုးရီးယားနှစ်နိုင်ငံပေါင်းစည်းရေး ဆိုသည့် ခြေလှမ်းကိုပါ စတင်လာပြီဆိုတာတွေ့ရပါသည်။ ဒါကြောင့် လက်ရှိအခြေအနေသည် မြောက်ကိုရီးယား ခေါင်းဆောင် အဆက်ဆက်ချမှတ်ပေးခဲ့သော အဂ္ဂမဟာဗျူဟာ (Grand Strategy) ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်မျှသာလျှင် ဖြစ်နိုင်ကြောင်း သုံးသပ်တင်ပြလိုက်ရပါသည်။     ။

ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးတည်ဆောက်နိုင်ကြပါစေကြောင်း ဆုမွန်ကောင်းတောင်းလျက်
မောင်ကျော်
၁၄၀၆၁၈၂၄၀၈

အရပ်ဘက်-စစ်ဘက် ဆက်ဆံရေးနှင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ အရပ်ဘက်ခေါင်းဆောင်မှု

စာရေးသူတို့နိုင်ငံတွင် အရပ်ဘက်-စစ်ဘက် ဆက်ဆံရေးအကြောင်းပြောကြပြီဆိုလျင် စစ်ဘက်သည် အရပ်ဘက် ဦးဆောင်မှု အောက်တွင်ရှိရမည် ဆိုသည်ကို စောင်းပေးပြောဆိုလေ့ရှိကြသည်။ စစ်အေးကာလအတွင်း ပေါ်ထွက်ခဲ့သည့် အနောက်လူမှုအဖွဲ့အစည်း အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံကို အခြေပြုထားသည့် Samuel Huntington ၏အယူအဆမှ စတင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ စစ်ဘက်-အရပ်ဘက် ဆက်ဆံရေး အတွက် ပထမဦးဆုံး ဂန္တဝင်မြောက် သီအိုရီဟုဆိုနိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်းHuntington နောက်ပိုင်း ထွက်ပေါ်ခဲ့သည့် သီအိုရီအများစုသည် စစ်ဘက်အရပ်ဘက် ခွဲခြင်း ထက် တွဲခြင်းကို ယိမ်းခဲ့သည်က များပါသည်။ Charles Moskos ၏ Institution/Occupation “I/O model”၊ Morris Janowitz၏“Convergence” သဘောတရား၊ John Gates ရဲ့ “ golden age of isolation…never existed” ဟူသည့် အဆို၊ Maury Feld ၏ အမေရိကန် စစ်ဘက်နှင့် အရပ်ဘက်ကို တန်းတူပြုခဲ့မှု၊ Douglas Bland ၏“The Theory of Shared Responsibilities”၊ Rebecca Schiff ၏ “Concordence Theory” များသည် ခွဲခြားခြင်းထက် ပေါင်းစည်းခြင်းဘက်ကို ယိမ်းခဲ့ကြတာဖြစ်ပါသည်။
အမှန်ကတော့ Huntington သည်ပင် ပေါင်းစပ်ခြင်း “fusion” or “ integration” ဆိုသည့် အယူအဆကိုပြောဆိုခဲ့ပါသေးသည်။ ထို့ကြောင့် နောက်ပိုင်းထွက်ပေါ်ခဲ့သည့် သီအိုရီများသည် Huntington ၏ဂန္တဝင် သီအိုရီထဲမှ အလုံးစုံသွေဖည်သွားခြင်းမရှိသေးပါ ဟုလည်း ဆိုကြသည်။ Hungtington ပြောပြဆိုခဲ့သည့် Civilian control ဆိုရာတွင်လည်း Subjective civilian control နှင့် Objective civilian control ဟူ၍ ခွဲပြခဲ့ပါသေးသည်။ Huntington က ဓမ္မဓိဌာန်ကျသောအရပ်ဘက်ထိန်းချုပ်မှု(Objective civilian control) ကိုအဆိုပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤအဆို၏ ဆိုလိုရင်းအမှန်ကို စာရေးသူ၏ယခင်ဆောင်းပါးများတွင် အသေးစိတ်ရှင်းလင်းခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။
Marcus Mietzner ဆိုသူကတော့ ပညာရှင် တစ်ချိုုု့ရဲ့အယူအဆကိုပေါင်းစပ်ပြီး စစ်ဘက်က နိုင်ငံရေးမှာ ဘာကြောင့် ပါဝင်ပါတ်သက်ရသနည်းဆိုသည့်အချက်ကို အောက်ပါအတိုင်းကဏ္ဍ (၄) ခုခွဲခြားပြီး သုံးသပ်ခဲ့သည်။
(၁) သမိုင်းကြောင်းဆိုင်ရာ ပတ်သက်မှု၊
(၂) အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းများ၏အရည်အသွေးနှင့်ခါင်းဆောင်မှု၊
(၃) ပြင်ပ ပရောဂနှင့်
(၄) စစ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း၏အရွေ့ များ ဟူ၍ဖြစ်ပါသည်။
၎င်းအချက်များထဲမှ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏အရည်အသွေးနှင့်ခေါင်းဆောင်မှုအကြောင်းကို ဆွေးနွေးပေးလိုပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် စာရေးသူတို့နိုင်ငံကဲ့သို့ပင် လွတ်လပ်ရေးကြိုးပမ်းမှုသမိုင်းမှစ၍ သမ္မတ (Suharto) အလွန် ၂၁ ရာစုကူးပြောင်းခါနီးကာလအထိ နိုင်ငံရေးတွင်စစ်ဘက်ပါဝင်ပတ်သက်မှု ကြီးကြီးမားမားရှိနေခဲ့ပါသည်။ သို့သော်လည်း သမ္မတ Yudhoyono ကာလမှစတင်ပြီး စစ်ဘက်အခန်းကဏ္ဍကို သိသိသာသာ လျော့ချနိုင်ခဲ့ကြောင်းတွေ့ရသည်။ ထိုသို့ လျေ့ချနိုင်ခြင်းမှာ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခေါင်းဆောင်မှု (Leadership) နှင့် အရည်အသွေး (Capacity) ဘယ်လောက်ရှိသနည်းဆိုသည့် အချက်ပေါ်တွင် အဓိက မှီတည်နေသည်ကို တွ့ရပါသည်။ ဤအချက်ကို တည်ဆောက်နိုင်ရန်အတွက် အရပ်ဘက်အခန်းကဏ္ဍမှ ဖြည့်ဆည်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်များမှာ-
(၁) စစ်ဘက်၏လုံခြုံရေးနှင့်သက်ဆိုင်သော လိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးခြင်း။ အင်ဒိုနီးရှားသမ္မတ Yodhoyono သည် စစ်သားဟောင်းတစ်ဦးဖြစ်သည်နှင့်အညီ စစ်ဘက်၏လိုအပ်ချက်များကို တွန်းတွန်းတိုက်တိုက်တောင်းဆိုရန်မလိုဘဲ ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့သည်။ တရားမဝင် အသုံးစရိတ်များကိုလျော့ချ ပိတ်ဆို့ပြီး တရားဝင် အသုံးစရိတ်များဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ သူ၏လက်ထက်တွင် အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်ကို ယခင်ကာလများထက်သာလွန်သော ခတ်မီလက်နက်များ တပ်ဆင်ပေးနိုင်ခဲ့ပါသည်။
(၂) ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများကို ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့ခြင်း။ ထင်ရှားသည်မှာ Ache conflict ဖြစ်ပါသည်။ ပြည်တွင်းတည်ငြိမ်မှု (Internal Stability) ကို တည်ဆောက်နိုင်သည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။
(၃) သမ္မတ Yodhoyono ၏ အတိုက်အခံများပေါ်တွင် ထားရှိသည့်သဘောထား။ အတိုက်အခံများအပေါ်တွင် နှိမ်ချဆက်ဆံခြင်း၊ ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း၊ ဖယ်ထုတ်ခြင်းတွေကို ထိန်းသိမ်းခဲ့ပြီး အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းအတွင်း ဂိုဏ်းဂဏ္ဍ ကွဲပြားမှုများ၊ ပဋိပက္ခများကိုရှောင်ရှားနိုင်ခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ထိုင်းနိုင်ငံတွင် Thaksin ၊ ဖိလစ်ပိုင်က Arroyo တို့ ကြုံခဲ့ရသည့် အရပ်ဘက်အဖွဲ့ အစည်းအတွင်းမှ ပဋိပက္ခများကို ရှောင်နိုင်ခဲ့ပြီး ဒီမိုကရက်တစ် အလေ့အကျင့်ကို တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့ခြင်းပဲ ဖြစ်ပါသည်။
(၄) နံပါတ် ၃ အချက်ကြောင့်ပင် အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှ မညီညွှတ်မှုများကိုလျော့နည်းစေခဲ့ခြင်း။ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ လိုအပ်သည်ထက်ကွဲပြားမညီညွှတ်မှုများသည် စစ်ဘက်၏ အခန်းကဏ္ဍကို အလိုလိုမြင့်တက်စေကြောင်း Yudhayono က ကောင်းစွာ သဘောပေါက်သည်ဟု ဆိုရပါမည်။ စစ်ဘက်ကို နိုင်ငံရေးထဲမှ ထွက်သွားရန်သာ ပါးစပ်ပြော(lip service) မလုပ်ခဲ့ဘဲ၊ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းကိုသာခိုင်ခိုင်မာမာ တည်ဆောက်ခဲ့ပါသည်။
(၄) မလိုအပ်သည့် နေရာများတွင် အာဏာပါဝါကို ဇွတ်အတင်းတည်ဆောက်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခဲ့ခြင်း။ ဥပမာ ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနကဲ့သို့ လုံခြုံရေး (Security) နှင့် ပတ်သက်သော အဓိကနေရာများကို ရှိသင့်သည့် လုံခြုံရေးပိုင်းဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်သူများ၏ လက်ထဲတွင်သာရှိစေခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနတွင် ဝန်ကြီးနှင့် ဒရိုင်ဘာပဲ အရပ်သားရှိသည်ဟု စကားနာထိုးခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ကျွမ်းကျင်သူများလက်ထဲတွင်သာ လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိစေပြီး မလိုလားအပ်သော အားပြိုင်မှုများကို ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့ပါသည်။
(၅) ထူးခြားမှုမှာ Yodhoyono ၏ Democratic Party သည် စစ်ဘက်မှ အတွေ့အကြုံနှင့် ပညာပြည့်ဝသော ပင်စင်စားများအတွက် Effective Political Vehicle ဖြစ်စေခဲ့ခြင်း ပင်ဖြစ်သည်။
ဤနေရာတွင် Huntington ၏ သီအိုရီကို ပျက်ပြားစေခဲ့သောအချက်မှာ အင်ဒိုနီးရှား စစ်တပ်သည် Professional ဖြစ်လာသည့်အတွက်ကြောင့် နိုင်ငံရေးပါဝင်ပါတ်သက်မှုကို လျော့ချနိုင်ခဲ့သည်ဟု မဆိုနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ အင်ဒိုနီးရှား ကာကွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနအနေဖြင့် ၎င်း၏ ကြည်းတပ်မှ လက်နက်များ၏ ၆၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ ရေတပ်မှ ၁၇ ရာခိုင်နှုန်းသော သင်္ဘောများနှင့် လေတပ်မှ ၃၁ ရာခိုင်နှုန်းသော လေယာဉ်များသာ အမှန်တကယ် အသုံးပြုနိုင်ပါသည်ဟု ၂၀၀၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလမှာ တရားဝင် ကြေညာခဲ့ပါသည်။ ထို့ကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားစစ်တပ်သည် ဒေါင်ဒေါင်မြည် Professional မဖြစ်သေးဘဲ အရှေ့တောင် အာရှ စစ်တပ်များနည်းတူ သူမသာ ကိုယ်မသာ အခြေအနေတွင်သာ ရှိသေးသည်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ အင်ဒိုနီးရှားတပ်မတော်၏ Military Doctrine နှင့် Internal Structure တွေလည်း ထူးထူးခြားခြားပြောင်းခဲ့သည့်အချက် မတွေ့ရပါ။ ထို့ကြောင့် အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၏ ဒီမိုကရေစီ အပြောင်းအလဲသည် စစ်ဘက်အဖွဲ့အစည်း၏အရွေ့ဆိုသည်ထက် အရပ်ဘက်၏ခေါင်းဆောင်မှုနှင့် အရည်အသွေးကြောင့်သာလျင် အောင်မြင်ခဲ့သည်ကို တွေ့ရမှာဖြစ်ပါသည်။
ဤအခြေအနေများနှင့် မြန်မာနိုင်ငံကို နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်ကြည့်လျင် ကွဲပြားခြားနားသည်မှာ မြန်မာနိုင်ငံတွင်ဒီမိုကရေစီအပြောင်းအလဲကို ယခုအချိန်ထိ စစ်ဘက်ကသာ ဦးဆောင်ပြီးသွားနေသည်ကိုတွေ့ရခြင်းဖြစ်သည်။ စစ်ဘက်အနေဖြင့် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးရင့်ကျက်မှုပေါ်မူတည်ပြီး စစ်ဘက်၏ နိုင်ငံရေးအခန်းကဏ္ဍကို လျော့ချသွားမည်ဟုလည်း ပြည်တွင်း၊ပြည်ပမီဒီယာများမှတဆင့် အလျဉ်းသင့်သလို (တရားဝင်) ထုတ်ဖော်ပြောဆိုထားသည်ကိုတွေ့ရသည်။ စာရေးသူတို့နိုင်ငံတွင် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ အရပ်ဘက်နှင့် စစ်ဘက် တာဝန်နှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များကို ခွဲခြားပေးထားပြီးဖြစ်ကြောင်းလေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။ စစ်ဘက်အနေဖြင့် လုံခြုံရေးကဏ္ဍကိုသာ အဓိကထားကိုင်တွယ်ထားပြီး အရပ်ဘက်အတွက် နိုင်ငံရေး၊စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး စသည့်ကဏ္ဍပေါင်းစုံမှ ဆောင်ရွက်ပိုင်ခွင့် မူဘောင်ကို အခြေခံဥပဒေအရ ခိုင်ခိုင်မာမာ ရရှိထားပြီးဖြစ်သည်ဟုဆိုနိုင်ပါသည်။ သို့သော်လည်း အရပ်ဘက်အနေဖြင့် နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးအသိပညာ၊ အတွေ့အကြုံအားနည်းခြင်းနှင့် တတ်သိပညာရှင်အားနည်းခြင်းစိန်ခေါ်မှုများနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံတွင်တွေ့ရသကဲ့သို့ မြန်မာနိုင်ငံအရပ်သားအစိုးရသစ်၏ အရပ်ဘက်ခေါင်းဆောင်မှုနဲ့ အရည်အသွေးကို နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊ လူမှုရေး ကဏ္ဍအသီးသီးတွင် ပေါ်လွင်အောင် တည်ဆောင်နိုင်ခြင်းကို မတွေ့ရသေးပါ။ “Burma’s Armed Forces: Power Without Glory” ရေးသားခဲ့သူ Andrew Selth က မြန်မာနိုင်ငံတွင် တက်လာမည့် အစိုးရသည် Federalism ဆိုသည်ကိုသာ လေပစ်နေပြီး နိုင်ငံ၏ ရေရှည် တည်ငြိမ်ရေး အတွက် ဘာလုပ်မည်နည်း ဆိုသည်ကို မသိရသေးပါဟူ၍ သူ၏ဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်တွင် ဝေဖန်သွားသည်တွ့ရပါသည်။
ဤအချက်များမှာ အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံရေးဖြစ်စဉ်၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ချို့နှင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ လက်ရှိအခြေအနေကို ချိန်ထိုးသုံးသပ်ကြည့်ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ပြောင်းလဲလျက်ရှိသော စစ်ဘက်-အရပ်ဘက် ဆက်ဆံရေးအခင်းအကျင်းသစ်တွင် အင်ဒိုနီးရှား နိုင်ငံ၏ အရပ်ဘက်ခေါင်းဆောင်မှုအကြောင်းကို လေ့လာကြည့်ခြင်းလည်းဖြစ်ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ထပ်တူပြုရန် မလိုအပ်သည့်တိုင် အတုယူစရာ၊ သင်္ခန်းစာ ယူစရာများနဲ့ ပြည့်နှက်နေပါသည်။ သီအိုရီလေ့လာချက်အရ အရပ်ဘက် နှင့် စစ်ဘက် အပြန်အလှန် လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ရန် ကြိုးစားသည့် အယူအဆများသည် ရာစုနှစ် တစ်ခုစာလောက် နောက်ကျသွားပြီ ဟုဆိုနိုင်ပါသည်။ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် မိမိသက်ဆိုင်ရာအခန်းကဏ္ဍများမှ တာဝန်ယူ၊ တာဝန်ခံကြရန် ပြောဆိုနေသည့် ခေတ်အခါသို့ရောက်နေပြီဖြစ်သည်။ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံသည် ထို Ideology အပြောင်းအလဲကို အမိအရဆုပ်ကိုင်နိုင်ခဲ့ကြောင်းနှင့် စစ်ဘက်၏နိုင်ငံရေးအခန်းကဏ္ဍကိုလျေ့ချနိုင်ရန်အတွက် အပြစ်တင်ခြင်း (blame game) ဖြင့်မချဉ်းကပ်ဘဲ အရပ်ဘက်အဖွဲ့အစည်းများ၏ ခေါင်းဆောင်မှု (Leadership) နှင့် အရည်အသွေး(Capacity) ကိုသာ တည်ဆောက်ခဲ့ကြောင်းလေ့လာတွေ့ရှိရပါသည်။ ရောက်ရှိနေပြီးသော မြန်မာ့နိုင်ငံရေးနှင့် အရပ်ဘက်-စစ်ဘက် ဆက်ဆံရေး အခင်းအကျင်းသစ်အတွက် တွေးဆနိုင်ဖွယ်ရာ အထောက်အကူတစ်ခု ဖြစ်ပါစေကြောင်း တင်ပြလိုက်ရပါသည်။ ။
မောင်ကျော်
၂၉၇၁၇၂၃၀၅